Т о п о н о м І / ik r ЖӘне этимология қазақ тіл білімінің антологиясы а. Әбдірахманов Топономика жэне этимология Павлодар 2010


кең+іс+тік сөзіне көңіл аударыңыз) есім сөздерден күшейтпе  есім сөз жасайтыны анық байқалады. Ендеше бар+с



Pdf көрінісі
бет62/144
Дата19.12.2022
өлшемі7,05 Mb.
#58216
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   144
Байланысты:
Топонимика және этимология

кең+іс+тік сөзіне көңіл аударыңыз) есім сөздерден күшейтпе 
есім сөз жасайтыны анық байқалады. Ендеше бар+с сөзіндегі 
де осы тарихи жұрнақ болуы керек.
Сонымен Барсыган атауы біздіңше Бар+сығын сөздерінің 
қосылуынан жасалган. Соңғы компонент араб графикасымен 
сығын//саған//сагүн болып жазылган (Баласағүн, Сығынақ 
атауларын қараңыз).
БАСҚАН - Талдықорған облысындағы басы Жоңғар Алатау- 
ынан басталып, Лепсі өзеніне қүятын өзен аты. Бүл гидронимнің 
екінші компоненті «қан» туралы көптеген авторлар жазды. Э.М.
87


Мурзаевтың бір макаласында көрнекті зерттеушілер С.П. Тол­
стов пен В.А. Абаевтың да, өзінің де пікірі келтірілген. Ол бы- 
лай деп жазды: «Терминологический ряд акан-кан, -канг -ганг 
означает водный поток, река. Этот широко распрастраненный 
термин прослеживается на огромном протяжении от Ближ­
него до Дального Востока - через Сибирь, Закавказье, Сред­
нюю Азию и т. д. Посмотрите, какая получается поразительная 
устойчивость. Я сошлюсь на С.П. Толстова, который произво­
дил работы в Хорезмийской низменности и слово кангха свя­
зал с иранской и общеиндоевропейской основой кан, отсюда 
и канал, что перекликается с этимологическим рядом, выве­
денным В.И. Абаевым. Он указывает, что глагольная основа 
кан на многих иранских языках дает широкое развитие зна­
чений - рыть, копать, насыпать, нагружать, наполнять и др. 
В корейском языке кан, канг, ган - река, вода, отсюда и названия 
рек Амноккан, Ханган, Тедоган; в Индии ганг - река, большая 
река; у монголов - крутой высокий берег реки, обрыв, овраг, 
утес» (Э. М. Мурзаев. Местные географические термины. Сб. 
«Транскрипция географических названий». М., 1960, стр. 75).
Э.М. Мурзаев екінші бір еңбегінде де кам, кем, кан сөздері 
Азия елдерінің гидронимдерінде жиі кездесетінін айта келіп, 
бүл индоевропа тілдерінен тараған деп қарайды (Э.М Мурза­
ев. «Природа Синьцзяна . ». М , 1966, стр. 349) Э.М. Мурзаев 
бүл қорытындыға соңғы кезде келгенімен, бүрын пікірі басқаша 
болатын-ды. Ол «Жергілікті географиялық терминдер сөздігі» 
деп аталатын еңбегінде кан сөзінің нускасы екі түрлі арнадан 
екенін көрсеткен-ді: 1) кан - тәжікше, өзбекше «канал», шығу 
тегі иран тілдеріндегі кан (казу) етістігімен түбірлес; 2) кан -  
корей тілінде «өзен», «су» деген сөз (Э. и В. Мурзаевы. Словарь 
местных географических терминов. М., 1959, 98-100-беттері). 
Э.М. Мурзаев, жоғарыда көрсетілгендей кейінгі еңбектерінде 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   144




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет