Т о п о н о м І / ik r ЖӘне этимология қазақ тіл білімінің антологиясы а. Әбдірахманов Топономика жэне этимология Павлодар 2010

«байрак - приз, награда, премия; байрак майданы

жүктеу/скачать 7,05 Mb.

Pdf көрінісі

бет	56/144
Дата	19.12.2022
өлшемі	7,05 Mb.
	#58216

1 ... 52 53 54 55 56 57 58 59 ... 144

Байланысты:
Топонимика және этимология

Байрақты

часть 2, стр, 1425). Түрікмен тілінде: «байрак - приз, награда,
премия; байрак майданы ристалище, поле, на котором про
исходит состязание» (Туркменско-русский словарь. М., 1968,
стр. 67). Иран тобына жататын тәжік тілінде байрак - «ту, жа
лау ша».
Байрак сөзінің этимологиясы жөнінде жазған А. Махмутов
былай дейді:
«Бүл түркі сөзі. Көне түлгасы - батрақ; мағынасы - әскер
үрыста өзін белгілі қылу үшін үстайтын, үшына ерекше жібек
ілінген ағаш (МҚ. 1, 432). Қазақ тілінде бұл сөз т дыбысының
й-ға алмасуы арқылы батрак>байрақ болып өзгерген тәрізді.
Көне түркі тілдерінде д және: й дыбыстарының алмасаты
- бүрыннан белгілі (салыстыр: адрул/айрул) (Қазақ тілінің
этимологиялық сөздігі. Алматы, 1966, 54 беті).
Байрақ сөзі Гурьев облысы Маңқыстау ауданы тұрғын-
дарының тілінде «жүлде, бәйге, ту» мағынасында қолданы-
латынын проф. С. Аманжолов пен С. Омарбеков көрсеткен бо-
латын. «Ту, жалау» деген магынадагы байрак сөзі көне түркі
сөзі екендігіне М. Қашқари еңбегінде оның «батрак, байрақ»
түрінде қосар қолданылуы дәлел болады. Сондықтан байрак
(ту, жалау) сөзі (көне түркі батрак сөзінің жаңарған түрі) түркі
тілдерінен иран (тәжік) тіліне ауысуы мүмкін.
78

Ал «жүлде, бәйге» мағынасындағы байрақ сөзі түркі-мон-
ғол тілдеріне ортақ арнадан алынуы әбден ықтимал. Байрақ
және бәйге сөздерінің синоним екеніне мын өлеңдер шумағы да
дэлел:
Отау тігіп, ақ жапқан,
Байрақты тігіп, ат шапқан.
(Қашаған)
Шешендіктің белгісі...
Дүрыстап жауап шығармақ,
Жүйріктіктің белгісі... -
Байраққа қосқан түмарлап.
(Ақтан).
Біздіңше, осы бәйге мағынасындағы байрақ сөзі мынадай эле-
менттерден түрады: бай+ыр+ақ. Оған дәлел: тува; тілінде бай-

жүктеу/скачать 7,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 52 53 54 55 56 57 58 59 ... 144