Буньявирустар(лат. Bunyaviridae) — күрделі вирустар тұқымдасы. Құрамы бір жіпті, үзілмелі, сақиналы РНҚ; пішіні сфера тәрізді, көлемі 90-100 нм. Арбовирустар тобына жатады. Адамға, малға буынаяқтылар (масалар, шіркейлер, кенелер) арқылы тарайды. Бұл вирустардың көпшілігі безгек, энцефалит ауруларын қоздырады
Bunyavirales вириондары пішіні бойынша Paramyxoviridae тұқымдасының вирустарының вириондарына ұқсайды, масақтары бар липидті қабықпен жабылған және диаметрі шамамен 80-120 нм.
Геном үш РНҚ молекуласынан тұрады: үлкен (L), орташа (M) және кіші (S). Геномдық РНҚ бір тізбекті, теріс немесе айнымалы (+/-) полярлық. Ұзын РНҚ мРНҚ репликациясы мен синтезіне қажетті РНҚ-тәуелді РНҚ полимеразаны кодтайды, 247 кДа, вирионға шамамен 25 молекула. Ортаңғы РНҚ вирустың гликопротеиндерін кодтайды. Қысқасы вирионда шамамен 2000 дана көлемінде болатын N нуклеокапсид ақуызын кодтайды.
Вирустардың геномдық (-) РНҚ-сы алдымен антигеномдық (+) РНҚ-ға, содан кейін (-) мРНҚ-ға репликацияланады. Репликация қабылдаушы жасушаның цитоплазмасында жүреді. Содан кейін вирустық ақуыздар эндоплазмалық ретикулумға және Гольджи аппаратына енеді. Жетілген вириондар Гольджи аппаратының мембраналарынан бүршіктеніп, плазмалық мембранаға тасымалданады.
Паповавирустар — құрамында ДНҚ бар вирустар тұқымдастығы. Сыртында липопротеид қабығы жоқ, пішіні шар тәріздес. Папилломавирустар екі туыстан: папиломавирус және полиомавирустан тұрады. Диаметрі 45— 55 нм икосаэдрлі капсидтің құрамында м. с. 3 000 000 — 5 000 000 болатын қос тізбекті, сақиналы ДНҚ бар. Омыртқалы жануарлардың торша ядросында көбейеді, құрамында бестен жетіге дейін құрылымдық белок болады. Папилломавирустар кейбір түрлері ісік туғызады.Папилломавирустар кең таралған және эпителиятропты.Адамдарда эпителиялық қатерсіз ісіктер қоздыруға себепкер болатын папилломавирустардың 100-ден астам генотиптері белгілі (ДНҚ – гибридизация бойынша). Адамдардың папилломавирустары тері эпителиясын инфицирлейді және сол жерлерде өсін – өніп көбейеді. Эпителияның пролиферациялануын индуцирлеу нәтижесінде қатерлі емес сүйелдер, эпителиялық, ауызқуыстық және коньюнктивалық папиломаларқоздырады. Олардың онкогендік қасиеттері деболуы ықтимал (жатыр мойнының папиломасы, дисплазиясы, қатерлі ісіктер). Папилломавирустар екі туыстан: папиломавирус және полиомавирустан тұрады. Таксономиясы. Тұқымдастығы:Papillomaviridae Туыстастығы:Papillomavirus (сүйкл, жатыр мойнының карциномасын және дисплазиясын, қатерлі ісігін қоздырады). Құрылымы. Папилломавирустардың вирионының сыртқы қабаты болмайды, пішіні шар тәріздес. Икосаэдр типтес капсиді (диаметрі 55нм) 72 капсомерлер құрайтын 2 құрылымдық (капсидтік) ақуыздардан тұрады. Геномы – екіжіпшелі, сақиналы өте күшті ширатылған ДНҚ, 8 ертелік (ранние) және 2 кешеуілдік (поздние) немесе құрылымдық (капсидтік) гендері бар. Вирустық шамамен 120-дай генотиптерін ажыратады. Омыртқалы жануарлардың торша ядросында көбейеді, құрамында бестен жетіге дейін құрылымдық белок болады. Папилломавирустар кейбір түрлері ісік туғызады. Репродукциялануы иесінің жасушасына байланысты. Жасуша дақылдарында өспейді.
Онковирус (сонымен қатар онкогендік вирус, ісіктік вирус) – ісіктердің дамуына ықтимал әкелетін барлық вирустардың жалпы атауы. 1975 жылдан 1990 жылға дейін ретровирустар тұқымдасының Oncovirinae субфамилиясы да деп аталды, бірақ қазіргі уақытта бұл классификация ескірген.
Құрамында вирустар бар ДНҚ
В гепатиті вирусы (HBV)
адам папилломавирустары (HPV) (әсіресе HPV-16 және HPV-18)
Адамның 8 типті герпес вирусы (HHV-8)
Эпштейн-Барр вирусы (EBV)
Меркель жасушалық полиомавирусы (MCV)
мукоэпидермоидты карциномамен және мүмкін басқа қатерлі ісіктермен байланысты адам цитомегаловирусы (CMV немесе HHV-5)[2]