1.4 Бұйрықты сөйлемдер Қазіргі қазақ тілінде бұйрықты сөйлемдер туралы біршама зерттеу
еңбектері бар. Бұл сөйлем туралы алғашқы пікірді А.Байтұрсыновтың
еңбегінен кездестіреміз. «Нəрсенің болғанын, істің істелгенін көңіл тіле-
ген орында айтылатын» сөйлем түрлерін ғалым тілекті сөйлем деп атай-
ды. Ғалымның айтып отырған тілекті сөйлемі – қазіргі бұйрықты сөй-
лем екендігіне еш күмəн жоқ. Ғалым сондай-ақ бұл сөйлемнің төрт түрін
көрсетеді: бұйрық түрде, өтініш түрде, үгіт (ақыл) түрде жəне жай тілек
(мұрат) түрде. Мысалы [1, 298 б.]:
Бұйрық түрде: Келіңдер, бозбалалар, атты алыңдар!
Жетектеп тоғайыма ап барыңдар!
Жабыңдар жабуына түкті кілем,
Тазалап, жуып, тарап, баптаңыздар!...
Кет, шық!
Бар, жүгір! Ұш!
Өтініш түрде: Дауысыңды тым болмаса, бір шығаршы!
Кезек бер бір азырақ сөзге тақсыр!
Достарым осындай бір іс етелік,
Жастарды жетім қалған кісі етелік.
Ізгілер орманда да бар екенін
Осындай сауап іспен көрсетелік!...
