Сөйлемнің детерминант мүшесі. Детерминант сөз (сөйлемдегі де-
терминант мүше) – əдетте сөйлемнің басында тұрып, сөйлемдегі преди-
кат мүшемен алшақ та, қатар да тұрып байланысып, оны кеңейтетін сөз
тұлғасы.
Детерминант болатын мүше сөйлемнің баяндауышымен тіркесіп
кіреді, бірақ ол сол баяндауыштың алдына да, сөйлемнің басына да орна-
ласады. Детерминант мүше сөйлемнің басында болғанда, тұтас сөйлемге
қатысты болса, баяндауыштың алдында келгенде, предикатқа қатысты
болады. Мысалы: Кеше Астанадан досым келді – Астанадан кеше до- сым келді – Досым Астанадан кеше келді. Бірінші сөйлемдегі кеше қайда, не болғандығы айтылса, екінші сөй-
лемде кеше не болғандығы, үшінші сөйлемде досымның қашан келгендігі айтылып тұр.
Сөйлемдегі орны жылжымалы мүше – пысықтауыш. Үстеуден жа-
салған пысықтауыштар сөйлемнің қай бөлігіне орналасса да («тема»
немесе «рема»), предикатпен грамматикалық қатынасын, мүшелік қыз-
метін өзгертпей байланыса алады.
