Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
Қаз тарихы 3 том
| жаппай кошуі Подлы
К дзакстанда коны с аударуш ылар үшін алы нған ж ердің жалпы молшврі жөнінде әр түрлі мәліметтердің өзара едәуір айы рмаш ылы ғы бар. Мосе лен, 1917жылы коныс аудару органдарының қүзыретгі шенеунігі В.А. Трвс- вятский жариялаған деректер бойынша, 1916 жылға карай Дала олкссінде зерттелген 106 миллион десятина жердің 30 миллион десятинасы, яғни үш- тен біріне жуығы басы арты қ жер дейтінге ж атқы зы лған ж өне қазактар- дан күшпен тартып алуға арналған.145 Алайда «Оралдың арғы жағына коныс аудару ж әне ж ерге орналастыру бойынш а шолулар» деректеріне сүйенігі Ә .Б.Тұрсы нбаев ж асаған есептеулерде 1906—1915 ж ы лдар кезеңі ішіндс Ақмола, Семей ж әне Торғай-Орал қоныс аудару аудандарында накты алы- нған қ а зақ ж ер л ер і 15,8 миллион десятина болтан. О ны ң үстіне Ж етісу қоныстандыру округінде — 3,3 миллион десятина, С ырдария округінде — 2,5 миллион десятина ж ер тартып алы нған. Қ оры ты нды ц иф р 21 206 118 десятина болды .146 Б.С.Сүлейменов н ак о с ы деректерді келтірген.147 Ж ер- гілікті халықтан тартып алынған ж ер 9 111 учаскеден тұрды. Б ірақ іс жү- зінде қоныс аударушылар бөлінген барлық учаскелерге орналастырылған жоқ. Көптеген қоныс аудару учаскелеріне болашактағы 10—15—20 жылда орналасты ру ж оспарланды . М өселен, Зайсан уезінде ш аруалар өздеріне бөлінген учаскелерге сокпай өтіп, «Қытайдағы суармалы егістікке карай ұмтылды».148 Ал мұндай жағдайлар көп еді. Қ оны с аударуш ылар орналас- қан ж ердің накты көлем ін, әсіресе өз бетімен қоны с аударуш ы лар саны - ның көп болуы себепті анықтау мүмкін емес. Бірак, коны с аудару коры на бөліп берілген ж ерм ен коса казақтард ы ң ж ер п ай далан уы н ан к азак әскерлерін е арналған орман, саяж айлары н а ж ә н е баска да казы н ал ы к кажеттерге, қалалар мен темір жолдардың орналасуына арнап тартып ал ын- ған жерлерді коса есептегенде коны станды ру коры н а тарты п алынған ж ердіңжалпы көлемі 45 миллион десятинадан астам болып шығады.149 Дала өлкесінің уездері мен облыстары бойынша тартып алынған ж ердің колем і тең бөлінбеді. М әселен, Омбы уезінде бұл б арлы кж ерд ің 52%-ы, А кмола уезінде — 73%-ы, Қ останай уезінде — 54%-ы болды ж өне т .б .150Ж ердің неғұрлым көп ауқымы тартып алуға ж атса, егін ш ілік ж өн інен бүл жер- лердің соғұрлым колайлы болғанын аңғару киын емес. «Басы арты кж ердіц ең көп мөлшері солтүстік, топырағы кара топы рақты ж ән е кою -сұрғы лт топыракты , мейлінш е кұнарлы өңірде орналаскан уездерде болып табы - лады» деп жазып, кезінде Қоныс аудару баскармасы шенеуніктерінің өздері де атап ө тк е н .151 Алайда осындай ж ер алкабы ны ң өзі де барлы қ қоны с аударуға тілек білдірушілерді орналастыра алмады. Бүған бүкіл қоны с аудару козғалы - сындағы жер учаскелерін белуге байланысты ілесе ж үретін түсініспестік себепші болды. 1906 жылдан 1915 жылға дейін дала өлкесінің коны с жүктеу/скачать 47,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|