Справочник по птицам Казахстана Қазақстаң құстарының қысқаша анықтамасы В. В. Хроков, С. Л. Скляренко
жүктеу/скачать 10,53 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Домовый воробей Үй торғайы House Sparrow Passer domesticus
- Полевой воробей Жауторғай Eurasian Tree Sparrow Passer montanus
- Силуэты некоторых хищных птиц, обитающих в Казахстане Қазақстанда мекендейтін кейбір жыртқыш құстардың бейнесі Части тела птицы
- Ключевые орнитологические территории
- Маңызды орнитологиялық территориялар
- Маңыз ды орнит ологиялық террит ориялар
- Ключевые орнитологические территории (IBA) Казахстана
Большая синица Сарыбауыр шымшық (үлкен көк шымшық) Great Tit Parus major Размером с воробья. Общеизвестная птица наших городов и сел. Жи- вет также и в лесах, где есть дуплистые деревья. Узнается по серовато- зеленой спине, желтому брюшку с черной продольной полосой и чер- ной голове с белыми щеками. Кладка из 8-12 и более яиц. Питание смешанное: летом – насекомые, зимой – семена растений и угощения со стола человека. Оседлая птица. Үлкендігі торғайдай. Біздің қалаларымыз пен ауылдарымызға жақсы таныс құс. Сол сияқты қуыс ағаштары бар ормандарында да тіршілік етеді. Арқасы жасыл, құрсағы сары әрі қара ұзына бойы орналасқан жолағы бар, басы қара, жағы - ақ. 8-12 және оданда көп жұмыртқа салады. Қорегі аралас: жазда - насекомдар, қыста - өсімдіктердің тұқымдары мен азық-түлік қалдықтары. Отырықшы құс.
Все знают эту птицу, но не каждый может отличить самца от самки. А это просто: самка однотонно буровато-серая с пестринками, а у сам- ца голова пепельная с коричневым затылком и горло черное. Птица зерноядная, но птенцов выкармливает насекомыми. В году несколько кладок по 4-6 яиц. Ведет оседлый образ жизни. Бұл құсты көпшілік біледі, бірақ әркім аталығы мен аналығы ажы- рата алмайды. Ал бұл оп-оңай: аналығы біртектес теңбілді көкшіл сұр, ал аталықтарының басы күлгін, желкесі қоңыр және тамағы қара. Дәнқоректі құс, бірақ балапандарын насекомдармен асырайды. 4-6 жұмыртқа салып жылына бірнеше рет ұялайды. Отырықшы құс.
Немного меньше домового воробья и отличается от него коричневым верхом головы, черными пятнами на белых щеках и белым ошейни- ком. Самец и самка сходно окрашены. Более «деревенская» птица, чем домовый, живущий в основном в городах. Кладка из 5-6 яиц. Живет оседло.
Үй торғайынан сәл кішірек және одан айырмашылығы басының үсті қоңыр, ақ түсті жағында қара дақтары бар және қарғысы ақ. Аталығы мен аналығының реңі ұқсас. Негізінен қалалы жерлерде мекендейтін үй торғайына қарағанда жауторғай ауылды жерлерде көбірек кездеседі. 5-6 жұмыртқа салады. Отырықшы.
145. 146. 147. 145
146 147
128 129
Беркут Бүркіт Бородач Сақалтай Черный коршун Кезқұйрық Кумай Құмай Курганник Жамансары Обыкновенная пустельга Күйкентай Орлан-белохвост Аққұйрықты субүркіт Обыкновенный осоед Аражегіш
Скопа Балықшы тұйғын Шахин Бидаяқ Степной лунь Дала құладыны Тетеревятник Қаршыға
Подклювье Уздечка Надклювье Лоб Темя
Затылок Зашеек
Щеки Плечевые перья Спина Поясница
Верхние кроющие хвоста Рулевые
Первостепенные маховые Второстепенные маховые Лапа Цевка
Голень Брюхо
Грудь Зоб
Горло Кроющие
первостепенных маховых
Верхние кроющие
крыла Кроющие уха Надхвостье
130 131
Второй критерий – «А3: Сообщества, ограниченные биомом» Известно или предполагается, что на данной территории обитает зна- чительное количество видов, распространение которых ограничено одним биомом (виды, типичные для ландшафта – степь, пустыня, вы- сокогорье и др.). Третий критерий – «А4: Скопления» Он используется, если на территории обитает не менее 1% географиче- ской или мировой численности вида, либо на ней обитает более 20 ты- сяч водоплавающих и околоводных птиц, либо она находится на суже- нии пролётных путей мигрирующих птиц – «бутылочном горлышке». Размеры IBA могут быть любыми, но она должна отвечать всем по- требностям птиц и быть как-то приспособлена для охраны. Сейчас в мире определено более 12 тысяч IBA. В Европе более 4000 IBA по- крывают около 7% ее территории, и около 2500 из них находятся под охраной законодательства Европейского Союза. В Казахстане работа по этой программе ведется с 2003 г. Ассоциацией сохранения биоразнообразия Казахстана (АСБК), при поддержке одно- го из ведущих партнеров BirdLife International – Королевского обще- ства защиты птиц (RSPB, Великобритания). К 2008 г. завершен первый этап инвентаризации ключевых орнитологических территорий страны и опубликована книга «Ключевые орнитологические территории Ка- захстана». Описана и подтверждена BirdLife International 121 ключе- вая орнитологическая территория, общей площадью 14 986 249 га, что составляет 5,5% площади республики. Около трети из этих участков полностью или частично входят в существующие особо охраняемые природные территории (заповедники, национальные парки, резерваты, заповедные зоны, заказники), а для остальных необходима работа по их сохранению, которая позволит поддержать существование уникаль- ного мира птиц Казахстана и внести важный вклад в защиту биораз- нообразия в глобальном масштабе. Ключевые орнитологические территории Ключевые орнитологические территории – русскоязычное название международной программы по IBA (Important Bird Areas), проводимой в течение многих лет Международным союзом охраны птиц (BirdLife International) и его партнерами по всему миру. IBA – это участки, наи- более важные для обитания птиц, особенно для редких и находящихся под угрозой исчезновения видов. При этом они играют огромную роль не только для птиц, но и для охраны природы в целом. Цель программы– выделение и защита IBA по всему миру. Первым шагом программы в любой стране является полная инвентаризация IBA на научной основе. Для этого анализируются все имеющиеся дан- ные, создается список предполагаемых IBA, собирается дополнитель- ная информация, все данные вводятся в компьютерную базу и делает- ся окончательный список IBA, согласованный с BirdLife International. Наконец, публикуется книга по IBA региона. После описания IBA, ор- ганизуется деятельность по их сохранению и проводится мониторинг их состояния. IBA – это территории международного значения, и определяются они с использованием стандартных глобальных критериев. В Казахстане и Центральной Азии применимы три критерия. Территория должна со- ответствовать хотя бы одному из них. Первый критерий - «А1: Глобально угрожаемые виды» Он используется, если известно или предполагается, что на данной территории обитает, постоянно или временно, значимое число особей глобально угрожаемых видов. В Казахстане таких видов тридцать два (см. таблицу ниже). Маңызды орнитологиялық территориялар Маңызды орнитологиялық территориялар (МОТ) – Халықаралық құстарды қорғау Одағы (BirdLife) мен оның серіктестері бүкіл дүние жүзінде көп жылдардан бері IBA (Important Bird Areas) бой- ынша жүргізіп келе жатқан халықаралық бағдарламаның орысшадан аударғандағы (ключевые орнитологические территории) аты. МОТ (IBA) – құстардың, әсіресе сирек кездесетін және жойылып кету- ге қауып төніп тұрған түрлердің, мекендеуіне ең маңызды телімдер. Бұлар тек құстар үшін ғана үлкен роль атқарып қоймайды, сол сияқты табиғатты тұтастай қорғауда да зор маңызға ие. Бағдарламаның мақсаты – МОТ-ты бүкіл дүние жүзі бойынша анықтау және қорғау. Кез-келген елде бағдарламаның алғашқы қадамы МОТ-ты ғылыми негізде толықтай тексеру болып табылады. Бұл үшін қолдағы бар барлық деректер талданады, ұсынылатын МОТ-ң тізімі жасалынады, қосымша ақпараттар жиналады, барлық деректер компьютерлік базаға енгізіледі және МОТ-ң ХҚҚО-мен (халықаралық құстарды қорғау Одағы) келісілген соңғы тізімі жасалады. Ең соңында аймақтың МОТ-ы жайында кітап шығарылады. МОТ анықталып болған соң оларды сақтау бойынша іс-әрекеттер ұйымдастырылады және олардың жағдайларына қадағалау жүргізіледі. МОТ (IBA) – халықаралық маңызға ие территориялар және олар ғаламдық стандарттық критерийлерді қолдана отырып анықталады. Қазақстан мен Орталық Азияда үш критерий қолданылады. Террито- рия ең болмағанда олардың біреуіне сәйкес келуі керек. 132 Эк осист емы Эк ожүйе лер Лес
ост епь
Орманды дала
Ст епь
Дала Сух
ая ст епь Қу аң дала Опу стыненная ст епь
Шөлді дала
По лупу
стыня Шөлейт
Пу стыня
Шөл Горы Та
улар Во доемы Суқоймалары Со лончаки Сор таңдар
Леса Ормандар До лины рек Өз ендер дің алқапт
ары Клю чевые орнит ологиче ские террит ории Бірінші критерий – “А1: Ғаламдық қауып төнуші түрлер”. Бұл осы территорияда тұрақты немесе уақытша мекендейтіні белгілі немесе мекендеуі мүмкін ғаламдық қауып төнуші түрлердің саны көп болған жағдайда қолданылады. Қазақстанда мұндай түрлер 32 (қара: таблица төменде). Екінші критерий – “А3: Биоммен шектелген қауымдастық”. Осы терри- торияда таралуы бір биоммен шектелген бірнеше түрлердің мекендеуі белгілі немесе мекендеуі мүмкін болған жағдайда қолданылады (бұларға дала, шөл, биік тау және басқа да ландшафттарға тән түрлер жатады). Үшінші критерий – “А4: Топтану”. Бұл егер территорияда географиялық немесе әлемдік түрлердің 1%-н артығы мекендесе, не онда 20 мыңнан аса су және сумаңы құстары мекендесе, не бол- маса территория миграция жасайтын құстардың ұшу жолдарының тарылған жерінде –“шөлмек ауызда” орналасса қолданылады. МОТ-ң ауданы әртүрлі болуы мүмкін, бірақ ол құстардың барлық қажетіне сай әрі қорғау үшін бейімделген болуы керек. Қазір дүние жүзінде 12 мыңнан аса IBA (МОТ) анықталған. Европада 4000-н аса МОТ оның территориясының 7%-на жуығын алып жатыр және олардың 2500-і Европалық Одақтың заңдарымен қорғалады. Қазақстанда бұл бағдарлама бойынша жұмыс 2003-ші жыл- дан бері Қазақстанның биоалуантүрлілігін сақтау ассоциациясы (ҚБСА) өзінің жетекші серіктестерінің бірі BirdLife International – Құстарды қорғаудың Корольдік қоғамының(RSPB, Ұлыбритания) көмегімен жүргізілуде. 2008-ші жылға дейін еліміздегі маңызды орнитологиялық территорияларды тексерудің бірінші сатысы аяқталды және “Қазақстанның маңызды орнитологиялық территория- лары” кітабы шығарылды. 121 маңызды орнитологиялық территория- лар анықталды және оларды BirdLife International қолдады, бұлардың ауданы 14986249 га, яғни республика ауданының 5,5 %–н құрады. Бұл телімдердің 1/3 бөлігі тұтастай немесе жартылай қазіргі кездегі ерекше қорғалатын табиғи территориялардың (қорықтар, ұлттық пар- ктер, резерваттар, қорықтық аймақтар, қорықшалар) құрамына енеді, ал қалғандары үшін оларды сақтау жұмыстары қажет, өйткені олар Қазақстанның өзіндік ерекшеліктері бар құстар әлемінің тіршілік етуін қолдауға мүмкіндік береді және биоалуантүрлілікті ғаламдық масштабта қорғауға маңызды үлесін қосады. Маңыз ды орнит ологиялық террит ориялар 134 135
032 Озеро Кушмурун 033 Койбагар-Тюнтюгурская система озер 034 Аманкарагайский бор 035 Озеро Сулуколь 036 Кулыколь-Талдыкольская система озер 037 Тоунсоркие озера 038 Жарсор-Уркашские соры 039 Санкебайские озера 040 Наурзумский заповедник 041 Сарыкопинская озерная система 042 Иргиз-Тургайские озера 043 Малое Аральское море 044 Дельтовые озера реки Сырдарья 045 Озеро Теренколь 046 Озеро Жыланды 047 Озеро Балыкты 048 Озеро Шаглытениз 049 Алексеевские боры 050 Жаркольская группа озер 051 Коргалжынский заповедник 052 Амангельды 053 Жумай-Майшукырская группа озер 054 Окрестности поселка Коргал- жын 055 Уялышалкарская группа озер 056 Кумдыколь-Жарлыкольская группа озер 057 Актубек 058 Озера Тузащы и Карасор 059 Озеро Тассуат 060 Озера Култансор и Татысор 061 Озера Ащыколь и Баракколь 001 Озеро Шалкар 002 Низовья реки Ащыозек 003 Озеро Саршыганак 004 Кушумские озера 005 Урдинские пески 006 Камыш-Самарские озера 007 Река Уил и пески Тайсойган 008 Казахстанская часть дельты Волги (Жамбай) 009 Дельта Урала 010 Низовья реки Эмба 011 Тюленьи острова 012 Озеро Караколь 013 Актау 014 Западный чинк плато Устюрт 015 Впадина Карагие 016 Впадина Каунды 017 Впадина Басгурлы-Жазгурлы 018 Северо-западный чинк плато Устюрт 019 Чинк Донызтау 020 Сагыз 021 Лес Жагабулак 022 Мугоджары 023 Озера Тениз-Каракамыс 024 Озеро Акжан 025 Сорбалык-Майбалыкская группа озер 026 Камышово-Жаманкольская группа озер 027 Шошкалинская озерная система 028 Озеро Большой Как 029 Озеро Аксуат 030 Озеро Жалтыр 031 Озеро Малый Как 062 Улытау 063 Мелкосопочник Аяк-Бестау 064 Низкогорья Ортау 065 Среднее течение Сарысу 066 Низовья реки Сарысу 067 Западная кромка песков Кара- койын и Жетиконыр 068 Теликольские озера 069 Низовья реки Чу 070 Урочище Кеншектау 071 Урочище Акжар 072 Озеро Кызылколь 073 Арыстанды 074 Шошкакольские озера 075 Арысская и Карактауская за- поведная зона 076 Чардаринское водохранилище 077 Перевал Чокпак 078 Аксу-Джабаглинский заповедник 079 Терс-Ащибулакское водохра- нилище
080 Озеро Теке 081 Озеро Корганколь 082 Урочище Карасук 083 Искринские боры 084 Ерейментау 085 Гидроузел № 10 канала Иртыш-Караганда 086 Гидроузел № 9 канала Иртыш-Караганда 087 Озеро Саумалколь 088 Озеро Карасор 089 Озеро Балыктыколь 090 Низовья реки Каратал 091 Озеро Ушколь 092 Дельта Или 093 Топарская система озер 094 Желторанга 095 Жусандала 096 Капчагайский каньон 097 Озера Сорбулак 098 Большое Алматинское ущелье
099 Алматинский заповедник 100 Плато Ассы 101 Национальный парк «Алтын-Эмель» 102 Хребет Торайгыр 103 Верховья Чарына 104 Озеро Тузколь 105 Ертiс орманы (Шалдайский бор) 106 Щербактинские озера 107 Семей орманы (Семипалатинские боры) 108 Западные и северные предгорья Калбы 109 Чингизтау 110 Восточный мелкосопочник 111 Горы Жагалбайлы и Туйемойнак 112 Горы Карабас 113 Горы Аркалы 114 Дельта Тентека 115 Каменные острова Алаколя 116 Райская долина 117 Черепашьи острова 118 Чердояк 119 Маркакольский заповедник 120 Дельта Черного Иртыша 121 Горы Манырак Ключевые орнитологические территории (IBA) Казахстана (по состоянию на октябрь 2008 г.) Қазақстанның маңызды орнитологиялық территориялары (IBA) (2008 жылдың қазан айындағы жағдайы бойынша) 136 137
Русск ое назв
ание Қазақша а ты Анг
лийск ое назв
ание Ла тинск ое назв ание
Ст ат ус угрозы Қа уіп төну ст ат
Харак тер
пребы - вания Келіп-к ет у сипа
ты Ку дрявый пелик ан Бұйра бірқазан Dalmatian Pelican Pelecanus crispus VU гн.
Писк ульк
а Шиқылдақ қаз Lesser White-fronted Goose Anser erythropus VU пр. Сух оно
с Қутұмсық қаз Swan Goose Anser cygnoides VU гн.
Красноз обая к
азарк а Қызылж емс ау лы к арашақаз Red-breasted Goose Branta ruficollis EN пр. Мраморный чирок М әр мә р шүрег
ей Marbled
Teal Marmaronetta angustirostris VU ?
лазая чернеть Алакөз қара лаүйрек Ferrugineus Duck Aythya nyroca NT гн. Савк а Ақбас үйрек White-headed Duck Oxyura leucocephala EN гн.
Ор лан-до
лг охв
ост Ақиық с
убүркіт Pallas’
s Fish-eagle Haliaeetus leucoryphus VU ?
ятник Жұр
тшы Egyptian V ulture
Neophron percnopterus EN гн. Черный гриф Тазқара
Cinereous V ulture Aegypius monachus NT гн. Степной лунь Да ла құладыны Pallid Harrier Circus macrourus NT гн.
Бо льшой по
дор лик
Шаңқылдақ қыран Great Spotted Eagle Aquila clanga VU гн. М огильник Қарақұс Imperial Eagle Aquila heliaca VU гн. Степная пустельга Да ла күйк ент айы
Lesser Kestrel Falco naumanni VU гн.
Коб чик
Бөк тергі
Red-footed Falcon Falco vespertinus NT гн.
Ба лобан
Ителгі Saker Falcon Falco cherrug EN гн. Лаггар Лаггар
Lagger Falcon Falco jugger NT за
(на 01.12.2008) В таб лицу вклю
чены виды,
вст ре чающие ся в Казах ст ане
и нах
о- дящие
ся в списк ах глоба
льно угро
жаемых видов
IUCN (МСОП),
со ст ав ляемых BirdLife International. Ке стег е BirdLife International құрастырған Қазақст анда
ке зде
сетін және
IUCN-ң (ХТҚО)
ға ламдық
қа уіп
төнуші тізімдерінде тұрған түр
лер енгізілг ен
яснения к аббревиат уре: Аббревиат ураға (бе лгілерге) түсінік т еме лер: С т ат ус угро зы – Қа уіп төну ст ат усы CR:
critic ally endanger ed –
нах одящие
ся на
грани по лног о ис - че знов
ения (критиче
ски угро
жаемые) – то лықт ай
ж ойылып
кет у шегінде тұрғандар (қа тты қа уіп төнушілер) EN:
–
ис че зающие (угро жаемые)
– ж ойылып бара жа тқандар (қа уіп төнушілер) VU:
vulnerable – у
язвимые - шыдамсыз дар
CD: conservation dependent –
зависящие от
охраны (ну
ждающие ся
в о хране) – қорға уға байланыстылар (қорға уды қаж
ет ет ушілер)
DD: data deficient –
не до ст ат ок
данных (для
вклю чения
в как
ую- либо
ка тег
орию) – дерек тер ж етіспейтіндер (қандай да
бір ка тег орияға жа тқыз
у үшін) NT : near thr eatened –
«б лизкие
к угро
жаемым», т.е.
виды, ко то - рые
могут в бу дущем попасть
по д угроз у – “қа уіп төнуг
е жакын
тұрғандар”, яғни бо лашақт
а қа уіп төнетіндер Харак тер пре быв ания : гн. – гне
здит ся,
пр. – вст ре чает
ся то льк о на
про лете,
за л.
– за леты, то есть
единичные случайные вст ре
? – о чень ре
док, х арак
тер пребыв ания неяс ен.
: гн. – ұялайтын, пр. –
ұшып клу-к
ет у ке зінде ке зде се ді,
за л.
– ке здейсоқ келу , яғни
ж ек еленг ен ке здейсоқ ке зде
су ; - өте сирек, к еліп-к ет
елгісіз жүктеу/скачать 10,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|