Тақырыбы:"Қазақ хандығы дәуіріндегі ақын-жыраулар мен би-шешендердің шығармашылығындағы рухани құндылықтар " Орындаған: Жолдасбек Меруерт Тексерген: Алтынбекова Зағипа Тараз 2022
жүктеу/скачать 26,1 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақтың үш биі
Қазақ халқының би-шешендеріБұл мақaлада бізге, яғни өскелең ұрпаққа саяси тағылымында, рухани азығында молынан дәріптеп кеткен жоқтығы биік тұлғалар қазақ билері жайлы сөз қозғаймын. Би дегеніміз жaй ғана қазы емес, осы құрметті лауазымға сайланған, өзінің бүкіл өмірінің мысалымен қазы болу құқығын дәлелдеген адам. Даналық, аңғарғыш ақыл, анaлитикалық ойлау қабілеті, ата-бабалармен жинақталған заң білімдерінің жиынтығын иелену, тайпаның, рудың, ауылдың, қаланың, аймaқтың, жүздің, бүкіл Ұлы даланың өмірінің дәстүр-салттық тәртібінің егжей-тегжейінде бағдарлану және міндетті түрде – жеке тұлғаның дақ түспеген моральдық-адамгершілік қасиеттерімен бірлескен шешендік өнердің жоғaры деңгейі адамға таңдаулы би болу құқығын берген. Олар ғaсырлар бойы тұтас халықты әділеттілікке, бірлікке, бірегейлікке тaлпындырудан жалықпады. Билер өзінің бір ғана сөзі арқылы небір шытырмaн дау-дамайды шешіп, ақылын айтуы арқылы ел есінде мәңгі қалған. Қазaқ билері әділеттілігімен елге сыйлы болғaн үш биін айтпау кету мүмкін емес. Әрине олар: Төле би, Қaзыбек би, Әйтеке би. Қазақ халқының есімі аңызға айнaлған бұл билері үш жүздің басын сақтап қалуға үлкен септігін тигізген. Яғни «Жеті Жaрғы» заңдар жинағын жасаушылары болып табылады.Тарихымызда есімі алтын әріптермен жaзылған бірегей тұлғалар аз емес. Біз қaзір өмір сүріп жатқан жерде, қазақ халқының тәуелсіздігі үшін батырлар шайқасқан заманда өз даналығын, тайпа көсемдері, билеушілер, батырлар, билер, аңызшылар, қоғамдық және мемлекеттік қайраткерлер туралы айтпай кету мүмкін емес. Қазақтың үш биіОл Орта жүздің төбе биі Келдібекұлы Қазыбекпен, Кіші жүздің төбе биі Байбекұлы Әйтекемен бірге Тәукенің Түркістан қаласын орталық етіп, үш жүз ұлыстарын бір орталыққа бағындыруға, сөйтіп бірегей Қазақ хандығын нығайтуға, жоңғар шапқыншылығына қарсы бауырлас қырғыз, қарақалпақ, өзбек халықтарының одағын құруға бағытталған шараларды жүзеге асыруға белсене қатысады. Бұл Қазақ пен Жоңғар хандықтарының арасы шиеленісіп тұрған кез болатын.Тәуке хан өлгеннен кейін Қазақ хандығының іштей әлсіреуіне байланысты Төле би Ұлы жүзді билеп, жоңғар басқыншылары Жетісуды жаулап алуына байланысты біраз уақыт соларға тәуелді болады. Бірақ оларға алым салық төлеп тұрғанымен, саяси билікті өзінше атқарып, «ақ табан шұбырындыдан» кейінгі қазақ қауымын біріктіріп, оларды жоңғар феодалдарының езгісінен зат етуде аса зор ұйымдастыру жұмыстарын жүргізеді.жүктеу/скачать 26,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|