Тақырып Өлшейтін құрылғылыр мен өлшемдер туралы негізгі түсініктер (1 сағ)
жүктеу/скачать 432 Kb.
|
| P2O5+H2O=2HPO3.
Тұрақты тоқ күшімен бір уақытта, потенциял судың жазылуы потенциялынан аспайтын, судың электролизі болады: 2HPO3=H2+0,5O2+P2O Бекітілген тәртіпте жұтылған және жойылған мөлшері судың уақыт бірлігіне тең, және осыдан өлшейтін шыңжырдың тоқ күшінде сезімтал микроамперметрмен өлшенген, ылғалдың концентрация шегі зерттелуші газда болады. Қазіргі заманғы кулометрлік ылғал өлшегіш (КИВГ, КСВГ, және т.б.) ылғалдың аз құрамын анықтау үшін арналған газдарда (ылғалқұрамды 0,107ден 815 мг/м3 дейін), негізгі өлшенген қателік ±5-10%. Қаралғандардан басқа, ылғал датчигі инфрақызылды белгілі, ультрокүлгінді, радиоизотопты және т.б. , бірақ олар әрдайым қолданбайды. Салмақты ылғал өлшегіш.Салмақты әдіс қатты және себілгіш материалдардың ылғалын өлшеуші кең таралу алды, зертханалық, өндірістік тәжірибеде үлкен дәлділігіне және аппаратуралық тортылудың қарапайымдылығына байланысты. Негізінде, ол ылғал өлшеудің үлгілі әдістерінің бірі, қатты және сепкіш материалдардың үлкен классына қолданылатын. Салмақты әдіс материал үлгісінің кептіруі тұрақты салмағына дейін негізделген. Ылғалдылық үлгінің салмағының әртүрлілігінің бастапқы және соңғы кептіруінше анықталады. Салмақты әдістін жетіспеушілігі белгілі кешігуі (10-15 мин), оның жүйелік автоматтық бақылау және жүргізлуіне қолданылуына кедергі етеді. Тағам өндірісінде материалдың және әртүрлі тағамдардың үстіңгі ылғалдығы көптеген мағына береді. Негізінен сельхозтағамдарын қабылдау кезіндегі үстінгі ылғалдылықты білу қажет.Ыңғайлы әдістін бір түрі үстінгі ылғалдылықты анықтайды, ол- гидростатикалық, ауада өлшенген материал үлгісін, екінші рет өлшейді, оны суға түсіреді. Ылғалдылық материалдың үстіндегі судың көлеміне өтеді және екінші рет өлшеудің шешіміне еш қандай қатысты емес. Кондуктрометрлік ылғал өлшегіш. Кондуктрометлік ылғал өлшегіш қатты және себілмелі материалдардың (ұн, бидай, макарон және кондитерлік тағамдар) анализі үшін кең тараған. Кондуктрометрлік әдіс ылғал өлшеуіші мынаған негізделген: заттың ылғалдығы арасы және оның электірік кедергінің тәуелділігі. Қазіргі кездер кондуктрометрлік ылғал өлшегіштін үлкен номенклотурасы ылғал өлшегіші (ВЗ-62), сары майдың ылғал өлшегіші (АВСТ-1), қою сүттін ылғал өлшегіші және т.б. Сыйымдылық ылғал өлшегіш. Сыйымдылық ылғал өлшегіш деп аталатыны , өйткені датчик ретінде сыйымдылық ылғал өлшегіштерде цилиндірлік немесе жазық электірлік алаңға зерттелетін затты кіргізеді. Бірақ толық кедергі датчикі өлшенетіндіктен, бұны диэлектірлік әдіс деп те атауға болады. Сыйымдылық әдісті материалдық ылғалдығын анықтау үшін қолдануға болмайды, химиялық байланыс суына ие болатын. Радтоизотопты ылғал өлшегіш. Радиоизотопты құралдардың ішінде көбінесе таралған құралдар, жұмыс принціпі ылғал өлшегендегі жай ағынның интенсивтілігінен (жылулық) нейтрондардан. Жұмыс принціпі оның келесіде бекітіледі. Зерттелетін орта арқылы тез аған нейтроннан шағылуға дейін өтеді. Сонда тез нейтрондар бөлігі баяулайды. Судың құрамындағы уқұбырдың ядросы. Осында, баяу ағын нейтрондар, сумен байланысты шешімнің пайда болуы, зерттелетін ортадағы және детекторға түсетін, осы ортаның ылғалдығына байланысты. Тез нейтрон көзі ретінде α-шағылу қолданылады: радий-226, плутоний-239, бериллалық экрандарда. Нейронды ылғал өлшегіштердің материалдың ылғалдығы, химиялық судың байланысына ие болатын. Ядролық ылғал өлшегіш –магниттік резонансты.Ядролық-магниттік резонанс негізі (ЯМР) мынада, жоғары жиілікті шағылуды анықтаған кезде шағылу таңдаулы әртүрлі заттармен жұтылады. Резонанстік жиілік, энергияның максималды жұтылуына тең, магниттік өріс индукциясына тәуелді, затқа әсер ететін, және оған енетін ядроның типіне. Сондықтан зерттелетін зат, индукциямен тапсырылған магниттік таңдаулы жоғары сапалы энергияның жұтуына мүмкіншілік алады. Жұтылудың интенсивтілігі осы жиілікте ядроның берілген түріне қарама-қарсы, заттың құрамында. Өйткені бірінші орынды мөлшер бойынша судағы суқұбырдың ядросы алады, базада жоғарғы сезімтал, тура және аз инерционды ылғал өлшегіштер құралады. ЯМР- ылғал өлшегіштер құрылысы бойынша өте күрделі және қолданылуы бойынша, бірақ өткізілген зерттеулерде тағам өндірісіне, ол жоғары рұқсат ететін тәсілдерін, сезімталдығын көрсетті және нақтылығы (±0,5%) және тең жұмыс істейтін. Кейбір өндіріс ортада (тағамды, металлургия және т.б.) ылғал өлшегіштер қолданылады, өлшенетін арнайы әдістерді қолдануға негізделген. Индуктивті ылғал өлшегіш. Электромагнитті энергияны жоғалту әдісі жоғары жиілікті тоқ өрісінде негізделген электромагнитті энергияның жоғалуын өлшнуі, зерттелетін әртүрлі ылғалдылықтын, электромагнитті өріске еңгізілген. Ылғал өлшегіштін датчигі индуктивті катушка болып келеді, зерттелетін заттың үлгісі қойылады. Өте жоғары жиілікті ылғал өлшегіш. Өте жоғары жиілікті әдіс (СВЧ) мынаған негізделген, ультродыбыстық ортада, сантиметрлік, радиотолқындар (3000-10000МГц) материалдың электірлік қасиеттері қатты өзгереді, ондағы ылғалдылықтың құрамына қарағанда.Зерттелетін үлгі беретін толқын суының арасына қойлады, СВЧ-генераторынан көректенетін, және қабылдау толқын суынан(сызба). Қабылдайтын толқын суында детектор орнатылған, СВЧ-шағылуының босатылған пучогін қабылдайды. Күшейткіштен кейін күшейткіш көмегімен бұл сигнал өлшейтін құрылғыға түседі. Термометрлік ылғал өлшегіш. Термометрлік әдіс мынаған негізделген: дененің қыздыру сипаттамасына тәуелді, ылғал материалға орналастырылған, бұл материалдың ылғалдылығынан. Ылғалдылықтын өсуі материал үшін оның жылу өткізгіштігінің өсуіне әкеліп соқтырады. Эксракционды ылғал өлшегіш. Экстракционды әдіс мынаған негізделген; қатты материалдың алынуы суды сіңдіретін сйықпен (диаксон, спірт және т.б.)Экстракционды әдіс ұсатылған материалмен немесе пористі құрылысы бар материалмен жаман емес нәтижелер береді; экстрагирлік сұйықтың капилярға және толық судың өтуін материалдан су сіңіргіш сұйықтын кіруін қамтамасыз етеді. Дистилляционды ылғал өлшегіш. Дистилляционды әдіс кептіру әдісімен көп ұқсастығы бар және бекітіледі, зерттелетін материалдың үлгісі герметично жабылатын ыдысқа кіргізіледі, тоңазытқышқа трубкамен қосылады,сосын оның салмағын өлшейді. Химиялық ылғал өлшегіш. Химиялық әдіс негізделген: химиялық реактивтін зерттелінетін материалдың ылғалымен байланысты.Көбінесе тарған әдіс, газометрлік әдіс және әдіс Фишер реактивінің қолданылуымен. Газаметрлік әдісте ұсатылған үлгі ылғалданған материалдың карбидпен немесе гидриті щелочножерлік металлмен араластырылады, артыққа алынған. Бөлінген мөлшер газ реакциясында.Гидритпен кальций реакциясы келесідей өтеді: CaH2+2H2O=Ca(OH)2+2M2 Фишер реактивті қолданылған әдіс, өзімен йод ерітіндісін көрсетілген, сұр газды, зертханалық тәжірибиеде кеңінен қолданылады.Өлшеу процессі өзімен титірлеу көрсетеді. Қазіргі кезде бұл әдістін негізінде автоматиклық өлшейтін жүйе өнделініп жатыр. Механикалық ылғал өлшегіш.Механикалық әдіс мынаған негізделген: материалдың механикалық қасиеттерін өлшеумен, оның ылғалдығының өзгеруімен және өте қою ылғалдылықтарды өлшеу үшін қызығу көрсетуі мүмкін. Оптикалық ылғал өлшегіштер. Оптикалық әдіс мынаған негізделген. Материалдың ылғалдығына зерттелетін материалдың тәуелділігі және шыны призманың арасындағы бөлінетін шекарада көрсетілген ішкі иненің өзгеруімен. Бұл әдіс ұнтақ тәрізді заттардың ылғалдығын анықтау үшін арналған, жұқа және біркелкі дисперстік құрамға ие болатын. Бақылау сұрақтар. 1.Ылғалқұрамды және ылғалдылықтың арасындағы айырмашылық неде? 2. «Роса нүктесі» термині нені білдіреді? 3.Газдық қоспаның ылғалдылығының өлшеу әдістерінін негізін көрсет: 4.Газдың ылғалдығы өлшеу үшін арналған құралдың құрылымен және жұмыс принціпін түсіндір. 5. Қатты және сепкіш материалдардың ылғалдығын өлшеу үшін арналған құралдың құрылымын түсіндір және әдісін көрсет. 6. Қатты және сепкіш материалдардың арнайы ылғал өлшегіштің жұмыс принціпін түсіндір. Ұсынылған әдебиеттер: 1.Фарзане Н.Г. Технологические измерения и приборы:Вузға арналған кітаптар/ Л.В. Илясов, А.Ю.Азим-заде.-М.: Жоғрғы мектеп,1989.-456 б. 2.Котов К.И Средства измерения, контроля и автоматизации технологических процессов. Вычислительная и микропроцессорная техника/М.А. Шершевер.-М:: Металлкргия, 1989.-496 б. 3.Гольцман В.А. Приборы контроля и автоматики тепловых процессов.-М.: Жоғарғы мектеп, 1980-240б. 4.Топерверх Н.И. Теплотехнические измерительные и регулирующие прибор/ М.Я. Шерман.-М.: Металлургия, 1976-510 б. СДЖ-ға арналған бақылау тапсссырмалар.(тақырып 9) [1,4] Реферат: Газдың ылғалдығын өлшеу үшін арналған құрал және әдіс. Реферат: Қатты және сепкіш материалдардың ылғалдығын өлшеу үшін арналған құрал және әдіс. жүктеу/скачать 432 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|