Синтаксистік тұлғалар, санаттар
Қонаға жауған қар кеше түс ауа басылды
жүктеу/скачать 308,46 Kb.
|
1 лекция
- Бұл бет үшін навигация:
- СӨЗ ТІРКЕСТЕРІНІҢ ЖІКТЕЛУ ФОРМАЛАРЫ
- МЕҢГЕРУ
- Жанасу: дәнекер форма
| Қонаға жауған қар кеше түс ауа басылды.
Бірінші сөз тіркесі: түс ауа басылды: қимылдық сапаның мезгілі, адвербиалдық қатынас. Үшінші сөз тіркесі: кеше басылды: қимылдық сапаның мезгілі адвербиалдық қатынас. Екінші сөз тіркесі: қонаға жауған қар: заттың белгісі, сыны, атрибутивтік қатынас. Қонаға жауған қар кеше түс ауа басылды. түс ауа басылды, кеше басылды, қонаға жауған қар Сабақтаса байланысқан сөз тіркестері: орын тәртібі – жүн түтті, жіп иірді; септік , тәуелдік жалғаулары – өзеннің жағасы, жарға тірелді; септеулік шылаулар – сазға дейін жайылды, күн сайын барды, арыз үшін керек. Салаласа байланысқан сөз тіркестері: орын тәртібі, жалғаулықтар; СӨЗ ТІРКЕСТЕРІНІҢ ЖІКТЕЛУ ФОРМАЛАРЫҚАБЫСУ – бұл сөздердің орын тәртібі арқылы жақын яки алшақ тұрып байланысуы. Рақыш Әмір жанасу мен қабысудың қызметтері ұқсас деп, екеуін бір форма ретінде қарастырады. Мысалы, қол сағат, т.б. МЕҢГЕРУ – атау мен ілік септігінен басқа септікте тұрған сөздердің байланысу формасы. Мысалы, колхозға мүше, әжесін сағынды, т.б. МАТАСУ – сөз тіркесінің үшінші байланысу формасы. Бағыныңқылы күйде жұмсалған сөз міндетті түрде ілік септігінде тұруы қажет. Мысалы, балтаның сабы, т.б. Жанасу. Бұл сипатқа бағыңқы компонент түбір күйінде байланысады, бірақ басыңқы мен бағыңқының арасына сөз түсіп, алшақтатып жанастырады. Қабысу сипаты. Бұл сипат орын тәртібі арқылы байланысқа тән. Қабысу болып көрінуі – бағыңқы компонент түбір күйінде басыңқы компонентке қатар тұрып байланысады. Жанасу, қабысу
М. Балақаев, Т. Сайранбаев
Р. Әмір Меңгеру. Сөз тіркесіндегі басыңқы компонент бағыңқы компоненттің септік жалғауда немесе септеулік шылауда тұрып байланысуын талап етеді – меңгереді: қақпағын көтерді, оған қарады, түске дейін келді. Матасу. Сабақтас сөз тіркесіне енген екі компоненттің басыңқысы тәуелдік жалғауында келіп, бағыңқы компонент ілік септігінде тұрып, осылайша матасқан сипатта көрінеді: кетпеннің сабы, бидайдың масағы, тауықтың бөтегесі. Аудитория жарық. Заттың белгілі бір сапаға ие болуы. (предикатитвік) Жарық аудитория; Белгілі бір сынның затқа құбылысқа тән екендігі; Сын/зат, құбылыс, қимыл . (сын сапа, нысан, бағыт, мекен т.б.) Қиысу. Бұлардың арасынан туындайтын қатынас – предикативтік қатынас. Шақ, жақ, рай формалары сөйлем арқылы айтылған оқиғалардың болмысқа байланысын, қатысын білдіретін формалар. Предикативтік. Пікірдің болмысқа қатысын білдіру.
жүктеу/скачать 308,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|