Шеберлік негіздері
Табиғатқа субъективті қатынастың қарқындылығы және
жүктеу/скачать 1,54 Mb. Pdf көрінісі
|
| Табиғатқа субъективті қатынастың қарқындылығы және
модальдылығы Субъективті қатынастың орталық параметрі деп модаль- дылықты, оның сапалық-мазмұндық қатынасын айтады. Мораль- дылық – бұл тұлғаның табиғатқа деген қатынасындағы «таңба» оң, теріс және амбивалентті, яғни бір объектіге қос сезім (мысалы, қызғаныш және с‰ю), бір мезгілде әрі «плюс», әрі «минус». Адам табиғи объектімен «пайдалы өнім» алу қызметін (мысалы, тауық өсіріп, оны сату, жеу) ұйымдастыруы, есік ал- дында ‰йді қарауылдау ‰шін ит ұстау, т.с.с. Бұл қызмет мотиві – адамның прагматикалық қажеттігін орындау (тамақ, т.б.), яғни бір пайдалы өнім алу мақсаты. Бұл жиі кездесетін табиғатпен қатынастың прагматикалық т‰рі. Бірақ әрекеттесудің прагматикалық емес т‰рі де бар. Бұл табиғатты шын мәнінде с‰йетіндерге тән модель. Ит, мысық, құстар, өсімдіктерді өсіру, олармен тілдесу бұл адамдарды демалдырып, рахаттандырады. 143 Субъективті қатынастар қызмет барысында қалыптасып, іске асырылатындықтан, онда ол салдары сипатымен тікелей байланыста болады: егер адам табиғатпен прагматикалық қызметпен байланысса, онда адамда табиғатқа прагматикалық қатынас орнайды және керісінше болса прагматикалық субъек- тивті қатынас орнайды. Табиғатқа субъективті қатынастың қарқындылығы. Субъективті қатынастың модальдылықпен қатар мңызды сипаттамасы – қарқындылық (интенсивтілік) параметрі, яғни тұлғаның объектінің қайсыбір қажеттілікке қатынасының байқалу дәрежесі. Дәл осы субъективті қатынасы арқылы адам тұлға ретінде танылады, байқалады. Адамның жаңа бір субъективті қатынасы орнағанда, мысалы ол ғашық болғанда, онда қандай өзгерістер байқалады. Айқын көрінетін белгілер ол басқаша ойлайды, басқаша әрекет етеді және т.б., яғни субъективті қатынастар тұлға- дағы өзгерістермен байланысты, оның аффективті танымдық сферасын қозғап, тұлғаның іс-әрекетін, қызметін және ең негізгісі оның барлық қимылын қамтиды. Қарқындылық параметрі құрылымында төрт компонент бөлініп қарастырылады: 1. Перцепетивті-аффективті – табиғатқа қатынас деңгейі: а) табиғат объектілерін эстетикалық меңгеру; ә) олардың витальды байқалуына жауап беру; б) эстетикалық меңгеру. 2. Когнетивті табиғатпен байланысты танымдылық қыз- меттің белсенділігін сипаттайды. 3. Практикалық компонент табиғат объектілерімен прагма- тикалық жағынан әрекет етуге технологияларды, білікті дағдыны меңгеруге дайындығын сипаттайды. 4. Шешім қабылдау компоненті тұлғаның табиғатқа бел- сенділік деңгейін өзгертуге бағытталуын сипаттайды. Табиғат әлемімен бала іс ж‰зінде 2-3 жаста қарым-қаты- насқа т‰сетіндіктен, онымен субъективті қатынастардың дамуын талдауды да дәст‰рлі т‰рде мектепке дейінгі жастардан бастайды. Мектепке дейінгілердің табиғатқа субъективті қатынастарының ерекшелігі олардың ойлау ерекшеліктерімен байланысты. ХХ ғасырдың басында Ж. Пиаже мектепке дейінгілердің танымдық қызметінің негізгі белгісі эгоцентризм болып табылады, ал ол бала 144 өзінің «Мен»-ін және қоршаған ортаны нақты біле алмауымен байқалады. Танымдық сфераның қалыптаспағандығы табиғатқа қатынасының антропоморфизмдігін береді. жүктеу/скачать 1,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|