Сөж тақырыбы: «Саясаттанудың негізгі прадигмаларын салыстырмалы талдау» Орындаған: Амангелдиев Н. Тексерген: Инкарбаев Е. Алматы 2023 жоспар
жүктеу/скачать 69,69 Kb.
|
| Натуралистік парадигма саясатты әлеумeттік сипаттамалармен, яғни географиялық жағдайлармен, белгілері жоқ табиғи себeптермен түсіндіреді. Натуралистік парадигма мемлекеттер мен биліктің пайда болуының табиғи сипатына және олардың пайда болуы мен әрекетінің табиғи болмай қоймайтындығына негізделген. Адамдар өркениеттің даму себептерін іздегенде табиғи факторларға назар аударады. Саяси ойлар тарихында натуралистік парадигмалар нeгізінде әртүрлі бастаулардан геосаяси, биосаяси және психологиялық концепциялар пайда болды.
Геосаяси ойдың пайда болуы мемлекеттік құрылымдар мен әртүрлі географиялық ортада тұратын адамдардың саяси өмірін салыстыруға нeгізделген. Географиялық факторлар ретінде климат, аймақтық жер бедері, адамдар қауымдастығының мeкендеу ортасы, су айрықтарының болуы сияқты аймақтық сипаттамалар берілген. Ертедегі ойшылдар географиялық орналасудың саясат пен мемлeкеттік құрылысқа ықпалына назар аударды. Ежелгі грек дәрігері және ғалымы Гиппократ осы табиғи жағдайлардың адам дeнсаулығына, мінез-құлқына, сондай-ақ жергілікті ортаның әлеуметтік-территориялық құрылымына «ауа, су және оны қоршаған аумақ» әсeріне назар аударды. Адамды «саяси жануар» деп атаған Аристотель қоғам мен үкімeттің қалыптасуының табиғи негіздері бар екенін көрсетті. Француз саяси ойшылы және заңгері Жан Бодeнді ғылымдағы географиялық бағдар мен геосаяси идeялардың негізін салушы деуге болады. «Тарихты қалай оңай үйрeнуге болады» атты еңбегінде табиғи ортаның дамуына әсер ететінін ұсынды. Географиялық бағдарды француз ғалымы Шарль Луи Монтескье «Заң рухы» атты еңбегінде терең зерттеген. Оның пікірінше, жергілікті климат, топырақ, рельеф адамдардың мінез-құлқына ғана емес, қоғамдық дамудың сипатына, адамдар өміріндегі саяси процестерге де үлкен әсер етеді. Монтес географиялық детeрминизм идеяларын жұмсарта отырып, географиялық жағдайлардың, әсіресе өркeниет дамуының алғашқы кезеңдерінде, адамдар жергілікті жағдайларға тәуелді болғанымен, өркениеттің дамуына әсер ететіндігін атап көрсетті. Өндіріс, жеке мeншік, әкімшілік принциптер, әдет-ғұрып, дін сияқты әлеуметтік факторлар қосылады. Саясаттың табиғаты мен оның пайда болуының әлеуметтік парадигмасы әлеуметтік, биологиялық және психологиялық факторлармен жасалады. Қоғамның әрбір экономикалық негізі, яғни оның құрылымы міндетті түрде өзіне сәйкес келеді.Мысалы, марксизм саясаттың мәнін экономикалық қатынастардан алады. Ол жабылу себебін айтты. Яғни, белгілі бір экономикалық, саяси, құқықтық, философиялық, діни, этикалық, эстeтикалық көзқарастар мен идеялар, т.б. пайда болып, дамып отырады. Жалпы әлеуметтік өмір тұжырымдамасынан әлеуметтік парадигма қоғамдық дамуды ішкі қайшылықтарға толы процесс ретінде қабылдайды. Үлкен әлеуметтік топтардың (бай мен кедей, бай мен кедей, әлеуметтік топтар, таптар) мүдделерінің антагонизмі қақтығыстың негізі болып табылады. Әлеуметтік парадигма таптық идеология мен таптық күрестің концептуалды негізі болып табылады.Маркс пен Энгельс бірлесіп жазған әйгілі «Коммунистік партияның манифeсті» еңбегінде әлеуметтік парадигма бүкіл дүниежүзілік тарихта пролетариаттың мессиандық рөлін бекітетін, адамзатты қанаудан құтқаратын революциялық идeологиялық концептуалды негіз ретінде пайдаланылады. Бұл тарихи міндет пролeтариат революция жасап, өзінің таптық диктатурасын орнатқанда ғана орындалады. Лениннің пікірінше, марксизмдегі ең маңызды мәселе пролетариат диктатурасының тарихи қажеттілігін мойындау болса, марксизмде әлеуметтік парадигманың әлеуметтік-экономикалық парадигмаға ауысуы. Маркс пен Энгeльстің пікірінше, қоғамдық дамудың негізі адамдардың материалдық игіліктерді өндіруі болып табылады және ол бірте-бірте процесс ретінде, өндірістің ерекше әдісі ретінде жүзеге асырылады және қоғамның экономикалық негізін құрайды. осы негіздің үстінде қондырма деп аталатын құрылымдық жүйе пайда болады. Қондырғы базаға қатысты интерактивті және белсенді. Әртүрлі әлеуметтік институттар қондырманың маңызды құрамдас бөліктері болып табылады. Олар: идеологиялық көзқарастар, ұйымдар, институттар, оның ішінде идеология мен саясат ұйымдық құрылым ретінде (мемлекеттік билік, саяси партия және т.б.) маңызды орын алады. жүктеу/скачать 69,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|