Сөздерді таптастыру принциптері. Есім сөздер: Зат есім мен сын есімнің лексика-грамматикалық сипаты Сан есім, есімдіктің лексика-грамматикалық сипаты



Дата23.03.2023
өлшемі27,57 Kb.
#75735

Сөздерді таптастыру принциптері. Есім сөздер: Зат есім мен сын есімнің лексика-грамматикалық сипаты.. Сан есім, есімдіктің лексика-грамматикалық сипаты

Тексерген: Отарбекова Ж.К
Орындаған: Келжанова П
Мамандығы: Қазақ тілі мен әдебиеті


1-тапсырма. Төмендегі зат есімдерді жасалуына қарай топтастырып, сөз тудыратын жұрнақтарды бөліп көрсетіңіз. Олардың жасалу ерекшелігін сипаттаңыз

Балалық, әріптес, қайсарлық, баспахана, қызметкер, тағам, айтыс, оймақ, сырмақ, шайқас, тартпа, малшылық, батырлық, қонақ, орақ, көрермен, жолдас, көпшілік, наным, ақымақтық, наным арбакеш, Шымкент, шалғы, боран, жиын, толқын, жарма, құймақ, күлкі, сүйеніш, қуырдақ, байлам, айырмашылық, сауыншы, бөрік, үйрек, лашын, дауыл, аңшы, терек, төзім, қорытынды, қуғын.




Есім сөздерден жасалған зат есімдер.

Қайсар+лық


Бала+лық
Ақымақ+тық айырма+шылық
Мал+шылық
Сауын+шы
Аң+шы
Қызмет+кер
Батыр+лық
Көп+шілік
Баспа+хана


Етістіктерден жасалған зат есімдер.

Ай+тыс
Ой+мақ


Сыр+мақ
Құй+мақ
Жар+ма
Тарт+па
Қон+ақ
Ор+ақ
Көрер+мен
Шал+ғы
Жи+ын
Сүйен+іш,
Қуыр+дақ
Байла+м
Тер+ек,
Төз+ім
Қорыт+ынды

Түбір зат есімдер мен өзге сөз
таптарынан жасалғандар.

шайқас
әріптес


тағам
жолдас
наным
арбакеш,
Шымкент
боран
толқын
жарма
күлкі
бөрік
үйрек
лашын,
дауыл




2-тапсырма. Сөйлемдердегі зат есімдерді тауып жалпы грамматикалық мағынасын анықтаңыз. ЖГМ ерекшеліктерін салыстырыңыз
Сыбырлай сүйіп самал жел
Толқытты жанды несіне?

Жұпарын шашып көгал бел,

Шақырды кімді төсіне?

Өзенге әсем өң беріп,


Жол қайың жайнап өсуде.
Жағада қайық тербеліп,
Күтеді кімді есуге? (Ф.Оңғарсынова)
Жел –з.е,жалпы,дерексіз,жансыз
Жан+ды-з.е.жалпы,жансыз,дерексіз –ды -табыс септік жалғауы
Жұпар+ы+н- з.е жалпы,дерексіз,жансыз-ы-тәуелдік ж.- н - табыс сеп.ж.
Бел – з.е жалпы,деректі ,жансыз
Төс-і-не-з.е .жансыз,деректі -і - тәуелдік ж. –не-барыс сеп .
Өзен+ -ге-з.е жалпы ,деректі,жансыз –ге-барыс септік ж.
Бел – түбір сөз, жалпы есім, деректі, жансыз
Өзен-ге – ге барыс септік жалғауы, жалпы есім, деректі, жансыз.
3-тапсырма. Мысалдарды үш топқа бөліңіздер. Зат есімнің реңдік мәнді жұрнақтарын сөз тудырушы жұрнақтармен салыстырып, ұқсастығы тұрғысынан байланыстырыңыз

Кітапша, жездей, туыс, ыдыс, күнім-ай, көлшік, ботақан, тамызық, көрік, болмыс, баяндама, көрпеше, түйіншек, жоқшылық, тікен, қондырғы, көшкін, сөйлем, бикеш, апай, Мұқа, Шәкең, әжетай, кенжетай, тайлақ, сиыр, серкеш, сәлем, асар, ара, сайман.




Түбір зат есім ыдыс
Тікен
Сөйлем
сиыр
серкеш
сәлем
асар
ара
сайман




Туынды зат есім

туыс
тамызық


болмыс
баяндама
көрік
жоқшылық
қондырғы
көшкін
тайлақ




Рең мәнді зат есім
Кітапша
Жездей
Апай
Әжетай
Кенжетай
Шәкең
Мұқа
Көлшік
Ботақан
Көрпеше
түйіншек, күнім-ай




Достарыңызбен бөлісу:




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет