Шыңғысхан туралы не білеміз? Орындаған: Хамитқызы Халида

2.Өмірбаяны

3. Неке және балалар

4.Моңғолия империясы

5.Қызықты деректер

Кіріспе

Шыңғыс хан - Орта Азияда бүкіл моңғол тайпаларын бір қолға біріктірген ұлы әмірші, Шыңғыс хан империясының негізін қалаушы, атақты қолбасшы. Ол 1162 жылы Дилпун-Болдан (Дилунь-Булдак) шатқалында Онон өзені жағалауында дүниеге келген. Оның арғы ата-бабалары моңғол тумаластарынан сары шаштарымен және көк көздерімен ерекшеленген текті нирун руынан тараған. Сол себепті оларды қият- боржығындар (көк көзді қияттар) деп атаған. Шыңғыс ханның шын аты — Темучин (Тэмуджин). Әкесі Есугей баһадүр тұтқынға түскен Темучин деген татар ханының өлімді қасқая қарсы алған қайсарлығы мен ерлігін бағалап, соның есімін сол кезде өмірге келген ұлына қояды. Ал екінші есімі - Шыңғыс хан. Бұл атақ Темучинге 1206 жылы оны империяның Ұлы қағаны етіп сайлаған Ұлы құрылтайда беріледі.

Отағасы

• Темучин мен оның үлкен ағасы Сочигелдің ұлы арасындағы бәсекелестік күн сайын арта түсті. Басты себептердің бірі - Бетер отбасындағы ең үлкен адам болған, сондықтан ол белгілі бір артықшылықтарға ие болды және оларды үнемі қолданып отырды. Алайда, Темуджин Есугейдің негізгі әйелінің үлкен ұлы болды, ол оған үлкен құқықтар берді және өгей бауырының оған деген көзқарасына ренжіді.
• Бірде жас жігіттер аң аулауға кетті, сол күні түсте өгей бауырлары оның жемін Темучиннен тартып алмақ болды және сол кезде небәрі 14 жаста болатын жігіт Бетерді өлтірді. Осылайша ол отбасының адамы болуға толық құқықты алды.
• Анасы Хоелун Темучинді бауырластық жасағаны үшін жазаласа да, өгей інісі де, Сочигель де оған кек сақтамады және Бетер қайтыс болғаннан кейін де отбасы болып бірге өмір сүрді.

Неке және балалар

Темуиннің негізгі әйелі Бортенің алғашқы баласы күйеуімен оралғаннан кейін тоғыз айдан кейін дүниеге келді. Жүктілік кезеңі олар Жошы деп атаған баланың әкелігіне күмән туғызды. Алайда, болашақ ханның көз алдында өзінің тұңғышының мұрагерлікке ие болған құқықтарын жасырмады. Сонымен қатар, ол Бөртемен ұрпақ жалғастырды және Темуйин басқа әйел алуға шешім қабылдағанға дейін ерлі-зайыптылардың тоғыз баласы болды. Екінші ер бала 1183 жылы туып, Шағатай деп аталды, кейінірек Огедей (1186) және Толуи (1191) келді. Барлығы 9 бала болған, бірақ Шыңғысханның қыздарының нақты аттары немесе туған күндері белгісіз.