Ыстық пен аңызаққа тӛзімділік
–
ӛсімдіктердің құрғақ-
шылық кезеңге бейімделіп, ӛсіп дамуы. Бұл комплексті қасиет.
Ыстық әрі аңызақ кезеңде протоплазманың құрғап, кеуіп қал-
май, цитоплазма гидратурасы қаншалықты сақталса, ӛсімдіктер
бұл жағдайға соншалықты тӛзімді.
Ӛсімдіктерге экстремальды, жоғары температура әсер ет-
кенде клетка зақымданып, ондағы заттар алмасу процесі бұзы-
лады. Сонымен бірге, кейбір ӛсімдіктердің зақымданған клетка-
лары жазылып, ыстыққа бейімделіп ӛседі. Осыған сәйкес,
В.Я. Александровтың (1975) пікірі бойынша,
ыстыққа алғаш-
қы тӛзімділік
және
жалпы тӛзімділік
түсінігі бар.
31
Ыстыққа алғашқы тӛзімділік
– кӛптеген ыстық (жоғары)
температураның тікелей әсеріне немесе қысқа уақыт (5 минут)
қыздырғанда ӛсімдік клеткасының жауабы (реакциясы).
Ыстыққа жалпы тӛзімділік
– ыстық температураның ұзақ
уақыт әсері болғанда ӛсімдіктің адаптациялық (бейімделу) меха-
низмі іске қосылып, ӛсімдіктің аман қалуы және дұрыс ӛсіп да-
муы қалыпты жағдайда ӛтеді.
Бақылау сҧрақтары
1.
Жерге келіп түсетін, жинақталатын (аккумуляцияланатын)
Күн сәулесі энергиясы және оның биосферада трансформация-
лануы (ӛзгеруі).
2.
Жер бетіне келіп түсетін Күн сәулесі радиациясы балансы.
3.
Қысқа толқынды және ұзын толқынды радияция балансы.
4.
Қандай жағдайда Жер бетінде оң (+) және теріс (–) типті
радиациялық баланстар қалыптасады?
5.
Климатология ғылымының зерттеу нәтижелері бойынша
Жер шарында қандай термикалық белдеулер бар, олардың си-
паттамасы.
6.
ТМД территориясында топырақ-климат ерекшелігі және
ӛсімдіктер жамылғысы бойынша қандай аймақтар бар және
олардың сипаттамасы.
7.
Ӛсімдіктер үшін тиімді температуралар қосындысы түсіні-
гі, мысалдар.
8.
Ыстыққа алғашқы және жалпы тӛзімділік туралы.
32
5 – тақырып.
Достарыңызбен бөлісу: |