Сопровождению инклюзивного образования методические рекомендации

ерекшелігіне  мүмкіндіктері  шектеулі  тұлғалардың  арнайы  қажеттіліктерін 
қанағаттандыру  үшін  жауапкершілік  қоғамға  емес,  жергілікті  қауымға 
жүктеледі,  себебі  жергілікті  қауым  әрбір  жеке  тұлға  өзінің  мүмкіндіктерін 
жүзеге  асыруға,  сондай-ақ  өзінің  толық  дамуын  ала  алатын  орта  болып 
табылады. Хорватиядағы дамып келе жатқан инклюзивтік білім берудің басты 
идеясы осымен тұжырымдамаланады.  
Мүмкіндіктері  шектеулі  оқушыларға  білім  беруге  қатысты  заңнамалық 
нормалар  Хорватияның  конститутциясында  (1990  ж.),  Бастуыш  білім  беру 
туралы  заңында  (№  59/91,  27/93,  7/96),  Білім  беру  министрлігінің  даму 
мәселелері  бар  балаларды  міндетті  түрде  педагогикалық  тексеру 
нұсқаулығында (Білім беру және мәдениет журналы, № 2/93), Даму мәселелері 
бар оқушыларға бастауыш білім беру туралы қаулысында (№ 23/91), Бастауыш 
мектепке  қабылдау  туралы  қаулысында  (№  13/91),  Орта  білім  беру  туралы 
заңында  (№  19/92,  26/93,  27/93  және  50/95),  Оқуда  қиындықтары  бар 
оқушыларға  орта  білім  беру  туралы  қаулысында  (№  86/92),  Дамуында  үлкен 
қиындықтары  бар  оқушыларға  білім  беруге  арналған  оқу  жоспары  мен 
бағдарламаларда  (Білім  беру  және  спорт  журналы,  №  4/96),  Білім  беру  және 
спорт  министрліктерінің  бастауыш  және  орта  мектептердегі  даму  мәселелері 
бар  балаларға  арналған  тексеру  және  емтихан  өткізу  бойынша 
нұсқаулықтарында  (Білім  беру  және  спорт  журналы,  №  4/96)  өздерінің 
көріністерін тапты.  
Мектепке  дейінгі  тәрбие  6  айдан  6-7  жасқа  дейін  жүзеге  асады. 
Мүмкіндіктері  шектеулі  балаларды  балабақшаға  қабылдау  үшін  жеңілдіктер 
берілген.  Хорватияда  интеграцияның  бірнеше  үлгісі  бар,  мүмкіндіктері 
шектеулі балалар жалпы балабақшаларға немесе кейбір сабақтар жалпы топта 
жүргізілетін арнайы топқа бара алады. Жалпы балабақшада білім беру әдеттегі 
бағдарлама  немесе  қосымша  оңалту  бағдарламасы  бар  бейімделген  немесе 
арнайы  бағдарлама  бойынша  жүреді.  Қосымша  білім  беру  қызметтерін 
мемлекет төлейді (сомасы баланың балабақшада болған уақытына байланысты 
болады). Күніне 4, 6, 10 сағатқа есептелген тәрбиелеу бағдарламалары болады. 
Ата-аналар  әдетте  төрт  сағаттық  бағдарламаны  таңдайды,  себебі  ондай 
жағдайда  мүгедектігі  бар  бала  қосымша  зейнетақы  алады,  егер  бала 
балабақшаға  күніне  4  сағаттан  артық  барса,  онда  жанұя  бұл  қаржылық 
қолдаудан айырылады.  
Бала бастауыш сыныпқа барар алдында, дәрігерден, психологтан, арнайы 
білім  беру  және  жалпы  білім  беру  мектептерінің  мұғалімдерінен  құралатын 
комиссия оның психикалық дамуын бағалайды. Комиссияның бағлау негізінде 
балаға  оның  мүмкіндігіне  сәйкес  бағдарлама  бойынша  оқыту  ұсынылады 
(жалпы  білім  беру,  бейімделген  немесе  арнайы)  немесе  мектеп  әзірлеген 
бағдарлама  бойынша  сыналатын  оқыту  үдерісінде  жүретін  педагогикалық 
тереңдетілген  тексеру  тағайындалады.  Тексеру  бағдарламасы  баланың  оқу 
бағдарламасын  меңгеру  мүмкіндігін  анықтауды,  баланы  қолдау  үшін  қажетті 
оқу  жұмысын  ұйымдастырудың  тәсілі  мен  құралдарын  таңдауды,  мұғалімнің 
ата-аналармен  ынтымақтастық  түрін  және  бақылау  кезеңінің  ұзақтығын 
анықтауды жүзеге асырады. Заңға сәйкес тексерудің ұзақтық мезімі 3 ай, одан 
61 

кейін оқыту бағдарламасының түрі анықталады.  
Оқушының  даму  бұзылыстарының  күрделілігіне  қарай  мектеп  білім  беру 
интеграциясының әр түрлі үлгілерін: толық немесе жартылай (Даму мәселелері 
бар  оқушыларға  бастауыш  білім  беру  туралы  қаулысы,  1991  ж.)  ұсынады. 
Нормативтік  құжаттарда  міндетті  білім  берудегі  басымдылық  толық 
интеграциялауға берілуге тиістілігі аталып көрсетілген.  
Толық  интеграциялау  үлгісінде  мүмкіндіктері  шектеулі  балалар  әдеттегі 
сыныптарға  қосылады.  Әдеттегі  сыныптың  оқушыларының  саны  25  адамнан 
аспаған  жағдайда,  сыныпқа  мүмкіндігі  шектеулі  оқушылардың  үшеуін  ғана 
қосуға  рұқсат  етіледі.  Интеграциялаудың  аталған  үлгісіндегі  мүмкіндіктері 
шектеулі  балалар  жалпы  немесе  бейімделген  бағдарламалар  бойынша 
оқытылады.  Бейімделген  бағдарлама  оқушының  даму  мен  шектелу 
ерекшеліктерін  есеп  ала  отырып,  жалпы  білім  беру  жоспарының  негізінде 
құрылады.  Ол  көлемі  ықшамдалған,  аса  күрделі  емес  оқу  материалдарын 
қамтиды,  сондай-ақ  оқытудың  сәйкес  келетін  бейімделген  әдіс-тәсілдерін, 
құралдарын  қолдануды  білдіреді.  Мүмкіндіктері  шектеулі  оқушыларға 
арналған  жеке  оқу  жоспарын  мұғалім  арнайы  білім  беру  мұғалімімен  бірлесе 
отырып құрайды. Дефектолог мамандардың қосымша көмегі жеке тәсіл немесе 
арнайы білім беру жұмысымен, сондай-ақ оқушыны оңалту бойынша (арнайы 
түзете дамыту сабақтары) арнайы сабақтар үдерісінде жүзеге асырылатын білім 
берудің толық интеграциясын қолдауға мүмкіндік береді.  
Егер бала жалпы бағдарламаны меңгере алмаса, онда оған негізгі пәндерді 
бейімделген  бағдарламалар  бойыншаарнайы  сыныпта,  ал  сурет  салу,  музыка, 
дене шынықтыру сабақтарын жалпы бағдарламалар бойынша әдеттегі сыныпта 
жүргізілетін жартылай интеграциялау үлгісі ұсынылады.  
Даму бұзылыстары айқын байқалатын балаларға да толық және жартылай 
қосылу  үлгілерін  ұсынады.  Соңғысы  инклюзивтік  білім  берудің  әр  түрлі 
үлгілеріне  сәйкес  жүзеге  асырылуы  мүмкін.  Жартылай  қосылудың  мүмкін 
болатын үлгілерінің бірі ретінде пән сабақтарының бір бөлігі әдеттегі сыныпта, 
ал  басқа  бөліктері  арнайы  сыныптарда  оқытылатын  жалпы  білім  беру 
мектебінде оқыту ұсынылады.  
Басқа  үлгі  жалпы  білім  беру  мектебі  жағдайындағы  арнайы  сыныпта 
(бұндай  сыныптар  6-10  оқушыдан  құралады)  оқыту  ұсынылады,  ал  сабақтан 
тыс  уақытындағы  әрекеттері  әдеттегі  сынып  оқушыларымен  бірге 
ұйымдастырылады.  Үшінші  үлгі  бойынша  жалпы  білім  беру  мектептеріндегі 
ұзартылған  мектептік  сағаттармен  ұйымдастырылған  оқу  үдерісі  5-10 
оқушыдан құралатын арнайы топтарда (сыныптарда) жүргізіледі.  
Оқушыларға  қандай  да  бір  мүмкіндік  туған  жағдайда  оқытудың  бір 
үлгісінен  басқасына  еркін  көшу  мүмкіндігі  берілген.  Ақыл-ойы  дамымаған 
оқушылар,  аутист  балалар,  даму  бұзылыстары  күрделі  балалар  мектепте  21 
жасқа  дейін  оқи  алады.  Бұл  балаларға  қатысты  қатал  оқу  жоспары,  оқу 
бағдарламасы  нормаланған  сыныптар  болмайды.  Олар  үшін  балалардың  жеке 
мүмкіндіктері есепке алынған бейімделген бағдарламалар құрылады.  
Заңға  сәйкес  оқушылар  көлікпен  тасымалдаумен  және  оқушылардың 
жағдайына  сәйкес  көмекші  персоналдың  бөлінуімен  қамтамасыз  етіледі. 
62 

Мүмкіндіктері 
шектеулі 
оқушыларға 
оқушының 
дамуындағы 
ауытқушылықтардың  зардабын  төмендетуге  арналған  қосымша  білім  беру 
және\немесе оңалту жұмыстарын қамтитын арнайы көмек ұсынылады.  
Сонымен,  заңнама  мүмкіндіктері  шектеулі  оқушыларға  білім  беру 
үдерісінің  әр  түрлі  мүмкіндіктері  мен  ұйымдастыру  түрлерін  ұсынады,  бұл 
әрбір  оқушыға  өзінің  қабілетіне  сәйкес  және  оны  дамытуға  ынталандыратын 
білім  беру  үлгісін  табуға  және  ашық  әлеуметтік  қоғамда  қөмір  сүруге 
дайындауға мүмкіндік береді.  
Хорватияда  орта  білім  міндетті  болып  табылмайды,  сондай-ақ  бұл 
мүмкіндіктері шектеулі оқушыларға да қатысты болады. Конститутцияға (1990) 
сәйкес  орта  білім  жоғары  білім  сияқты  оқушылардың  қабілеттеріне  сәйкес 
барлық  оқушылар  үшін  тең  жағдайда  қолжетімді.  Оқушылар  орта  білім 
ұйымдарына  орта  мектептің  бірінші  сыныбына  кандидаттарды  таңдау  Білім 
беру министрлігінің жыл сайынғы Орта білім беру туралы заңының негізіндегі 
өлшемге сәйкес қабылданады. Бұл Заңда мүмкіндіктері шектеулі оқушыларды 
тікелей (яғни түсу етихандарынсыз, ата-анасының өтініші бойынша) қабылдау 
туралы  да  айтылған.  Тікелей  қабылдау  туралы  шешім  (оқушыны  мектепке 
қабылдаудағы) Аймақтық білім беру департаментінің, әлеуметтік қызметтердің, 
оқытуды ұсынған басқа да құжаттарға сәйкес жүзеге асырылады.  
Хорватиядағы білім беру жүйесі Винко Бек (көру қабілетінің бұзылыстары 
бар  тұлғаларға  арналған),  Голяк  (тірек-қимыл  аппараттарының  бұзылыстары 
бар  тұлғаларға  арналған),  СУВАГ  (есту  қабілетінің  бұзылыстары  бар 
тұлғаларға  арналған)  сияқты  орталықтардың  болуымен  ерекшеленеді.  Бұл 
орталықтардың  мамандары  үлкен  зерттеу  жұмыстарын  жүргізеді,  сондай-ақ 
жалпы  білім  беру  мұғалімдеріне  кеңес  береді,  балалармен  арнайы  сабақтар 
жүргізеді.  Даму  бұзылыстары  ауыр  оқушылар  аталған  орталықтарда 
білім алады.  
Сонымен  бірге,  мүмкіндіктері  шектеулі  тұлғаларды  жалпы  білім  беру 
үдерісіне  қосуға  қатысты  барлық  мәселелер  шешімін  тапты  деп  айтуға 
болмайды.  Хорватияда  арнайы  білім  беру  ұйымдарының  әлеуеттері 
пайдаланылатынын  айтып  өту  керек,  бұл  ұйымдар  ресурстық  орталықтар 
мәртебесін  алған  және  мүмкіндіктері  шектеулі  интеграцияланған  балаларды 
қолдау,  кадрларды  дайындау,  инклюзивтік  білім  беруді  әдіснамалық 
қамтамасыз етуді құру бойынша үлкен жұмыстар жүргізеді [70].  
 

жүктеу/скачать 1,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: