Шерхан Мұртаза Қызыл жебе бірінші кітап алматы, 2021

239
Қызыл жебе
толмаған жас бала едім. «Қатыны өлген қаңғыбасқа тиген 
інесі?» – деді жұрт сонда. Ауылнай Таубай сөз салып еді 
алдында. Тағдыр екен, оған көнбей, сізге көзсіз ілесе бердім. 
Үйіміз жеркепе болса да, қарлығаштың ұясындай еді. Енді ол 
қаңырап қалды. Енді мен үш таған ошақты, түбінің жарығы 
жез шегемен жамалған қара қазанды, қос уыс дән табылғанда 
талқан тартатын тac диірменді сағынамын. Қалды бәрі де. 
Тұрар кілтін бұрап сылдырлата беретін ескі әбдіра да қалды. 
Оның ішінде ақ шүберекке ораулы жататын ақ бәкіні ала 
кеттік. Сізден тапқан баланың кіндігін сол бәкімен кесуді құдай 
маған қимады. Жанымыздағы терең сайдан екі шелек су көтеріп 
келе жатқанда түсік тастап, содан қайтып бала көтермей 
қалдым мен бейбақ. Бірақ алты айлығында бауырыма салған 
Түйметай менің өз өзегімді жарып шыққандай. Құдай куә, мені 
Түйметайдың өгей шешесі деп 
е
шкім айтпас. Тұрардың жөні 
бір басқа. Ол да менің өз балам. Бірақ менің ақ төсімнің иісін 
алмаған. Сонда да қатты сағынамын. Не күйде жүр ол қазір? 
Мені есіне ала ма ? Тірі болсын құлыным. Менен сәлем айтыңыз, 
анасымын мен оның.
Тұрардың көкесі-ау! Азғырған жұрттың айтқаны келді. Мені 
сіз үлде мен бүлдеге ораған жоқсыз. Біз ерлі-зайыпты болып 
қосылған бес жылдың ішінде менің иініме бір-ақ рет жаңа көйлек 
ілініпті. «Батыр байымас» деген рас екен. Бүйіріміз томпайып, 
тоя тамақ ішкен күніміз аз болды. Бір уыс талқан табылса 
Тұрар мен Түйметайдың аузына тостым. Өйткені мысық екеш 
мысық та, қанша аш болса да, ұстаған тышқанын алдымен 
балаларына әкеліп береді. Таубайға тисем, ақ майы ақтарылған 
қара шараны өзім ұстар едім. Кеше сіз түрмеге түскенде, 
Бесағаштағы ауылымыз ойран болғанда Таубай мұны бетіме 
салық қылып, табалады ғой. Бірақ мен тағдырыма налымаймын, 
Тұрардың көкесі. Сіздей ер азаматтың әйелі екеніме шүкіршілік 
етіп, еңсемді түсірмей, жұрттың жүзіне қымсынбай қараймын. 
Бір елі аузына екі елі қақпақ қоя алмаған жұрт не десе, о десін, 
менің пірім сізсіз, Тұрардың көкесі. Мен сізге сенемін. Өзіңізбен 
бірге Сібірге бізді де ала кетпек болғаныңызды есіткенде, менің 
іші-бауырым елжіреп, сізге – еріме, піріме деген ынтық, мына 

240
Қызыл жебе 
адасқан қаздай қаңқылдап жүрген сәтте, жаныма сая, іргеме 
ық болды. Сізге ілесіп, қыстың қыспағында омбылап қалған 
жаралы киіктей, қиыншылық көрсек те арман жоқ,. Тәңірі 
қос көріп, төрелердің рақымы түссе, бізді аждаһаның аузына 
апарсаңыз да, ала кетіңіз Тұрардың көкес
і
Баланың басындай сом құлыптың сақыр-сұқырынан Рысқұл 
шошып оянған. Ояна салып өз қолына қарады, жан-жағын 
сипалады. Ізбайшаның жаңағы хаты үшті-күйлі жоқ. Аңырып, 
есеңгіреп отырып, есін жиғанда барып, әлгінің түсі екеніне көзі 
жетті. Кенет күн тұтылғандай, көзінің алды қарауытып бара 
жатты. Түсінде жайраңдаған қайран көңіл бір сәтте талқан болды.
Айдауылдың құлыпты салдыратқанын Рысқұл зарыға күтіп, 
сағынып жататын. Атуға алып шықпақшы болса да, есіктің бір 
ашылғаны жақсы. Ал бірақ мына бір ынтызар шақтың шырқын 
бұза, камераның ішін жарқыратқан күнді сөндіре, әдемі түстен 
адастыра келген айдауылды қазір Рысқұл екі көзімен есікке 
шегелеп жібере жаздады.
Айдауылдың соңынан түрменің бастығы Приходько мырзаның 
өзі кірді. Бастықтың өзі кірсе, тегін келіс емес.
– Қалай, Рысқұл? – деді Приходько шала-пұла қазақша, ескі 
досымен сөйлескендей.
– Қалай болушы еді, мырза. Сендерден хабар күтіп жатқан.
– Хабар жақсы емес, Рысқұл, – деді Приходько жаны 
ашығансып. – Сеники қатын отказ берген. Хат мынау. – Приходько 
қағазды Рысқұлдың қолына ұстатпай қашықтан көрсетті де, 
баяғы Қырғызбай қолымен арабша жазылған тілхаттың әуелі 
орысша аудармасын оқып, оны тілі жеткенше қазақшалап берді.
– Сенбеймін! – деп Рысқұл орнынан атырыла түрегелді. – 
Маған атбекет болған қазақ жігіті қайда? Сол оқып берсін. Менің 
әйелім емес мұны жазған. Мынау жалған!
Рысқұл ар жағын айта алмай алқынып, демі таусылып барып 
кенет тоқтады.
– Сеники ақымақ, Рысқұл, – Приходько қауға сақалын талдап 
тұрып. – Қандай қатын өз еркімен каторгаға барады? Қатындар 
бәрі сондай. Сенбеу керек.

241

жүктеу/скачать 1,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: