Шығыс Қазақстан облысы білім басқармасының


Жаңа сабақ Курс тақырыбы



жүктеу/скачать 53,99 Kb.
бет2/4
Дата02.05.2023
өлшемі53,99 Kb.
#89259
түріСабақ
1   2   3   4
Жаңа сабақ
Курс тақырыбы: Ақпараттық қауіпсіздік құралдары
Сабақ тақырыбы: Шифрлау және дешифрлеу операциялары

4.4

Жаңа сабақты бекіту
Бекіту сұрақтары:

  1. Шифрлау дегеніміз не?

  2. Кері шифрлау дегеніміз не?

  3. Кілттік cөзi бар Цезарь жүйесінің ерекшелігі?

  4. Трисемустың шифрлайтын кестесі?

4.5.

Студенттерді бағалау.



  1. Сабақ бойынша рефлексия

Онлайн чатқа смайлик арқылы немесе келесі сөздер арқылы сабаққа деген көзқарас:
түсінікті / түсініксіз
пайдалы / пайдасыз
Қызықты / қызықсыз

  1. Үй тапсырмасы

№ 1-4 к.т. қайталау


Дәріс №22. Шифрлау және дешифрлеу операциялары


Полибий квадраты


Полибий квадраты қарапайым ауыстырудың алғашқы шифрларының біpі болып есептеледі. 5x5 квадраттың әрбір орнына кездейсоқ түрде алынған бip әрin жазылады (1-сурет). Грек алфавитінің әріптерімен толтырғанда бip орын бос қалған, ал латын алфавитінің әріптерімен толтырғанда бip орынға екі әріп (i және j) жазылған.
























































A

B

C

D

E

F

G

H

I,J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z



1) грек алфавиті 2) латын алфавиті

Сур.1. Полибий квадраты


Полибий квадраты көмегімен шифрлау кезінде ашық мәтіннің кезекті әрпінің орнына сол бағанда одан төмен орналасқан әpin шифрмәтінге жазылады. Егер ашық мәтіннің әрпі кестенің төменгі қатарында болса, онда шифрмәтін үшін осы бағанның ең жоғарғы әрпі алынады. Мысалы,ψ      сөзі үшін       шифрмәтін шығады. Егер әpбip әріпті екі санмен (катардың және бағанның нөмipi аркылы) белгілесек, онда бастапқы мәтін мынадай 41 44 13 21 25 24 сандар тізбегімен шифрланады.


Цезарь шифрлау жүйесі


Цезарь шифрын (біралфавиттік ауыстыру) қолданған кезде бастапқы мәтіннің әpбip әpпi сол алфавиттің одан К=3 әpiпке тең ығысу аралығында орналасқан әріппен ауыстырылады. Ю.Цезарь (Цезарь Гай Юлий (біздің эрамызға дейінгі 100-44 ж.ж., рим императоры) галлармен соғыс кезінде Римдегі өзінің жолдастарымен хат алысқанда осы цифрды пайдаланған) шифрында (1-кесте) хабардағы латын әліпбиінің бipiншi әрпі (А) төртінші (D), екінші (В) - бесінші (Е), осылайша, ең соңғысы (Z) - үшінші (С) әріппен ауыстырылған.

A


B


C


D


E


F


G

H


I

J


K


L


M


N


O


P


Q


R


S


T


U


V


W


X


Y


Z


D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

A

B

C



1-кесте - Біралфавиттік ауыстырулар (К=3, m=26)



A


B


C


D


E


F


G

H


I

J


K


L


M


N


O


P


Q


R


S


T


U


V


W


X


Y


Z


D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

A

B

C

Мысалы TOMORROW EXAMINATION (Ертең емтихан) деген хабарды


осы әдіспен шифрланғанан кейін ол мынандай түрде жазылады: WRPRUURZ HADPLQDWLRQ.


Кілттік cөзi бар Цезарь жүйесі


Бұл жүйенің ерекшелігі - ауыстыру алфавитіндегі символдардың ығысқан және өзгертілген peтi үшін кілттік сөз қолданылуы. Кілттік сөз ретінде К санын, 0≤К<25 және сөз немесе қысқа сөздер тіркестігі таңдап алынады. Кілттік сөздің әpіптері әр түрлі болғаны жақсы.
Мәселен, кілт ретінде MACROS сөзі және К=5 таңдалсын. Кілттік сөз алфавит әріптерінің астына таңдалған К санына сәйкес келетін әріптен басталып жазылады:



0


1


2


3


4


5










10














15














20














25


A


B


C


D


E


F


G

H


I

J


K


L


M


N


O


P


Q


R


S


T


U


V


W


X


Y


Z















M


A

C


R

O


S











































Ауыстыру алфавитінің қалған әріптері алфавиттік ретпен кілттік сөзден кейін (қалғандары алдынғы жағынан) жазылады:



0


1


2


3


4


5










10














15














20














25


A


B


C


D


E


F


G

H


I

J


K


L


M


N


O


P


Q


R


S


T


U


V


W


X


Y


Z















M


A

C


R

O


S











































Сөйтіп, хабардың әрбір әpпi үшін ауыстыру әрпі анықталды. Енді CONTROLLERS мәтіні былайша шифрланады: WFEKIFBBZIJ.


Kілттік сөздің барлық әріптері әр түрлі болуы тиісті деген талаптың міндетті емес екенін ескеру керек. Кілттік сөзді (немесе сөздер тіркестігін) жай бірдей әріптерді қайталамай ғана жазу керек. Мысалы, кілттік сөйлем ДЕРЕКТЕР АЛМАСУ және К=3 ауыстырудың келесі кестесі туындайды:



а


ә


б


в


г


ғ


Д


е

ж


з

и


й


к


қ


л


м


н


ң


о


ө


п


р


с


т


у


ұ


ү


ф


х


Һ


ц


ч


ш


щ


ъ



ы


і


ь


э


ю


я


ю

я

Д

Е

Р

К

Т

А

Л

М

С

У

ә

б

в

г

ғ

ж

з

и

й

қ

н

ң

о

ө

п

ұ

ү

Ф

х

һ

ц

ч

ш

щ

ь

ы

і

ъ

э

Алынған кесте көмегімен БАҒДАРЛАУ ТІЛІ мәтіні былайша шифрланады: ДЮКЕЮҚВЮЩ ҢЬВЬ.



жүктеу/скачать 53,99 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4



©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет
Lessons
Curriculum vitae
Documents