Совет–Хан Єаббасов
МЕКТЕП ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН МАЗМҰНЫНДАҒЫ ИННОВАЦИЯ
жүктеу/скачать 3,2 Mb.
|
treatise70934
- Бұл бет үшін навигация:
- Мектеп
- «Үзіліссіз ұрпақ тәрбиесі мен ұлттық оқу‑ағарту жүйесінің үлгісі» ‑
- – үш класс
- Тән – Жан – Рух
| 6. МЕКТЕП ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН МАЗМҰНЫНДАҒЫ ИННОВАЦИЯ
Мектеп пен Отар халықты арбау мен алдауға құрылған империя өмір байланысы. Саясатының залалы, оқу‑ағарту жүйесінің өмірмен еш байланыссыздығында болатын. Мектеп оқушылыары өмірді кітап беттерінен ғана үйреніп, жасандылықпен алған білімдері күнделікті тіршіліктен тым алшақ тұратын. Мектеп шәкірттеріне өмірмен байланыстыра білім беруді ең негізгі мақсатына айналдырмай, ол білімнің өміршеңдігі мен тіршіліктегі қолданбалығын қамтамасыз ете алмақ емес. Ендеше, мектеп оқушысы білім алу жүйесінде, айналасындағы тіршілік тынысымен тығыз байланысты болуы керек. Ол үшін жергілікті ауыл шаруашылығымен немесе, жаңаша айтқанда фермерлер мен бизнестегі кәсіпкерлердің жұмыстарымен, нарықтық қоғамдағы мамандардың өмірлерімен жіті танысып, жан‑жақты байланыста болу арқылы ертеңгі тіршілігіне қажет білімге саналы түрде дайындалуы қажет. Мектеп Кешегі Кеңес кезінде де, мектеп реформасына кіріспек реформасы болды.Бірақ дұрыс жүйесін табалмай қиналды. Әйтседе, оның алдына қойған мақсаттары жаман емес еді. Ең алдымен биік тағылымды, рухани терең білімді азаматтарды тәрбиелеуді негізгі бағдарына алған болатын. Бірақ, осыған қалай қол жеткізуге болады ? Неден бастап, қалай істеу керек ? Құнарлы да, мазмұнды тәрбие көзі қайда ? Міне, осыншама күрделі қиын сауалдарға жауап та іздеп көрді. Бірақ, бұл бастама жол айырықта қалған бойы үзілді. Он бес жылға созылған егемендігімізде де, білім уәзірлігі әлі де дұрыс жауабын табалмай отыр. Себебі, олар ғылыми негізделген жүйеге емес, солқылдаған солық пен еліктеушіліктен арыла алмай, әр министр өз ойына келген реформасын эксперименттеуден жалығар емес. Ұрпақ тәрбиесін ойынға айналдыруға болмайды. Әйтседе, бүгінге дейін жалғасып отырған білім беру жүйесіндегі кемшіліктерді ашып айтсақ, бүгінгі талапқа сай мектеп мазмұны, тікелей оның құрылымына байланысты екенін түсіне алмай, бүгежектеумен уақыт оздырып келеді. Он екі жылдықтың бүкіл мәні мен мазмұнын – бір жылды қоса салып қана шешпекші болған тұжырымдардың күлді‑бадам сипаттары осында жатыр. Қашанда кез‑келген құбылыс пен заттардың құрылым формасы, оның ішкі мазмұны мен атқарар қызыметін анықтайды. Құрылымын баяғыша қалдырылған мектеп, ешуақытта да бүгінгі уақыт талабына сай болуы мүмкін емес... Енді міне, империя құлап, соның самалымен сергіген кешегі отарланған халықтыр, өздерінің келешек ұрпақ тәрбиесінің концепциясын жасаумен шұғылдана бастады. Себебі, осы уақытқа дейін көптеген ұлттар, өздерінің ұрпақ тәрбиесінің үлгісін де, оқу‑ағарту жүйесінің мазмұнын да жасап көрмеген болатын. Олар империялық саясаттың ықпалымен, көшірме нұсқадағы үкімді үлгі мен аударма оқулықтардан бөтен ештемеге де мойын бұруға құқы жоқ болатын. Осындай тәрбие мен білім берудің ақыры, көптеген халықтарды дәстүр‑салттарынан ажыратып, бейруханилық пен мәңгүрттікке бет бұрғызған еді. Бұл орайда, қазақ халқының жағдайы, тіпті өрескел күндер мен жылдарды басынан кешті. Оның салқыны бүгінге дейін еңсемізді езіп, етегімізден тартып отыр. Ал егер де кез‑келген халықтың келешек ұрпақ тәрбиесі, өзінің ұлттық психологиясы мен халық педагогикасынан нәр алмаса, оның алған білімі жаңылтпаш тәрізді, түсінуі қиын түйіршіктерге айнала беретіні белгілі ғой. Мұндай тәрбие мен білімнің барар жері мен құлар құзы біреу‑ақ... Жер бетіндегі әртүрлі халықтардың өздеріне тән психологиясы мен салт‑дәстүрлерінде, өзгеге ұқсамайтын өздеріне ғана лайықты ерекшеліктері бар екені белгілі. Міне, осы ерекшеліктерді қандай халық болмасын, өзінің ұрпақ тәрбиесінің үлгісіне ерекше ұқыптылықпен пайдалану ауадай қажеттілік екен. Мәселен, салыстыру үшін, Азиядан – Жапонияның оқу‑ағарту жүйесін, Европадан – Германияның білім беру үлгілерімен таныстық. Олардың екеуінде де, ұрпақ тәрбиесінің негізгі бағдары ретінде, ұлттық психология мен халық педагогикасына ерекше маңыз беретіні аңғарылады. Әрине, қазақ халқы да азиялық жұрт болғандықтан, Жапонияның оқу‑ағарту жүйесінен өзімізге ұқсас көптеген психологиялық жақындықтар тапқанымыз да рас !.. Бірақ, солай дей тұрсақ та, қазақтар мен жапондардың ұлттық мінез‑құлықтарында өздеріне тән, ерекшеліктері де жетіп жатыр. Ең әуелі халық педагогикасы мен ұлттық психологияларындағы айырмашылықтары да аз емес. Бұдан түйген қортындымыз, адамзаттағы мәдениет үлгілерін ескере отырып, біздер өзіміздің Халық педагогикасының ғылыми жүйеленген негіздерін айқындамай, оны жаңа методологиялық көзқараспен жетілдірмей, ұлттық оқу‑ағарту үлгісін жасаудың мүмкіншіліктері аз екенін түсіндік. Сондықтан, осындай жағдайларды ескере отырып, төменде өзіміз ұсынған «Үзіліссіз ұрпақ тәрбиесі мен ұлттық оқу‑ағарту жүйесі үлгісінің» кестесін беріп отырмыз. Сонымен, осы ұсынылып отырған – «Үзіліссіз ұрпақ тәрбиесі мен ұлттық оқу‑ағарту жүйесінің үлгісі» ‑ барыншы ықшамдалып схема түрінде көрсетілгендей ; ‑ Бастауыш мектеп ‑ алты класс – Орта мектеп – тоғыз класс – Кәсіптік мектеп – үш класс – соңғылардан үздік шыққандар – Жоғарғы оқу орындарында білімдерін жалғастырмақ. Сонда, бастауыш мектеп – 6-7 жас пен 12-13 жас аралығын қамтыйды. Бұл адам тіршілігінің физиологиялық және психологиялық заңдылығын ескеру болып табылады. Баланың осынау балиғат кезеңінде қалыптасатын, гормональдық жүйенің толысып жетілуінің орташа мерзімдік мөлшері болып табылады. Осы кезеңнің соңынан бастап үш жүйе – жұлын жүйке – жүрек пен қантамырлары – гормональдің ‑ өзара үндестіктері үйлеседі. Бұл үндестіктер адам ағзасындағы ‑ Тән – Жан – Рух – жүйелерінің жетілуіне орсан үлкен ықпал ететіні белгілі. Мүшелдік жасқа жеткен баланы, балиғат жасына толды деп есептелінеді. Мұны физиологиядан азды‑көпті хабары бар кезкелген адам толық түсіне алады. Біздер ұсынып отырған бастауыш мектеп үлгісінің бастапқы үш класында, таза ұлттық тәлім‑тәрбиеге негізделсе (6-7 ден 8-9 жасқа дейін), екінші жартысындағы үш класта ‑ әлемдік мәдениетпен салыстыра, білім беру жүйелері қолданылады. Тағы үш класс қосылып, жалпы орта мектеп 9‑класпен аяқталады да, орта білімді үздік бітіргендерге университет пен институтқа түсуге мүмкіншілік жасау міндеттеледі. Ал орташа оқығандар әркім өз таңдауына лайықты, кәсіптік гимназияларда білімдерін жалғастырады. Сонда ғана жастарымызды сан түрлі кәсіптік мамандықтармен қамтамасыз етеміз. Жалпы балабақшалардан бастау алатын, халық педагогикасының тәрбие жүйелері, осы бастауыш кластың көлемінде негізінен игеріліп болғаны жөн. Осыған орай, балаларға шет тілдерін үйрету мерзімі де, 3-4 –ші кластардан бастау алмақ. Бұл кезеңді неге таңдап алдық десек, дәл осы мезгілде баланың логикалық ойлау қабылеттері де, салыстырмалы таным қасиеттері де, толыса жетілетіндігін ескереміз. Сондықтан, тек шет тілдерін үйреткенде, бұрынғы салбауыр әлсіз әдістерден арылып, бірден пәрменді тәсілдерді қолданған жөн. Өйткені, олар 9-10 мен 12-13 жас аралықтарында, зерделері аса бір алғырлыққа толы кезеңде болады. Бұл тәрізді физиологиялық ерекшеліктерді ескермей болмайды. Қандай білім мен нені болса да үйрену, баланың ішкі сұраныстарымен үндесіп жатуы шарт. Ал, оқу‑тәрбие жұмыстары ғылыми негіздерге сүйенсе, ұрпақ тәрбиесіндегі ірі‑ірі жетістіктерге қол жеткізуге болады. ТҮЙІНІ Орта мектептерді бүгінгі өмір мен қоғам ерекшеліктеріне байланыстыру жолдары мен тәсілдерін анықтау керек. Он екі жылдық білім реформасын жасау үшін, ең әуелі орта мектептің құрылымын анықтып, ғылыми негізде жетілген мазмұны мен мәні түсінікті болу қажет. Үзіліссіз ұрпақ тәрбиесі мен ұлттық оқу‑ағарту жүйесінің үлгісі, тек халық педагогикасының негіздерінде жасалғанда ғана, рухани жетілу мен азаматтық санаға иек артпақ. жүктеу/скачать 3,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|