Студент: Куанышов Мийрбек Турсынбайулы
жүктеу/скачать 1,2 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Высший Многопрофильный колледж «Болашақ»
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТӘУЕЛСІЗДІГІ ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ НАРЫҚТЫҢ ДАМУЫ Студент: Куанышов Мийрбек Турсынбайулы Руководитель: Агзатаева Индира Бериковна Высший Многопрофильный колледж «Болашақ» Кіріспе Қоғамның әл-ауқатының негізгі факторы және қоғамның өркендеуі - оның азаматтарының денсаулығы, жаңартылмайтын ресурс ретінде әрекет етеді. Өндірістің тұрақты өсуіне және қоршаған ортаның нашарлауына байланысты аурудың эволюциясы және оларды тиімді емдеу мәселесі одан да көп бола бастайды. Фармацевтикалық нарықтың қарқынды дамуы оның өмірлік басымдылығымен анықталады, өйткені адамзат оның өмірі басталғаннан бері денсаулықты сақтау үшін дәрі-дәрмектер мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды үнемі тұтынуды қажет етеді. Фармацевтикалық нарық кез-келген ел экономикасының маңызды саласы болып табылады және оның экономикалық және әлеуметтік дамуының критерийлері, халықтың әл-ауқаты. Еліміздің дамыған фармацевтикалық индустриясы оның экономикасының жоғары инновациясының көрсеткіші болып саналады. Қазіргі жағдайда фармацевтика инвесторларды тартатын ең тиімді салаға айналды. Қазақстандық фармацевтикалық нарықтың даму тарихы Қазақстандық фармацевтикалық нарық салыстырмалы түрде жас, оның қалыптасуы 90-шы жылдардың ортасынан басталды. 1994 жылы есірткі және денсаулық сақтау, «Фармация» мемлекеттік акционерлік холдингі арқылы орталықтандырылған, оның ішінде 1832 дәріхана, оның ішінде 64 аурухана және 1768 тәуелсіз. Фармация холдингі мен дәріхана мекемелерінің жекешелендіруден кейін дәрілік қолдаудың орталықтандырылған жүйесі жойылды. Дәрілік қолдаудың қазақстандық моделі нарықтық экономика қағидаттарына негізделген орталықтандырылған бөлуден қатаң өзгеріске ұшырады. Бұл ауысудың негізгі нүктесі фармацевтикалық өндірістерді, тарату желілері мен дәріханалар желілерін жекешелендіру, жеке дәріханалар, дүңгіршектер, қоймалар және т.б. құрудың белсенді процесі болды. 1996 жылдың ортасында, бүкіл дәрілік жүйе толығымен өзгерді және бұл өзгерістер жалғасуда. Қазақстанда дәрілік препараттарды өндірумен айналысатын 100-ге тарта кәсіпорын тіркелді. 2005 жылы жалпы соммасы 3,16 миллион теңгені құрайтын медициналық препараттар өндірілді, бұл 2004 жылмен салыстырғанда 110 %-ке жоғары. Айта кететін жайт, 2005 жылы медициналық препараттардың экспорты 305,8 миллион теңгені құрады. Қазақстан Республикасын медициналық препараттармен негізгі жабдықтаушылар препараттарды әкелу көлемінің қысқару ретімен келесі кестеде көрсетілген: 2005 жылы импорт көлемі 26 миллиард теңгені (186,6 миллион АҚШ долларын) құрады, 2004 жылмен салыстырғанда 26 % өскенін білдіреді. Бірақ орташа қазақстандық тұтынушының дәрілік препараттарды сатып алудың нақты көлемдері дамыған елдердегі (АҚШ, Батыс Еуропа) медициналық препараттарды тұтынумен салыстырғанда бірнеше рет (шамамен 10 рет) төмен. Қабылданған нормативтік құқықтық актілердің арқасында – «Халық денсаулығы» Мемлекеттік бағдарламасы, Дәрілік саясат тұжырымдамасы, Қазақстан Республикасының «Дәрілік заттар туралы» Заңы және т.б. - еліміздің фармацевтикалық нарығы күрт және елеулі өзгерістерге ұшырады. Дәрілік заттардың сапасына, қауіпсіздігіне және тиімділігіне қойылатын талаптарды үйлестіру мақсатында халықаралық стандарттармен қатар Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттары бекітілді: «Жақсы зертханалық тәжірибе», «Жақсы клиникалық тәжірибе», «Тиісті өндірістік тәжірибе», 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енген «Жақсы тарату тәжірибесі», «Жақсы дәріхана тәжірибесі». Қазақстанда және ТМД-ның басқа да жетекші елдерінде ұқсас даму тенденциялары бар: нарық көлемінің және жан басына шаққандағы дәрілік заттарды тұтынудың ұлғаюы, тұтыну құрылымының өзгеруі және ең арзан өнімдерден бас тарту. Бүгінде Қазақстанда 7000-нан астам дәрілік зат тіркелген. Қазақстанның фармацевтикалық нарығы бөлшек сауда бағасымен шамамен 700 миллион АҚШ долларын құрайды. Жылдық өсу қарқыны 12-15% құрайды. Нарықтың өсуі негізінен екі фактормен байланысты: халықтың сатып алу қабілетінің өсуінен көрінетін азаматтар табысының артуы және мемлекет тарапынан қаржыландырудың ұлғаюына әкелетін ЖІӨ-нің артуы. Қазіргі уақытта жан басына шаққандағы дәрі-дәрмектің орташа тұтынуы 40-50 долларды құрайды. ТМД елдерімен салыстырғанда Қазақстан тұтынудың ең жоғары көрсеткіштеріне ие. Фармацевтикалық нарықта Батыс Еуропа, Азия, Оңтүстік және Солтүстік Америкадан 400-ге жуық компания жұмыс істейді. Nycomed, Sanofi-Aventis, Glaxo Smith Klein, Novartis, Sandoz-Lek, Berlin Chemie, Gedeon Richter, Shering AG және т.б. компаниялары Қазақстанға дәрі-дәрмектің ірі импорттаушылары болып табылады. Рейтингтің алдыңғы қатарында инновациялық дәрі-дәрмектерді шығаратын корпорациялар тұр. Бұл ретте елге генериктік қорлар негізінен импортталады (70%). Түпнұсқа дәрілер тек 30% құрайды. Осындай арақатынас ТМД елдеріне және басқа дамушы елдерге тән, бұл кезде мемлекеттік бюджет қаражатының тапшылығы және халықтың төмен кірісі салдарынан қымбат тұратын түпнұсқа және инновациялық препараттарды тұтыну шектелген. Ең үлкен сұраныс 10 доллардан төмен (71%) және 20 доллардан жоғары дәрілерге - 19%. Бағасы 10 доллардан 20 долларға дейінгі аралықтағы дәрілер сатылымның 10 пайызын құрайды. Қазақстандық дәрілік заттардың орташа бөлшек сауда бағасы 2008 жылы бір қаптамаға $0,4, 2009 жылы - $0,5 құрады. Салыстыру үшін: 2009 жылы дәріханаларда импорттық дәрілік заттардың орташа бөлшек сауда бағасы бір қорап үшін 8,8 долларды құрады. Қазақстан нарығындағы негізгі сатылым көшбасшылары бактерияға қарсы жүйелік препараттар, инфузиялық ерітінділер, анальгетиктер, витаминдер, гематологиялық агенттер болып табылады. Pharmexpert Kazakhstan CMI мәліметтері бойынша, рецептсіз берілетін дәрілердің үлесі рецепт бойынша берілетін дәрілердің азаюына байланысты біртіндеп артып келеді. Бұл халықтың табысының өсуіне және өмірлік маңызы бар дәрілермен қатар, екінші ретті таңдаулы препараттар – иммунитетті сақтауға арналған дәрумендерді, биологиялық белсенді тағамдық қоспаларды және т.б. сатып алу мүмкіндігіне байланысты. 2009 жылы Қазақстанда 84,28 миллион долларға есірткі өндірілген. Бұл 2008 жылмен салыстырғанда 0,45 пайызға ғана көп. Фармацевтикалық өнімдердің ірі өндірушілері Оңтүстік Қазақстан облысы, Алматы, Алматы облысы болып табылады. Өндіріс көлемінің ұлғаюы Оңтүстік-Қазақстан (4,4%) және Алматы (2%) облыстарында ғана байқалса, қалған аймақтарда өнім көлемі төмендеген. Қазақстан Республикасының отандық өндірушілері фармацевтика саласын дамытуға белсенді қатысуға тырысуда. Мәселен, 2007 жылы жергілікті тауар өндірушілердің өнімдері өндіруші бағасы бойынша нарықтың 9,2%-ын және физикалық мәнде шамамен 30%-ын құрады. 12540 тонна дәрілік заттар өндіріліп, өткен жылдың деңгейінен 20,6%-ға артық. Дүниежүзілік стандартқа сай дәрі-дәрмек шығаратын мамандардың және жергілікті шикізаттан субстанцияларды өндіруді мемлекеттік қаржыландырудың болмауы түпнұсқалық препараттарды әзірлеуге және шығаруға кедергі келтіруде. Осыған қарамастан, бүгінгі күні келесі қазақстандық түпнұсқа өнімдер бүкіл әлемге белгілі: Просидол, Арглабин, Глидеринин, Тагансорбент, Қызыл-Май, Эфматол. «Фармацевтикалық препарат нарығының талдауы өткен бес жылда импорттың көлемі 974 685 мың доллардан бастап 1 219 385 мың долларға дейін ұлғайғанын көрсеткеніне қарамастан ең жоғарғы көрсеткішті 2013 жылы көрсеткен, содан кейін импорттың көлемі төмендеді.Зерттеулер 2010–2015 жылдары аралығында экспорт көлемі үнемі өсіп тұрғанын дәлелдеді, 2015 жылы фармацевтика өндірісі экспортының көрсеткіші 27 617 мың. Долларды құрады. 2015 жылы 11403 тонна дәрі-дәрімектер және 297,7 тонна әр түрлі фармацевтикалық препараттар шығарылды. Олардың суммасы 2014 жылға қарағанда бес есе көп болды, дегенімен ақшалай жағынан 2014 жылға қарағанда өндіріс төмендеді. Дағдарыс кезінде дәрі-дәрімектің бағасы өзгерді, дегенімен маркетингтік зерттеулер оларға сұраныс кризиске дейінгі уақыттағыдай қалғандығын көрсетеді, себебі фармацевтикалық препараттар бірінші қажеттілік тобына жатады «2015 жылы отандық компаниялар арқылы 32 млрд теңгеден аса қаржыға фармацевтикалық өнімдер өндірілді. Қазіргі таңда Қазақстанда 112 фармацевтикалық кәсіпорын бар. Оның 51-і дәрі-дәрмектерді, 61-і медициналық бұйымдарды өндірумен айналысады. Сондай-ақ, рецепт бойынша берілетін дәрілерді сатып алу 2000-нан 3000 теңгеге дейін, ал рецепсіз босатылатын препараттар 500-1000 теңге аралығында. “Бағаның қымбаттауынан халықтың сатып алу қабілеті айтарлықтай төмендеді. Бұдан бөлек халық біраз арзан дәрілерге тапсырыс бере алады. Сатып алушылардың таңдауына әртүрлі факторлар әсер етеді. Бірі дәріні дәрігердің тағайындауыменсатып алса, енді бірі бағасына және оның жарнамасына қарайды”, —дейді министрлік өкілдері» «2016 жылы Қазақстан экономикасы үшін өте қиын жыл болды. Бірақ экономика қиыныдығына қарамастан фармацевтикалық өнеркәсіп өндірісінің 2016 жылғы көлемі 2015 жылдың көлемінен 1,7 есе жоғары және бұл соңғы 5 жыл ішіндегі рекорд болды.Жалпы алғанда 2016 жылы 18 мың фармацевтикалық өнімдер өндірілді. Табиғи өндіріс көлемінің артуына байланысты құн жағынан өндірісті талдау 2016 жылғы фармакологиялық өнімнің өндіріс көлемі 1 жылға есептелген теңгелік эквивалент бойынша әрине өсті (+14.1%), дегенімен доллардың құнсыздануына байланысты өндіріс көлемі 2015 жылы теңге 221,7 АҚШ долларынан (бастап жылына орташа бағам)2016 жылы теңге 342,2 АҚШ долларына дейін(бастап жылына орташа бағам) айтарлықтай қысқарды(-26,2%). 2016 жылы фармацевтикалық өндірістің жалпы көлемінің қорытындысы: ұлттық валютада -42,2млрд. Теңгені, шетел валютасында – 124 млн. АҚШ долларын құрады» Қазақстан Республикасы халқының сырқаттанушылықтың аурулардың сыныптары бойынша құрылымында ТОП-5 ауруларға тыныс алу, қан айналым жүйесі, несеп-жыныс жүйесі, ас қорыту мүшелерінің аурулары және жүктіліктің асқынулары кірді. Бұл ретте, үш жыл динамикасында (2017-2019 жж.) бір қатар нозологиямен сырқаттанушылықтың орта есеппен 4%-ға артқанын атап өткен жөн. 2019 жылдың қорытындысы бойынша фармацевтикалық өнімдерді экспорттаушы елдердің әлемдік рейтингінде (https://www.worldstopexports.com) Қазақстан 116 елдің ішінде 72-орынға ие болды, бұл отандық өндірушілердің экспорттық бағдарының төмендігін көрсетеді. Осыған қарамастан, мемлекеттің дәрі-дәрмек өндірісіндегі кәсіпкерлік бастамаларды қолдау бойынша белсенді саясатының арқасында жергілікті өндірушілерден келетін көлемнің ұлғаюы байқалады, мұнда барлық өндірілген өнімнің 70%-ға жуығы мемлекеттік арна арқылы өткізіледі. Өндірілген көлемге мемлекеттік кепілдіктер ОТП-ға өз өндірісін кеңейтуге және жаңа нарықтарды игеруге мүмкіндік береді. Бұған соңғы 5 жылда экспорттың орташа көлемінің ұлғаюы дәлел, ол 34 млн АҚШ долларын құрады, экспорттың 80%-ы Ресей Федерациясына жіберіледі. Алайда, 2019 жылы медициналық мақсаттағы бұйымдар экспортының 2018 жылмен салыстырғанда 16 есеге азаюы байқалады, ал көрсетілген кезеңде медициналық техниканың экспорты 1,2 есеге өсті. Бүгінгі таңда отандық фармацевтика өнеркәсібінде 96 кәсіпорын жұмыс істейді, оның 33-і дәрі-дәрмек, 41-і медициналық мақсаттағы бұйымдар және 22 кәсіпорын медициналық құрал-жабдықтарды шығарады. 2020 жылы отандық кәсіпорындар өндірісті 34,1%-ға немесе 81,5 млрд теңгеге (2019 ж. – 57,6 млрд теңгеге) ұлғайтты. Салаға салынған инвестиция 5,2%-ға өсіп, 4,1 млрд теңгені құрады (2019 жылы – 4,09 млрд теңге). COVID-19 пандемиясы Қазақстандағы фармацевтикалық өндірушілер үшін қиындықтар мен мүмкіндіктер туғызды. Дәрілік заттардың көпшілігіне арналған заттар шетелден әкелінетіндіктен, жеткізу тізбегіндегі үзіліс кәсіпорындарға әсер етті. Пандемия кезінде ойыншылар өнім көлемінің ұлғаюын ғана емес, сонымен қатар сектордың инвестициялық тартымдылығының артқанын атап өтті. Ол мемлекеттік қолдау шараларына негізделген. Үкімет 2020 жылдың соңында Фармацевтика және медицина саласын дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған Кешенді жоспарын қабылдады, онда 2019 жылға қарай дәрі-дәрмек өндірісін 2,5 есеге (230 млрд. теңгеге дейін) және ұлғайту көзделген. ішкі тұтынудағы жергілікті препараттардың үлесі пакеттерге 50%-ға дейін. Еске салайық, 2014 жылға дейінгі салалық бағдарламада да осындай мақсат қойылған болатын. Мақсатқа жетудің құралдары жоғарыда аталған келісімшарттық өндіріс, клиникалық және клиникаға дейінгі сынақтарды өткізуге арналған бизнес шығындарын өтеу, сондай-ақ шетелдік инвесторлар үшін инвестициялық ұсыныстар болып табылады. Қазақстан Республикасының аумағында өндіріске барлығы 30-ға жуық ірі шетелдік ойыншыларды тарту жоспарлануда; 2021 жылы олардың саны 12 болды. жүктеу/скачать 1,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|