48
Сабақ №13
Тақырып: Шӛгінді тау жыныстарды анықтау. (
тәжірибе)
Мақсаты: тау жынытсардың ҥлгілері арқылы хемогенді және биогенді шӛгінді тау жыныстарды анықтау.
Қҧрал-жабдықтар: тау жынысатрдың ҥлгілері, жыныстарды анықтауға арналған аспаптар, микроскоп.
Таужыныстарды баяндау реттілігі
1. Сипатты белгілер
-
минералдық қҧрамы,
-
қҧрылым,
-
тҥзілім,
-
физикалық қасиеттері
2.
Жыныстын атауы
3. Алуан тҥрліктері
4. Пайда болу жағдайы және астасуы, ӛзгеруі,
таралуы
5. Диагностика
6.
Тәжірибелік маңызы
Хемотекті және биотекті жыныстар
Химиялық және биохимиялық тҧнбалар әр тҥрлі реакциялардың нітижесінде ерітінділерден тҥсу жолымен
пайда болады.
Осы реакциялар ерітінділердін температурасы ӛскен кезде және ағзалардың әрекеттесуімен байланысты.
(ағзалар ӛз ӛанқалрына кейбір қосылыстарды жҧтып конценттрациялайды «кальцит, кремнезем, фосфаттар»)
Диагенез сатысында осы тҧнбалардан химиялық және биохимиялық шӛгінді жыныстар пайда болады.
Химиялық және биохимиялық жыныстар – химиялық шӛгінді дифференциация ӛнімдері.
Химиялық және биохимиялық шӛгінді жыныстардың тҥрлері:
- Латериттер мен бокситтер (аллиттер)
- темірлі
жыныстар
- марганецті жыныстар
- фосфориттер
- кремнийлі жыныстар
- карбонаты жыныстар
- тҧздар
Бокситтер қызыл-қоңыр, қызғылт-қызыл бояуға ие, бірақ ашық сҧр, тіпті қара тҥсті де бола алады. Жалпы
алғанда бокситтердің бояуы қоспаларының қҧрамымен және мӛлшерімен анықталады. Бокситтер борпылдақ,
тығыз, тіпті шыныныда тырнайтын болады. Қҧрамында сазды жері бар минералдарға диаспор, бемит,
гидраргиллит жатады. Олардың мӛлшері 70-80% жетеді. Бокситтердің қҧрылысы әдетте бҧршақты,
бірақ
пелитоморфты, афанитті, тасберішті де болады. Бокситтердің тҥзілуі ҥгітудің
латеритті қыртысын қайта
шӛгендеудің нәтижесінде болады деген болжам бар.
Тҧғырлық жағдайларда бокситтер континентті кӛлді-батпақты шӛгінділерге ҥйретілген, ал
геосинклинальдыларда – жағалаулы –теңіздікке ҥйретілген. әдетте бҧл қабаттың немесе қуаты 30 м тең ҥлкен
емес линзалардың созылуы болып табылады.
Бокситтер алюминий, абразивтер, отқа тӛзімділер алуда жақсы кен болып табылады. Бокситтердің
кенорындары елдің европалық бӛлігінде, Оралда, Сібірде белгілі.
Достарыңызбен бөлісу: