ларды ң б әр ін ің туы нды лары біртіндеп түрін өзгертігі,
жаца мазмүнмен
толықты.
XVIII
ғасырдағы тарихи жырлардың негізгі тақырыбы
қазақтардың жо-
ңғар ж аулап алуш ы лары на қарсы күресі болды. О қиғалар
ш ы і і
мөніндс
өмір сүрген ж әне халы қ тарихында елеулі із қалды рған
батырлардың
есімдеріне байланысты беріледі.
К азақтарды ң 1723 жылғы Ж оңғари ям ен күрестегі халы қ бұқарасы на
сансыз көп қасірет әкелген ірі жеңілісі көптеген аңы з-әңгімелер мен
олең-
жырлар туғызды. 1723 жы лды ң қатал қы сы нда жұттан көп мал қырылды;
жоңғар басқыншылары қазақ ауылдарын тонап, қартты да, жасты да аяма-
ды. К өш ке ере алмаған шалдар мен кемпірлер, ж аралы ж ауы нгерлер
жол
үстінде қаза тапты; әйелдер мен қыздар тұтқынға алынды. Халық осы ауыр
қасіретті әйгілі «Елімай» әнінде мәңгі есте қалдырды:
Каратаудын басынан көш келеді,
Көшке ілесіп бір тайлак бос келеді.
Ел-жұртынан айырылған жаман екен,
Екі көзден мөлдіреп жас келеді.
Мына заман кай заман, кыскан заман,
Басымыздан бақ-дәулет ұшкан заман,
Шұбырғанда ізіңнен шаң борайды
Қаңтардағы кар жауған кыстан жаман.
«Кап қағылған», «Ш аңды жоры қ» әндерінде ақы ндар Ж аңатай , Баян
батырлар басқарған көптеген қазақтарды ң шайкастарда қалай қаза тапқа-
ны жайында айтылады. Ж ауға талай рет тайсалмай қарсы ш апкан атакты
Ж аңатай батыр бір ж олы 500 батыл ж ігітін бастап 10 мы нды қ ж оң ғар
әскеріне шабуыл жасаған. Осы ұрыста Ж аңатайды ң досы Ү йсінбай батыр
ауыр ж араланғаны на қарам астан, ары станш а ай қасқан. Қ ан м айданнан
небәрі 10 адам ғана аман қалған. Ж аңатайды ң ұлы Т оқаш ты ң атына о қ
тиген кезде Ү йсінбай аты нан түсіп, оны Т оқаш қа беріп тұрып: «Мін де,
жау нөпірін жарып өтіп өзімізге қарай ж өнел, әйтпесе сені өлтірсе, ж ау-
дан менің кегімді кім алмақ!» — дейді. Ж аңатайды ң өзі де осы ұрыста мерт
болады.
Ж о ң ғар ф еод алд ары н а қарсы ш ай қ астар туралы өлең д ер д е, а ң ы з-
д ар м ен ж ы р л а р д а к а з а қ б а т ы р л а р ы м ен с а р б а з д а р ы н ы ң е р л іг і
дәріптеледі, оларды ң ж ауға деген м ейірім сіз өш пен ділігі, өз хал кы н ы ң
бостанды ғы мен тәу е л сізд ігі үш ін күрестегі таб ан д ы лы ғы мен ерлігі
жырланады.
Абылай туралы эпи калы қ ж ы рлар да кең таралды , оларға ең алдымен
Абылайдың хан болғанға дейінгі өмірі негіз етіп алынған.
Ж ы рларды ң бірінде жетім малш ы, А бы лайды ң С аб алақ деген атпен
атақты Теле бидің түйесін қалай баққаны, оны ң халы қпен бірге ж оры ққа
аттанып, ұрыста ж оңғар контайш ы сы Г алдан -Ц еренн ің ұлы Ш ары ш ба-
тырды ж екп е-ж екте өлтіріп қалай көзге түскені айтылады. А бы лайды ң
сыртқы ж ауларға қарсы күресі туралы сөз етілген кезде ж ең іск е халы к-
ты ң күш ім ен, баты рларды ң ж ігерім ен ғана қол ж ететіні ұдайы
Достарыңызбен бөлісу: 
