Тақырыбы: Иіс және дәм сезу талдағыштары С. Д. Асфендияров атындағЫ

Анализатор, яғни талдағыш (сенсорлық жүйе) - ақпараттарды қабылдап, кодтап, өткізіп және ми қыртысында талдап құрастыратын күрделі морфофункциялық жүйе

• Иіс сезу және дәм сезу рецепторлары шетте орналасқан (экстерорецепторлар) хеморецепторлар болып табылады. Сыртқы ортамен байланысу түрінен:

1. Дистанттық: иіс сезу;

2. Контакттық: дәм сезу

ИІС ТАЛДАҒЫШЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

• Иіс сезім жүйесінің қабылдағыштары жоғарғы мұрын кеңсірігінде орналасқан.
• Ауданы=5-8см
• Иіс беткей тіннің қалыңдығы=100-150мкм
• Иіс қабылдағыштарының диаметрі=5-6мкм
• Адамдарда иіс сезгіштердің саны=10-20млн
• Әрбір қабылдағыш ұзындығы=10мкм
• Иіс буылтығының жіңішке кірпікшелері=6-12

ЭЛЕКТРООЛЬФАКТОГРАММА

• Иіс қабылдағыштарының бетінен тіркелетін электр көрсеткішін электроольфактограмма деп атайды
• Ол иісті зат аз уақыт әсер еткен жағдайда да пайда болып,бірнеше секундқа созылатын,шайқалу тербелісі 10 мв монофазалық (көбінесе) теріс толқыннан тұрады
• Кейде баяу толқындардың үстіне көптеген талдағыштардан шығатын лайықты (синхронды)серпініс шоқтары қабаттасады
• Жеке қабылдағыштардың серпініс жиілігі тітіркендіргіштің сапасына және қарқынына сәйкес өзгереді

• Иіс кірпікшелері арнайы бездер түзетін сұйықтыққа малынып тұрады
• Бұл кірпікшелер иіс сезім мүшесінің қабылдау ауданын 50-60 есе өсіреді
• Олар аңқыған иісті заттардың ауаға таралған бөлшектерін сезгіш келеді
• Иіс кірпікшелері үнемі қозғалыста болып, аңқыған иісті заттардың молекулаларымен белсенді түрде жанасады