Амин қышқылдарының жіктелуі Амин қышқылдары құрылысы бойынша үш топқа бөлінеді: 1. Ациклді; 2. Карбоциклді; 3. Гетероциклді.
Ациклді амин қышқылдары карбоксил – СООНжәне амин −NH2 топтарының санына қарай бөлінеді:
1. Моноаминкарбон қышқылдары: аланин СН3СН(NH2)СООН – барлық ақуыздар құрамына кіреді.
2. Моноаминдикарбон қышқылдары: аспарагин қышқылы НООССН2СН(NH2)СООН – аминянтар қышқылы, ақуыз гидролизі нәтижесінде түзіледі. Табиғатта аспарагин қышқылының амиді кездеседі – NH2СОСН2СН(NH2)СООН.
3. Диаминмонокарбон қышқылдары: Н2N(СН2)4СН(NH2)СООН – лизин, кейбір балық уылдырығының құрамында кездеседі, күшті негіз, ауыстырылмайтын амин қышқылдарына жатады. Оны синтетикалық жолмен капролактамнан және биохимиялық әдіспен алады.
Химиялық қасиеттері Амин қышқылдарының құрамында негіздік амин және қышқылды карбоксил топтары болғандықтан, олар амфотерлік қасиет көрсетеді.
1. Тұздар түзу реакциялары. Амин қышқылдары қышқылдармен де, негіздермен де әрекеттесіп, тұздар түзеді.
2. Амин қышқылдары қышқылдар сияқты күрделі эфирлер, хлорангидридтер түзеді:
4. Амин қышқылына азотты қышқылмен әсер етсе, оксиқышқыл және азот түзіледі: NH2СН2СООН + НNО2 → НОСН2СООН + N2 + Н2О 5. Амин қышқылдары дезаминдеу реакциясына түседі, нәтижесінде амин тобы жойылады.Бұл реакция организмдерде ферменттердің әсерінен жүреді:
ферменттер
6. Амин қышқылдарының құрамында негіздік қасиет беретін амин тобы және қышқылдық қасиет беретін карбоксил тобы болғандықтан олардың молекулалары өзара әрекеттесіп,полимерлер түзіледі:
7. Амин қышқылдарына ғана тән қасиеттері: а) Амин қышқылдарына қыздырудың әсері: Альфа- амин қышқылдары дикетопиперазин түзеді (молекулааралық циклді диамид)
Бета- амин қышқылдарын қыздырғанда аммиак бөлінеді және қанықпаған қышқылдар түзіледі:
акрил қышқылы
Гамма- амин қышқылдары молекула ішіндегі дегидратацияға ұшырап, циклді аминдер – лактамдар түзіледі:
ә) амин қышқылдарына мыс(ІІ) иондарымен комплекс қосылыстар түзу реакциясы тән:
