Өндіріс стратегиясының үш принципі. Бақылау түрлері

149
Бақылауды басқарушы қызметі ретінде жүзеге асыруын әдет-
те, үш кезеңге бөледі:
– бірінші кезеңде нақты алынған нәтижені бағалау стандарт-
тары мен критерилерін белгілейді және нәтижелікті анықтайтын 
көрсеткіштері анықталады;
– нақты алынған нәтижені стандартпен салыстырады және 
ауытқуды белгілейді;
– бақылаудың айқындалған нәтижесімен байланысты менед-
жердің іс бағытын таңдайды.
Бақылау функциясы бар ұйымның мақсатын нақты белгі-
легеннен кейін басталады.
Алдын ала бақылау: 
кейбір бақылау функциялары жұмыс ба-
сталмай кіріскендіктен бүркелген түрде жүреді. Оған:
– ережелерді, процедуларды, өзін ұстау нормаларын іске асыру;
– біліктілік, білім, дағдылар деңгейі (қызметкерлерді алдын 
ала бақылау);
– шикізаттың, материалдың және сол с.с. сапасын немесе стан-
дарттарын анықтау (материал ресурстарын алдын ала бақылау);
– бюджет немесе смета (қаржы ресурстарын алдын ала бақы-
лау) жатады.
Ағымды бақылау – жұмыстарды орындау барысында бақылау 
функцияларын жүргізу. Ағымды бақылау басқару аппараты 
кері байланысты орнатқанда мүмкін болады. Кері байланыс 
бұл жағдайда – жұмыс барысында алынған нәтижелер туралы 
ақпарат. Бақылау үдерісі ағымды жұмыстың орындалу мезетінен
кешігіп тұрады. 
Қорытынды (соңғы) бақылау: алынған нәтижені күтілінгенмен 
салыстыру. Мақсат:
– жоспарлауға қажет мәліметтерді алу;
– қызметкерлердің мотивациясын түзету;
– сыртқы жағдай мен нәтижелердің арақатысын белгілеу;
– тұтынушыларға ақаудың түсуін болдыртпау.
Сонымен, бақылаудың: 
– алдын ала бақылау;
– ағымды бақылау мен кері байланыс жүйелері;
– қорытынды бақылау типтерін ажыратады.

150
Сонымен қатар бақылаудың: 
– қаржылық бақылау, баланс;
– табыс, пайда, зиян туралы есеп;
– ұйымның қаржылық жағдайына өзгерістерді енгізу туралы 
есеп;
– өнім сапасын бақылау сияқты мүмкін болатын формаларын 
ажыратады:
Бақылау мақсаттары:
– сапаны жоғарылату;
– ақаусыз жұмыс істеу;
– жабдықтаушылармен серіктестік (жасырын ақаулар);
– ішкіфирмалық есеп және есеп беру ұйымдағы істердің жағ-
дайын бақылау формасы ретінде.
Бұл жерде бақылауды менеджер ұйымның мақсаттарын 
қамтамасыз ету үдерісі ретінде қарайды. Осы көзқарас шеңберінде 
менеджер ұйымда ақпараттық-басқарушылық жүйені құруға ты-
рысады. 
Сапа мәселесі әрқашанда менеджмент пайда болған уақыттан 
бастап негізгі мәселелердің бірі болып есептелінетін. Бұл 
мәселеге Ф. Тейлор да көп көңіл бөлген. Кейінде сапа мәселесі 
инженерлік-техникалық, ұйымдастырушылық және тіпті, әлеу-
меттік-психологиялық мәселе деп қаралынды. XX ғасырдың 
90-жылдарында дамыған әртүрлі сапаны басқару жүйелері сапа 
инжинирингі теориясына айналды. Сол кезде теориялық және 
тәжірибелік құралдарының күшті жиынтығы қалыптасты. Бүгінде 
көптеген сапаны басқару мен бақылау теориялары ішінен: 
– Management by Quality(MBQ) – Cапаға негізделген менед-
жмент;
– Management by Objectives(МВО) – Мақсаттар бойынша бас-
қару; 
– Total Quality Management(TQM) – Жалпыға бірдей сапа 
менеджменті; 
– Universal Quality Management(UQM) – Әмбебап сапа ме-
неджменті; 
– Quality Management(QM) - Сапа менеджменті;
– Total Quality Control(TQC) – Жалпыға бірдей сапаны бақылау; 

151
– Company Wide Quality Control(CWQC) – Бүкіл компания 
ауқымында сапаны бақылау; 
– Quality Circlis(QC) – Сапаны бақылау үйірмелері; 
– Zero Defect(ZD) - «ноль ақау» жүйесі; 
– Quality Function Deployment(QFD) – Сапа функцияларын 
өрістету; 
– Statistical Quality Control(SQC) – Сапаны статистикалық 
бақылау айрықша көрінеді.
Жапондық фирмаларда сапа үйірмелері маңызды рөл атқарады. 
Уақыт өткеннен кейін осы үйірмелер өзін-өзі басқаратын шағын 
топтарға, жапон фирмаларының қарапайым, бөлінбейтін клетка-
сына айналды.

жүктеу/скачать 5,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: