Сімдіктер экологиясы


 – сурет.  Биологиялық түрлердің тӛзімділігі



Pdf көрінісі
бет8/83
Дата27.11.2023
өлшемі1,9 Mb.
#130374
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   83
Байланысты:
ӨСІМДІКТЕР ЭКОЛОГИЯСЫ

2 – сурет
Биологиялық түрлердің тӛзімділігі 
 (Ю. Одум, 1975 бойынша).
 
Бақылау сҧрақтары
1.
Қоршаған орта факторларын жүйелеу. Абиотикалық 
және биотикалық факторлар туралы түсінік. 
2.
Антропогендік факторлардың ӛсімдіктер алуантүрлілі-
гіне, таралуына әсері. 
3.
Минимум ережесі. Шектеуші факторлар. 
4.
Шелфордтын толеранттық заңы туралы түсінік. 
5.
Биоценоз, биотоптар туралы түсінік және олардың ди-
намикалық бірлестігі. 
6.
Биоценоз және экожүйе, ұқсастығы, айырмашылығы. 
7.
Ӛсімдіктердің ӛсіп дамуына қолайлы оптимум, қолай-
сыз пессимум жағдайлары туралы. 
8.
Евробионтты және стенобионтты организмдер. 
9.
Ӛсімдіктер экологиясы туралы түсінік. 
10.
Агроэкологиялық факторлар туралы. 


12 
2 – тақырып. 
Жарық энергиясы, сипаттамасы, 
ӛсімдіктер ҥшін маңызы. Жарыққа байланысты 
ӛсімдіктердің экологиялық топтары
Ӛсімдіктер фотосинтездеуші, автотрофты организмдер бол-
ғандықтан жарық (Күн сәулесі) оларға ең керекті абиотикалық 
фактор. Топырақтан су және онда еріген қоректік заттарды сіңі-
ріп, ауадан кӛмірқышқыл газын алып, ӛсімдіктер фотосинтез 
процесінде Күн сәулесі энергиясын пайдаланып органикалық 
заттар түзеді (синтездейді). Сонымен бірге, жарық ӛсімдіктердің 
морфологиялық формасының қалыптасуына, жапырақтардың 
ішкі құрылымына, хлоропластар формасы мен мӛлшеріне, жал-
пы сыртқы пішініне әсері зор. Ӛсімдіктердің Жер бетінде тара-
луына Күн радиациясы – жарықтың ұзақтығы, қуаттылығы (ин-
тенсивтілігі), спектр құрамының да әсері бар.
Күн радиациясы (яғни, жарық энергиясы) – қуаттылығы 
3,86·10
26
Вт электромагниттік сәулелену, толқын ұзындығы 150-
4000 нм. Бұл энергияның кӛпшілігі Ғарыш кеңістігіне шашырап 
кетеді, тек 2·10
-9
ғана Жер бетіне жетеді. 
Күн энергиясының шамамен 40-50%-ы толқын ұзындығы 
380-720 нм аймаққа жатады және бұл адам кӛзіне жарық болып 
кӛрінеді. 
Жарық
– ӛсімдіктерге керекті негізгі абиотикалық 
факторлардың бірі, және толқын ұзындығы белгілі мӛлшерлі 
кванттар ағыны. Электромагниттік толқындар жиілігіне сәйкес, 
олардың энергия қуаты ӛзгереді. Қысқа толқынды электро-маг-
ниттік сәулелердің энергетикалық қуаты ең жоғары болып, ұзын 
толқынды сәулелердің қуаты тӛмен болады. Кӛптеген ғалымдар-
дың пікірі бойынша жапырақтағы хлорофилл пигменттерінің 
Күн радиациясын қабылдап сіңіретін сәулелері (2 – кесте) тӛ-
мендегідей: 
 
 
 
 
 
 
 
 


13 
2 – кесте 
Жарық спектрінің әртүрлі бӛліктеріндегі толқын ұзындығы 
және фотондар 
 
Сәуле спектрі 
Толқындар 
ұзындығы, нм 
Кванттар энергиясының қуаты 
кДж/моль эВ (электронвольт) 
Ультракүлгін 
350-400 
474,4 
3,54-4,88 
Күлгін 
400-455 
292,0 
3,02-3,10 
Кӛк 
455-491 
260,6 
2,70-2,76 
Жасыл 
491-550 
230,5 
2,39-2,48 
Сары 
550-585 
206,6 
2,14-2,25 
Қызғылт сары 
585-647 
193,6 
2,0-2,07 
Қызыл 
647-740 
176,4 
1,82-1,91 
Фотосинтез процесі нәтижесінде ӛсімдіктер қарапайым ор-
ганикалық емес заттардан (СО
2
, Н
2
О) күн сәулесі энергиясын 
пайдалану арқылы органикалық заттар түзеді (синтездейді).
Ӛсімдіктердің фотосинтез процесінде сіңіретін (пайдала-
натын) күн сәулесі 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   83




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет