Тақырыбындағы халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары
жүктеу/скачать 4,33 Mb. Pdf көрінісі
|
1 2019
| һәм үйрету ең басында қиын. Балалар оқудың басында қиналмаса, оқудан тауы шағылмай, көңілі
қайтып, мұқалмайды, оқуға ықыластанып, оқыған сайын қызығады» деген екен. Демек қазіргі тіл үйренушінің тұлғалық сипаттамасы да, қоғамдық қызметі де, әлеуметтік портреті де, экономикалық жағдайы да, психологиялық ерекшелігі де тілдік портфолио мен тілдік бағдарламаның басты дайындалу принциптерін саралаумен қатар, бүгінгі қазақ тілі курстарының әрі міндетті, әрі таңдау компоненті ретінде оқытушының да, студенттің де алдына біршама міндеттер жүктеуі – заңдылық. Нәтижесінде тіл үйренушінің қызығушылығын бағдарлау да оқытушының педагогикалық тәжірибесін кәсіби біліктілігімен шыңдау арқылы іске асырылатын көрсеткішті құрайды. Тілші Ф.Оразбаева: «Тілдік қатынастағы коммуникацияның сапасын баяншы-мәтін-қабылдаушы- таным арасындағы қатынастар арқылы ажыратуға болады» [1; 184],- деп қорытындылағандай, тіл сабақтарының басты арнасы осы байланыс моделіне құрылғаны абзал. Бұл ретте «мәтін» баяншы мен қабылдаушы арасындағы қарым-қатынасты дайын үлгілердің көмегімен, қалыптасқан танымдық көкжиектерге сүйене және жадыда сақталған ақпараттарды қайта өңдеу арқылы жүзеге асыратын негізгі құрал деп танылады, өйткені «Қатысымдық бірліктердің жоғарғы сатысы мәтінді – адресант тілдік ақпараттар арқылы қабылдап, арнайы лингвистикалық таңбалар жүйесі ретінде кодқа салады. Мұндағы таңбалар жүйесі – адамдардың бір-бірімен өмірдің барлық саласында тілдік қатынас жасауына мүмкіндік туғызатын сөйлесім әрекетін қажет етеді» [1; 184]. Берілген үзіндінің кілт ұғымын құрайтын «лингвистикалық таңбалар жүйесі ретінде кодқа салу» тіркесінің астарында оқылымның айтылым мен жазылымға, тыңдалым мен тілдесімге арқау болар негізгі белгілері жинақталғанын байқауға болады. Ана тілді аудитория мен өзге тілді аудиториялардағы оқылымның мазмұны да, қызметі де бірдей бола бермейтіні анық. Тілді екінші тіл ретінде немесе шет тілі ретінде меңгеруге бағытталған зерттеулерде оқу арқылы сөздік қорды, айтылым мен жазылым, тілдесім дағдыларын дамытуға бағытталған басымдық көзге түседі: «When EFL students read extensively, they become fluent readers. But there is more. Studies have established that EFL students increase their vocabulary, and become better writers. We also know that reading extensively helps increase oral fluency - listening and speaking abilities» [4], яғни ағылшын тілін шет тілі 117 ретінде үйреніп жатқан студенттер үшін оқылым – барлық өзге сөйлесім әрекетінің түрлерін сабақтастыратын қажеттілік. Ескеретін бірінші мәселе – таңдалатын мәтіндер мен кітаптардың күрделілігі немесе тіл үйренушінің «қолайлы кеңістігін» (comfort zone) қалыптастыру алғышарты, яғни бір бетке шаққанда бейтаныс сөздердің шамамен екеуден аспауы. Бұл ережені, Р. Ричардтың пікірінше, әсіресе ортадан жоғары деңгейге дейін ұстану керек. Екіншіден, әдіскерлер қарапайым деңгейде аптасына бір ғана оңай оқылатын кітаппен шектелген дұрыс деп есептейді. Үшіншіден, студенттерге кітап таңдау құқығы берілу керек деген көзқарасы да қызықтырады. «Allowing students to select what they want to read is key. Again, this is related to the basis of extensive reading: we learn to read by reading» – Студенттерге өзіне ұнайтын оқылым материалын таңдауға мүмкіндік беру – кілт мәселе. Бұл экстенсив оқылымның, яғни оқу арқылы оқуға үйренеміз деген ұстанымға негізделген кең көлемді оқудың қағидасы – деген тұжырымға сүйену оқылымнан кейінгі әрекеттердің (post-reading activities) [5] өзекті тізбегін жасауға көмектеседі. Олардың қатарында: кітаптың рәсімделуін бағалау, ұнаған бөлімдерді дауыстап оқу, қызық сөздер мен қолданбалы тіркестерді көшіріп жазу және т.б. тапсырмалар қамтылады. Әрқайсысы тіл меңгерушінің тіл мен сөйлесімді ұштастырар қабілеттерін дамытуға жол ашады. Аталған мәселелер қазақ тілінің деңгейлік оқыту міндеттерімен ұштаса отырып, ортақ ұстанымдар тізбегін саралауға мүмкіндік береді: « жүктеу/скачать 4,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|