§3. Су дың тү сі қан дай?

1 0 5
 Б Л Т Р Л
А А ТАНДАҒ
ЕН
Л ДЕР 
Р
Л И
дәм сіз бол са, оны іш кен де қа лай се зі не міз? Иіс сіз бол са, су 
жа ға ла уы на бар ған да кең сі рі гі міз ашы лып, те ңіз дің, көл дің 
иісін қалай се з еміз? 
Қа зақ стан ның жер-су ат та рын зерт теу ші Е.Қой шы ба ев 
зерт теу ле рі не зер са лай ық.
«Қа ра» сө зі әртүр лі өзен-көл атау ла ры мен тір ке сіп кез-
де се ді. Мы са лы, Қа ра қа мыс, Қа ра сор, Қа ра көл, Қа ра кең гір, 
Қа ра тал, Қа ра су, Қа ра тұз т.б. Мұн да ғы «қа ра» сө зі бір не ше 
мән ге ие: 1) жерас ты су ла ры нан нәр ала тын өзен атауы ұғы-
мын бе ре ді. Мы са лы, Қа ра су, Қа ра құ дық; 2) бел гі лі бір атау-
дың екін ші бір атау мен са лыс тыр ған да кө ле мі нің үл кен екен-
ді гін біл ді ре ді. Мы са лы, Қа раөзек, Қа ра көл; 3) кей бір өзен-
көл атауының құ ра мын да кез де се тін «қа ра» сө зі «ну», «қа-
лың» ұғы мын да бе ре ді. Мы са лы, Қа ра қа мыс. Ал «Қа ра Ер-
тіс» атауы ның құ ра мын да ғы «қа ра» сө зін ға лым дар «жерас-
ты су ла ры нан нәр ала тын өзен» ұғы мы нан шы ға ра ды.
«Қы зыл» сө зі де өзен-көл атау ла рын да көп теп кез де се ді. 
Мы са лы, Қы зыл көл, Қы зыл құ дық, Қы зы ла ғаш т.б. Жер-су 
атау ла ры құ ра мын да кез де се тін қы зыл мы на дай ма ғы на лар-
ға ие: 1) тар шат қал; 2) тү бі кө рі ніп жат қан таяз су; 3) жұ қа, 
май да, же ңіл.
(Ер ке бай Қой шы ба ев)
1. Су дың тү сі қан дай?
2. Дәмі бола ма? Иісін сезуге бола ма?
3. Өзен-көлдердің атауларының «түрлі түсті» болу себебі не?

жүктеу/скачать 4,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: