Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
Қаз тарихы 3 том
| Жамбылдыңбүл
айтыстарда көкейкесті мәселелер — халық, оны ң мұң-мұқтаждарып жыр- лап, босбелбеу ш енеуніктердің, қарапайы м адамдарды аяусы з канаушы сараң байларды ң атына айтқан батыл сы ндары халы қ алдында беделін көтерді. Ірі э п и к а л ы қ ай ты старм ен қ атар б ір -б ір ін қа л ж ы ң м е н қ ағы ту , та- нысу, ам андасу, көң іл көтеретін ә зіл -о с п а к қ а құры лған айты с түрлері де аз кезд есп ей д і. М азм ұн ы н а с ә й к е с о л ар д ы ң к ө р к е м д ік д ең гей і өр түрлі болы п келеді. А қы ндар айты сы халы қты ң ауы зш а ш ы ғарм аш ы лы ғы н ы ң дам уы н а е д ә у ір ы қ п а л е т т і. О л а р с у ы р ы п с а л у ш ы л ы қ ө н е р , т а п қ ы р л ы қ , кө р к ем д ік ш еберлік рухы нда тәр б и ел еу м ектеб ін е айналды . А қ ы н д ар айты сы ны ң қай -қай сы сы н да болм асы н коғам дам уы ндағы қай ш ы л ы қ- тар аш ы қ сы налы п отырды. К ей ін н ен , ж азбаш а әд еби ет дами бастаған кезде ж аң а д әстүр - п о эти к алы қ хат ж азы су түрінде, әр түрлі ж ұ м б ақ - тар арқы лы айты су дәстүрі пайда болды. О сы ны ң бәрі ұлтты қ п о э зи я - ны ң к өрк ем д ік д ам уы н ы ң сан салалы болуы н а ы қпал етті. Б ір ж ан , С егіз сер і, А қан сер і, М ұхит, Ә сет, Ж а я у М ұса, Б ал у ан Ш о л а қ си я қ т ы к о м п о з и т о р әр і ә н ш і а қ ы н д а р қ а з а қ ә д е б и е т ін ің прогресш іл бағы тына үн қосты. Х алы қты ң көксеген арм аны мен үмітін ж ы р еткен бұл ақ ы н д ар д ы ң өн д ер ін е қ ар ап ай ы м ад ам дарды ң к ай ғы - мүңы арқау болды . Әнді де, өлең ді де өзд ері ш ы ғары п , д ом б ы раға н е- м есе қоб ы зға қосы лы п , өздері оры ндады . Бұл ән д ерд е қоғам ө м ір ін ің маңызды әлеум еттік м әселелері, адамдарды ң күнделікті тұрмы сы ндағы о қ и ғал ар , м ахаббат, қ а за к әй ел д ер ін ің бас б остан д ы ғы тақ ы р ы п тар ы ж ырланды. Б ірж ан н ы ң «Ж анбота», А қан серін ің «Қ ұлагер», Ж аяу М ұ- сан ы ң «Хаулау» ән д ері қ о ға м д ы қ -әл еу м е ттік ө д іл етсізд ік ті ай ы п тай - ды, осы кеселдерге қарсы күресуге ш ақы рады. Ә н ш і-ком позитор акы н- дар ш ы ғарм аш ы лы ғы арқы лы қ а з а к ә д еб и етін д е гі б о стан д ы қ сүй гіш ж ә н е гум ан и стік и деялар аясы н к ең іте түсті. С оны м ен қатар, еж елден келе ж атқ ан , ауы з әд еб и етін ің сан ғасы р- л ы қ бай д әстү р ін ж алғасты ры п , оны бүгін гі күн ге ж е т к ізу ге ж ы рш ы - ж ы р ау л ар көп ең б ек сің ір д і. М арабай , А бы л, Ж а н а қ , М ұрат, Н ұры м , Ш өж е, М ұры н, Ы ғы лман си яқты ж ы рш ы -ж ы раул ар ш ы ғарм аш ы лы ғы арқы лы хал ы қ ауы з ә д еб и етін ің там аш а д әстү р л е р і ж а ң ғы р ы п , ж а ң а ұ р п ақ қ а ж етті. Осы бай өдеби м ұ р ан ы ң е д әу ір б өлігі ж а зы п ал ы н ы п , ж е к е кітап болы п ж а р ы қ қ а ш ы қты . О ларды ң қатар ы н д а э п о с т ы қ ш ы - ғарм ал ар — «А лпам ы с», «Қ обы лан ды баты р», « Қ ам б ар баты р», «Ер Т арғы н», «Ш ора баты р», «Қ ы ры м н ы ң қ ы р ы қ баты ры », л и р о -э п о с т ы к туы нды лар — «Қыз Ж ібек», «Қозы К өрпеш -Б аян сұлу», «А й м ан -Ш ол- пан» сияқты ж ы р-дастандарды мы салға келтіруге болады . XIX ғасы рда қ а з а қ ә д еб и етін ің э п и к а л ы қ мұрасы ш ы ғы с өд еб иеті сю ж еттер ін ен құры лған қи сса-д астан дарм ен толы қты . О лар да ж ек е кітап болы п ба- сылып ш ықты. Ертеден келе ж атқан ертегілер мен аң ы здарды , сон д ай - ақ ш ығыс әдебиеті сю ж еттері бойы нш а ж азы лған дастандарды ж и н ап , басты ры п ш ы ғаруға Ж үсіп б ек Ш айхы слам ов, А қы лб ек С абалов, Ш өді Ж ә ң гір о в , М әулекей Ж ұм ан ш ы қ ов, К аш аф утд и н Ш ахм арданұлы көп ең б ек сің ірді. Бұл м ұралард ы ң б әр ін б ірдей бағалы д еу ге б олм ай ды . О ларды ң кейбіреулерінің көркем д ік деңгейі халы қты қ н ұсқаларға жүктеу/скачать 47,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|