Серік Мырзалы философия оқу құралы
фило- софиялық антропологизм
жүктеу/скачать 3,76 Mb. Pdf көрінісі
|
| фило-
софиялық антропологизм бағытын ұстаған ойшыл. Адам – табиғаттың төл туындысы, сондықтан ол оның қасиеттерiн табиғатпен салыстырып қарайды. «Алма мойын сам үйрек, Ана Едiлден көксеген. Көлдi тастап қырға ұшса, Бiр тарланға жолығар!...». Сондықтан ер-жiгiттер әрбiреуi әр жаққа тартпай, бiрiккенде ғана елдi жаудан аман сақтап қала алады: Атаның ұлы ерлерге, Малыңды бер де, басың қос . Басыңды қос та, бек сыйлас, Күндердiң күнi болғанда, Басың жауда қалар ма!» – деп қорытады жырау. Шалкиiздiң ойынша, адамдар өз табиғаты бойынша жамандар мен жақсыларға бөлiнедi: «Ағайынның iшiнде бiр жақсысы бар болса, Қоңқалаған көп жаман, сол жақсыны көре алмас...». «Құсты жисаң бүркiт жи, қыстауыңды түлкi етер. Бiр жақсымен дос болсаң, азбас, тозбас мүлік етер, Бiр жаманмен дос болсаң, күндердiң күнi болғанда, Жұмыла ғаламға күлкi етер», – дейдi ақын. Бұл дүние өтпелi, «...мынау жалған дүние, кiмдерден кейiн қалмаған», – дейдi жырау. Сондықтан адам бұл дүниедегi қызықты тегiс көрiп, өмiрдi думандатып өткiзуі керек. Бiрақ оның да өлшемi бар: «...Жүйрiкпiн деп мақтанба, О-дағы бiр құба арланға жолығар, Ерiккенде қызыл тiлiн тыймаған, О-дағы бiр пәлеге жолығар. Салмақтама немеңдi,... Тәңiрi тесер төбеңдi!» – деп, жырау адамды өлшемдiкке, ұстамдыққа, әдет-ғұрыпты бұзбауға шақырады. 292 Тарих сахнасына келген ХVII ғ. әлi басы бiрiкпеген қазақ халқына жаңа қиындықтар әкелдi. Бiр жағынан, күннен-күнге күшейiп келе жатқан Ресей мемлекетiнiң суық лебi бұрынғыдан да гөрi айқын сезiле бастаса, екiншi жағынан, осы ғасырдың бiрiншi жартысында Шығыста жатқан жоңғарлардың ру-тайпалары бастарын бiрiктiрiп, өз хандығын дүниеге келтiредi. Шығыста жатқан Қытай мемлекетiне бата алмаған қалмақтар өз өрiсiн қазақ жерлерiн жаулап алу арқылы кеңейткiсi келдi. Осыдан қазақ халқының басына орасан зор қауіп туады. 1723 ж. ойраттар қазақ жерiне бас салып, бытырап жатқан қазақ руларын ора- сан зор күйзелiске ұшыратады, халықтың үштен бiрi қырылып, қыруар мал жау қолына түседi. Халықтың санасындағы бұл апат жүктеу/скачать 3,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|