Шайқурайлар тұқымдасы лат
жүктеу/скачать 139,26 Kb.
|
Шайқурайлар Нұрғабылова С 6 тапсырма
- Бұл бет үшін навигация:
- Шайқурайлар тұқымдасы ( лат. Clusiaceae, Guttiferae )
- Тесік жапырақ шайқурайы Зверобо́й продыря́вленный или Зверобой обыкновенный (лат. Hypéricum perforátum) - көпжылдық шөптесін өсімдік
- Ботаникалық сипаттамасы
- Химиялық құрамы
- Медицинада қолданылуы
|
Шайқурайлар тұқымдасы құрамындағы дәрілік өсімдіктер түрлері. Тесік жапырақ шайқурайы. Ботаникалық сипаттамасы. Медицинада қолданылуы. Химиялық құрамы. Табиғаттағы қоры. Шайқурайлар тұқымдасы (лат. Clusiaceae, Guttiferae) – Көп жылдық, кейбіреулері біржылдық шөп сабақтас бұта кейде жартылай бұта құрайтын өсімдік. Шайқурай тұқымдасының жапырақтары қарама-қарсы, сирек шоғырланып орналасады, жиектері біркелкі бүтін, шеттерінде жапырақ жүйкелері көрініп тұрады. Гүлдері қос жынысты, сары түсті, 4 не 5-тен тостағаншасы мен күлтесі болады. Аталығы көп, жіп тәрізді бірігіп өседі, аналығы 3 не 5 ұялы. Жемісі құрғақ қауашақ не шырынды жидек тәрізді, тұқымы эндоспермсіз (ұрықтың қоректенуіне қажетті ерекше ұлпа болмайды). Шайқурай тұқымдасына жататын өсімдіктердің көпшілігін медицинада пайдаланады, кейбір түрінен бояу алынады, араларында улы түрлері де бар. Жер шарында қоңыржай, тропиктік және субтропиктік аймақтарда өсетін 8 туысы, 400-ге жуық түрі кездеседі. Қазақстанда шайқурай тұқымдасының 7 түрі бар. Тесік жапырақ шайқурайы Зверобо́й продыря́вленный или Зверобой обыкновенный (лат. Hypéricum perforátum) - көпжылдық шөптесін өсімдік Өсімдіктің халық арасында пайдаланылатын атаулары-қоян қаны, тесік жапырақ шайқурайы, сары шайқурай, қызыл шөп, қан, қан, қылшық ағаш. Ботаникалық сипаттамасы Тесік жапырақ шайқурайы өте кең таралған және танымал дәрілік өсімдік. Биіктігі 30-100 см болатын көпжылдық шөптесін өсімдік. Сабағының жоғарғы жағы екі қырлы. Бұтақтанған және супротивті жапырақтары бар. Жапырақтары отырыңқы, ұзындығы 0,7-3 см, ені 0,3-1,5 см, жалпақ доғал, көптеген түктері бар. Гүлшоғыры кең сыпыртқы немесе қалқанша тәрізді. Гүлдері алтын сары түсті, 5 тостағанша жапырақтан, 5 күлте жапырақтан тұрады. Жемісі ұзынша жұмыртқа тәрізді, ұзындығы мм, үштік қорапшадан тұрады. Тұқымы майды 1 мм, цилиндр тәрізді қоңыр. Шайқурайдын тұқымы мен гүлін үйкеген кезде саусақта қызыл шырын қалады. Гүлінің формуласы: *Ca (6) Co A () + () + () C (3) Химиялық құрамы Тесік жапырақ шайқурайының құрамында өсімдіктің пайдалы қасиеттерінің кең спектрін анықтайтын әртүрлі белсенді заттар табылды. Оны "99 түрлі ауруға емдік шөп"деп те атайды. Шәйқурайдың жер беті бөлігінің құрамында биологиялық белсенді заттар, эфир майы және витаминдер бар. Гүлдеу кезінде жиып алынған шәйқурайдың жеке өзі немесе қоспасы түрлі елдердің ғылыми және халықтық медицинасында кеңінен қолданылып келеді. Медицинада қолданылуы Тесік жапырақ шайқурайдың қабынуға қарсы, антисептикалық, бактерияға қарсы, вирусқа қарсы, тұтқыр, жараларды емдейтін, диуретикалық, холеретикалық, седативті, антидепрессантты, қалпына келтіретін қасиеттері бар. Тесік жапырақ шайқурайының тұнбасы мен қайнатпаларын асқазан-ішек жолдарының өткір және созылмалы аурулары (гастрит, энтерит, колит), бүйрек және өт қабының аурулары үшін пайдаланады; оларды стоматитті емдеу үшін де қолданады. Таниндер (Тесік жапырақ шайқурайының шөптерінде 3-тен 12% - ға дейін) суда жақсы ериді және толығымен тұнбаға айналады. Мысалы, Тесік жапырақ шайқурайынның құрамындағы гиперицин – микробқа қарсы және антидепрессант әсері бар негізгі белсенді заттардың бірі, ол шикізатта қалып, суда ерімейді, бірақ алкогольде өте жақсы ериді. Тесік жапырақ шайқурайының бұл тұнбалары (40% алкоголь — құрғақ шикізаттан, 90% — жаңа шөптен) дисбиоз, суық тию, маусымдық депрессиялық бұзылулар үшін қолданылады; суда сұйылтылған тұнбалар периодонтальды ауруды, тонзиллитті, созылмалы тонзиллитті емдеу үшін қолданылады. Тесік жапырақ шайқурайын табиғатта жинап қана қоймай, арнайы бақтарда да өсіруге болады. Тесік жапырақ шайқурайының майлы сығындысы микробқа қарсы және жараларды емдеуге пайдаланылады. Май сығындысы тек жаңа шикізаттан дайындалады; ол міндетті түрде күн сәулесінде тұндырылады. Бұл тұнбаны эксперименттік жолмен тиімді препаратты құрғақ шикізаттан дайындауға болмайды, ал жарқын күн сәулесі гиперфориннің пайда болуының міндетті шарты болып табылады, ол Тесік жапырақ шайқурайынан басқа препараттарында жоқ. Бұл ережелер препарат дайыныдалған кезде міндетті түрде сақталуы қажет. жүктеу/скачать 139,26 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|