Минералдың атауы Пирит
( кҥкіртті колчедан)
Формула
FeS
2
Химиялық құрамы
Fe 46 %, S 53,4 %
Сингония
Кубты
Кристалдардың
пішіні
Кристалдар куб тҥрде, пентагон-додекаэдр, октаэдр
Кристалдардың қырларында ӛзара перпендикулярды сызықтар болады.
Агрегаттары
Друза, сеппелер, тҧтас тҥйіршікті массалар
Түсі
Сабанды-сары (соломенно-желтый), алтынды-сары.
Сызылу түсі
Қара
Қаттылығы
6-6,5
Тығыздығы
4,9-5,2
Жылтырлығы
Қатты металды
Жымдастығы
Жетілмеген, (жоқ)
Өзге қасиеттері
Электр тоғын әлсіз ӛткізеді
Диагностика
Тҥсі, кристалдардың габитусы бойынша
Пайда болу жолы
1. Магмалық
2. Гидротермалды
3. Шӛгінді
4. Метаморфты
Таралу аймақтары
Оралда, Азербайджан т.б
Қолдануы
Кҥкірт қышқылын алуда. Қҧамында алтын, цинк, мыс әртҥрлі тәсілдермен
алынады. Краска жасауда. Темір кені.
Минералдың атауы Халькопирит
Формула
CuFeS
2
Химиялық құрамы
Cu 34.6%, Fe 30.5 %, S 34.9 %
Сингония
Тетрагоналді
Кристалдардың
пішіні
Тетраэрілік, октаэдрлік
Агрегаттары
Тҧтас, тҥйіршікті массалар, сеппелер
Түсі
Жезді-сары
Сызылу түсі
Жасылды-қара
Қаттылығы
3,5-4
34
Тығыздығы
4,2
Жылтырлығы
Металды
Жымдастығы
жетілмеген
Диагностика
Сипатты тҥсі, сызылу тҥсі бойынша
Алауан түрліктері
Талнахит –халькопириттің кубтық модификациясы
Пайда болу жолы
1. Магмалық- пирротинбен пентландитпен ассоциацида.
2. Скарнды- ангидритпен, пирротинбен, магнетитпен, шеелитпен.
3. Гидротермалды –пиритпен, пирротинбен, корғасын, мырыш, мыс
сульфидтерімен.
4. Экзогенді- шӛгінді жыныстарда.
Таралу аймақтары
Қазақстанда (Жезказған, Коуынрад), Оралда, Ӛзбекистанда, Канадада.
Қолдануы
Мысқа манызды кен.
Минералдың атауы Галенит
(Қорғасынды жылтыр)
Формула
PbS
Химиялық құрамы
Pb 86,6%, S 13,4%. Қҧрамында келесі қоспалар болу мҥмкін: кҥміс, мыс, мырыш,
кейде селен.
Сингония
Кубты
Кристалдардың
пішіні
Кубты, кейде октаэдрлі, қосақтар
Агрегаттары
Тҥйіршікті, тығыз агрегаттар, друза
Түсі
Қорғасынды-сҧр
Сызылу түсі
Қорғасынды-қара
Қаттылығы
2,5
Тығыздығы
7,5
Жылтырлығы
Металды
Жымдастығы
Аса жетілген
Өзге қасиеттері
Электр тоғын нашар ӛткізеді. Тез балқиды, HNO
3
ерітіндісінде ериді.
Диагностика
Тҥсі, қаттылығы, жымдастығы, жалтырлығы
Алауан түрліктері
Селенді галенит
Пайда болу жолы
1. Гидротермалды (орта, тӛмен температуралы) – желілерде, скарндарда.
2. Шӛгінді – жыныстарда сепелерді қҧрайды
Серіктері /
ассоциацияда болу
1. Сфалерит, кҥміс пен мыс сульфидтері (полиметалдық кендер).
Тотығу зоналарда галенит тҧрақты емес және церуссит, англезит, пироморфит
минералдар пайда болуымен тез бҧзылады
Таралу аймақтары
Қазақстанда (карбонатты қабаттарда Жайрем, Мирғалімсай, Ачисай), Алтайда
(жанартаулы-шӛгінді Лениногорск, Зырьяновск) т.б.
Қолдануы
Қорғасынға манызды кен. Балқытқан кеде қорғасынбен бірге кҥміс кейде висмут
алынады.
3. Тотықтар классқа жататын минералдарды физикалық қасиеттері, агрегаттық кҥйі, габитусы және
морфологиясы бойынша анықтау:
–магнетит, лимонит
|
