СӨЗ ӘДЕБІ ЖӘНЕ НОРМА Сөз әдебі мен сөз нормалары тілдік қарым-қатынастағы негізгі ұстанымдар мен ережелер жүйесін қалыптастырады, олар тілдік мәдениеттің маңызды элементтері болып табылады. Бұл екі ұғымды тереңірек қарастырайық.
Сөз әдебі Сөз әдебі – адамдар арасындағы қарым-қатынастың әдептілікке негізделген тәсілі. Әдепті сөйлеу әрбір адамның қоғамдағы орнына, қарым-қатынастың түріне, жағдаятқа байланысты өзгеріп отырады. Бұл адамның ішкі мәдениеті мен тәрбиесін көрсетеді.
Сөз әдебінің негізгі принциптері: Әдептілік пен құрмет: Сөйлеу кезінде қарым-қатынасқа түсушінің мәртебесін ескеру маңызды. Мәселен, жасы үлкен адамдарға немесе лауазымды тұлғаларға сөйлегенде, сыпайы сөздер, ілтипат білдіретін тіркестер қолданылуы қажет.
Ілтипаттылық: Әңгіме барысында серіктесті тыңдап, оған жауап беру мәдениетін сақтау. Бұл өзгенің ойына құрметпен қарауды білдіреді.
Мейірімділік пен жылы сөздер: Адамдарға жылы сөздер айтып, жағымды қарым-қатынас орнату, тіпті сын айтқанда да оны сыпайы түрде жеткізу.
Қажетсіз сөздерден аулақ болу: Тілдік қарым-қатынаста артық немесе орынсыз сөздерді қолданбау, дөрекі, бейәдеп сөздерден қашық болу.
Сөз нормалары Сөз нормалары – дұрыс әрі мәдениетті сөйлеу үшін қолданылатын тілдің грамматикалық, лексикалық және стилистикалық ережелері. Бұл нормалар сөздің мағынасы, дыбысталуы, сөйлемнің құрылысы және стилистикалық сәйкестігі бойынша реттеледі.
Сөз нормаларының түрлері: Фонетикалық нормалар: Дұрыс айтылу нормалары. Әр сөздің дыбысталуы белгілі бір ережеге сай болуы керек. Қазақ тілінде, мысалы, сөздер жазылғанындай емес, айтылуындағы заңдылықтарға сәйкес дыбысталады.
Лексикалық нормалар: Бұл сөздердің мағынасын дұрыс қолдануды білдіреді. Мысалы, "қуаныш" пен "бақыт" сөздерінің мағыналық айырмашылығын ескеру қажет.
