Студенттерге АБ 1 арналған сұрақтар Рецептура. Негізгі дәрілік түрлер, заттар, препараттар туралы түсінік.
Рецепт, оның құрылымы. Рецептура бланкілерінің түрлері, рецепттің жеке бөліктерінің мазмұны және оларды жобалау ережелері.
Рецепт жазылу түрлері және олардың сипаттамалары.
Дәрілік түрлер. Жіктелуі. Қатты дәрілік түрлер және олардың түрлері туралы ұғым. Мөлшерлеу әдістері. Артықшылықтары мен кемшіліктері.
Таблеткалар. Бұл дәрілік түрлердің анықтамасы.
Жақпа майлар. Анықтамасы. Жақпа майларға, жақпа май негіздеріне қойылатын талаптар. Жақпа май және жақпа май негіздерінің жіктелуі. Рецепте жазылу ережесі.
Сұйық дәрілік түрлер: анықтамасы, жіктелуі, сұйық дәрілік түрлердің артықшылықтары мен кемшіліктері. Еріткіштер: дәрілік түрлердің анықтаасы: ерітінділердің классификациясы. Ерітінділерді мөлшерлеу. Сыртқы және ішкі қолдануға арналған ерітінділердің рецепте жазылу ережесі.
Аэрозольді дәрілік түрлердің анықтамасы, аэрозольдік түрлердің, медицинада қолдану ерекшеліктері, рецепте жазылу ережелері.
Инъекцияға арналған дәрілік түрлер. Инъекцияға арналған дәрілік түрлердің анықтамасы, артықшылықтары мен кемшіліктері. Инъекцияға арналған ерітінділерге қойылатын талаптар. Рецепте жазылу ережелері.
Жалпы фармакологияның анықтамасы мен міндеттері. Фармакологияның негізгі бөлімдері.
Дәрілік заттардың фармакокинетикасы, анықтамасы. Дәрілік препараттардың еңгізу жолдары. Еңгізу жолдарының ерекшеліктері, артықшылықтары мен кемшіліктері.
Дәрілік заттардың енгізген жерден сіңірілуінің негізгі механизмі. Дәрілік заттардың жақсы сіңуіне жағдай жасайтын факторлар. Биожетімділігі туралы түсінік.
Дәрілік заттардың ағзада таралуы. Дәрілердің таралуына әсер ететін биологиялық тосқауылдардың маңызы. Дәрілік заттардың қан сарысуының ақуыздары мен тіндермен байланысуы. Дәрілік заттардың жас ерекшеліктеріне байланысты ағзада таралуы.
Биотрансформация. Дәрілік заттардың метаболизмі реакциясының түрлері. Микросомальді тотығу индукциясы және ингибиторлары, олардың фармакологиялық маңызы. Дәрілік заттардың метаболизміне әсер ететін факторлар.
Дәрілік заттардың және олардың метаболиттерінің экскрециясы. Элиминация, жартылай элиминация кезеңі.
Фармакологияның негізгі бөлімдері. Дәрілік заттардың фармакодинамикасының анықтамасы. Дәрілік заттардың әсер етуінің негізгі (принциптері) қағидалары (дәрілік заттардың әсер ету механизмі). Арнайы рецепторлар туралы түсінік, агонисттері және антогонисттері. Фармакологиялық әсерлері (негізгі, кері, токсикалық).
Дәрілік заттардың әсер ету түрлері (жергілікті, резорбтивті, рефлекстік).
Мөлшер. Фармакологиялық әсерлердің мөлшерге байланыстылығы. Мөлшердің түрлері: табалдырықты, орташа және жоғарғы терапиялық мөлшер. Препараттың терапиялық әсерінің кеңдігі.
Өзара әсерлесудің түрлері: фармацевтикалық, фармакологиялық. Дәрілік заттардың синергизмі и антагонизмі.
Дәрілік заттарды біріктіріп қолданғанда, олардың өзара әсерлесуі.
Дәрілік заттарды қайта еңгізгенде әсерінің өзгеруі. Дәріге тәуелділік.
Дәрілік заттардың уытты әсерлері.
Холинергиялық синапстың құрылысымен қызметі. Ацетилхолин, оның химиялық құрамының ерекшеліктері және фармакологиялық қасиеттері. Ацетилхолинмен холинорецепторлардың әсерлесу механизмі.
Холинэстеразалар, олардың типтері, орны. Ацетилхолинэстеразаның құрылысы және қызмет етуі. Ацетилхолиннің холинэстеразамен гидролизі. Фармакологиялық заттармен холинэстеразаның тежелуі.
Холинергиялық рецепторлардың түрлері. М- холинорецепторлар мен Н-холинорецепторларды ынталандырудан болатын әсерлер.
Холинергиялық заттардың жіктелуі. Антихолинэстеразды заттар. Жіктелуі. Әсер ету механизмі. Фармакологиялық қасиеттері, қолданылуы, кері әсерлері.
Антихолинэстеразды заттармен (және фосфорорганикалық қосылыстармен) жедел улану. Улану симптомдары. Көмек көрсету шаралары. Антихолинэстераза реактиваторлары: дипироксим, изонитрозин. Әсер ету механизмі, қолдану ерекшеліктері.
М-холиномиметиктер. Антихолинэстеразнды заттардан айырмашылығы. Фармакологиялық әсерлері. Қолданылуы. Кері әсерлері.
Н-холиномиметикалық заттардың тыныс алу және жүрек - қан тамыр жүйелеріне әсерлері. Қолданылуы. Кері әсерлері.
М-холинотежегіш заттар. Әсер ету механизмдері. Негізгі фармакологиялық әсерлері. Орталық жүйке жүйесіне (ОЖЖ) әсері. Қолданылуы. Кері әсерлері. М-холинотежегіш заттармен жедел улану. Улану симптомдары. Көмек көрсету шаралары.
Н-холинотежегіш заттар. Әсер ету механизмдері. Негізгі фармакологиялық әсерлері. Қолданылуы. Кері әсерлері.
Нерв - бұлшық еттік берілуді тежейтін заттар. Жіктелуі. Шеткері (перифериялық) әсерлі миорелаксанттардың әсер ету механизмдері. Қолданылуы. Кері әсерлері. Кураретәрізді заттардың антагонистері.
Адренергиялық синапстың құрылысы мен қызмет етуі. Синтез, қорға жиналу, бөлініп шығу, қайта ұсталу (нейрональды және экстранейрональды). Катехоламиндердің моноаминооксидаза және катехоламин-О-метилтрансферазаға инактивациялануы. Жүйке импульстарының адренергиялық берілуіне Са2+ иондарының қатысуы.
1-, 2-, 1-, 2- и 3 адренорецепторлар, мүшелер мен тіндердегі орналасуы, олардың белсенуінің әсерлері. Адренорецепторлардың белсенді орталықтарының құрылысы. Адренорецепторлардың қызмет етуінде аденилатциклазаның, гуанинді нуклеотидтердің, Са2+ иондарының және фосфолипидтердің рөлі. Катехоламиндердің адренорецепторлармен әсерлесу механизмі.
Адренергиялық заттардың жіктелуі. -адренорецепторларды және -адренорецепторды ынталандыратын заттар. Әсер ету механизмдері. Эпинефриннің (адреналина гидрохлорида) фармакологиялық әсерлері. Қолданылуы. Кері әсерлері.
- адренорецепторларды белсендіретін заттар. Негізгі фармакологиялық әсерлері. Қолдану көрсетіштері. Норэпинефрин мен мезатонның салыстырмалы сипаттамалары.
-адреномиметиктер. Селективті және селективті емес -адреномиметиктерге бөлінуі. Изадриннің фармакокинетикасы және фармакодинамикасының ерекшіліктері. - адреномиметиктерді қолдану көрсеткіштері. Жатырдың тонусына әсер етуі.
- адреноблокаторлар. Қолдануға болатын көрсеткіштері. Кері әсерлері.
-адреноблокаторлар. Фентоламиннің негізгі фармакологиялық әсерлері. Празозиннің фентоламиннен айырмашылығы. Кері әсерлері. Қолдануға болатын көрсеткіштері.
-адреноблокаторлар. Фармакологиялық әсерлерінің даму механизмі. Қолдануға болатын көрсеткіштері. Кері әсерлері. Селективті және селективті емес b-адреноблокаторларға бөлінуі.
Симпатомиметиктер (эфедрин гидрохлориді). Әсер ету механизмі. Негізгі фармакологиялық әсерлері. Эпинефриннен айырмашылығы. Кері әсерлері, қолдануға болатын көрсеткіштері.
Рецептте жазу:
1. 0,03 Рутин (Rutinum) және 0,05 Аскорбин қышқылынан (Acidum ascorbinicum) тұратын 15 ұнтаққа рецепт жазу. Тағайындау: ішке 1 ұнтақтан, күніне 3 рет.
2. 0,5 Анальгиннің (Analginum) 10 таблеткасына рецепт жазу. Тағайындау: ішке 1 таблеткадан, күніне 2 рет.
3. Цитрамонның (Citramonum) 20 таблеткасына рецепт жазу. Тағайындау: ішке 1 таблеткадан, күніне 3 рет.
4. Вазелиндегі 1% 50,0 Неомицин сульфаты (Neomicini sulfas) жақпа майының толық түрде рецепт жазу. Тағайындау: зақымдалған теріге жағу.
5. Көзге арналған, құрамында 20 % Сульфацил-натрий (Sulfacilum-natrium), бар жақпа май, толық түрде рецепт жазу. Тағайындау: ауыратын көздің төменгі қабағына күніне 2 рет жағу.
6. Құрамында 0,3 Эуфиллині (Euphyllinum) бар 12 ректальді балауыздың толық түрде рецепт жазу. Тағайындау: 1 балауыздан күніне 3 рет. .
7. Құрамында 0,25 Синтомицин (Syntomycinum) және 0,2 Ихтиол (Ichtyolum) бар 12 вагинальді суппозиторий. Тағайындау: 1 балауыздан қынапқа, жатар алдында.
8. Құрамында 0,1 Белладонна сығындысы (Extractum Belladonnae) бар 6 официнальді балауызға рецепт жазу. Тағайындау: 1 балауыздан тік ішекке, жатар алдында.
9. Калий йодиді (Kalii iodidum), 180 мл ерітіндісі, ішке қабылдау үшін, рецептте толық және қысқа түрде рецепт жазу. Бір реттік мөлшері – 0,45. Тағайындау: 1 ас қасықтан күніне 3 рет ішке қабылдау.
10. Салицил қышқылы (Acidum salicіlicum) 100 мл, 1% спиртті ерітіндісі. Тағайындау: күніне 2 рет, зақымдалған теріні сүрту үшін.
11. Камфора майының (Camphorae) майлы ерітіндісінің 10 ампуласы, бір реттік дозасы 0,2 %- 1 мл Тағайындау: 1 мл-ден күніне 2 рет тері астына
12. 12 рет қабылдауға арналған 0,3 Натрий бромиді (Natriibromidum) және 0,1 Натрий бензоат кофеині (Coffeini natrii-benzoatis) бар 1 қабылдауға микстура. Тағайындау: 1 десерттті қасықтан күніне 3 рет, ішке.