Таланттар

252 
 
көлемін  қанша  қампайтқанмен,  ұлттық  тәрбиені  толық  қамти 
алмайды.  Ол  қосымша  бағдарламалармен  толығуы  тиіс. 
Бастауыштан  бастап  ертегі  аңыздар,  ұлттық  әдеп,  қазақ  елінің 
арғы-бергі  тарихынан қызықты оқиғалар, ұлт тұлғалары, ежелгі 
әдебиет, ислам   мәдениетінен  мағлұматтар содан алынуы тиіс. 
Ұл тәрбиесі мен қыз тәрбиесінің ерекшеліктерін ескере отырып, 
бастауыштан мектеп бітіргенге дейін халық тәрбиесінің  негізінде 
жүргізу. Қыздарды отбасына бағыттау. Шешендік өнер тарихын 
айтып  берумен  шектелмей,  сөйлеу  өнеріне  дағдыландыру 
(аузына  сөз  салу),  қазақ  өнерінің  тарихын  білумен  бірге,  оны 
бойға сіңіру т.б. Мектептің бағыт-бағдары, мазмұны түгел қазақ  
рухында болуы қажет. 
Бізге  басқалардың  тәрбиесі  өзімізден  артық  көрінетін  бір 
кембағалдық  әдет  бар.  Басқа  елдің  тәжірибесін  тұтастай  енгізу 
жақсылыққа  әкелмейді.  Оның  ішінде  ұлттық  құндылықтарға 
қабысатынын ғана пайдалануымыз керектігін ескере бермейміз. 
Қандай  бір  озық  дүние  болса  да,  өз  елінің  мүддесі  тұрғысынан  
жасалады.  Сырттан  ендірген  жат  мүдделердің  қажеттілікке 
айнала алмайтыны сондықтан. Тамырсыз  гүл өспейді. 
Бір еврей мақалында «Дін құрыса – тіл  ұстайды, тіл құрыса – 
үн    ұстайды,  үн  құрыса  –  діл  ұстайды.  Ал  дін,  тіл,  діл  –  үшеуі 
біріксе, ол халықты оқ та ала алмайды» дейді екен.           
Қазақ  деген  халықтың  жақсы  қасиетін  танытатын  –  ұлттық 
мектебі.  Мектеп  –  адамды  қалыптастырушы,  адамның  жанын 
жасаушы  орта.  «Өмірдегі  өзгерістің  ешқайсысы  санадағы 
өзгерістен  маңызды  болмайды»,  –  деген  Л.  Толстой.  «Білім  – 
құрал, бірақ мақсат емес», – дейді және. Білім деген сөздің аясына 
тұтастай  «үлкен  тәрбиені»  сыйыстыратын  болсақ,  ақпарат 
жиынтығын меңгеру  – білімнің көп компоненттерінің бірі ғана. 
Әсіресе  бодандық  қамытын  киіп  келген,    рухымыз    тапталған, 
дәстүрден  қол  үзуге  бет  алған  біздің  балаларымыздың 
тәрбиесінде  ақпаратты жақсы білуден өзге де көңіл аудартатын 
мәселелері  баршылық.  Ол  –  ұлттық  сананы  қалыптастыру, 
ұлттық  жақсы  қасиеттерін  сіңіру.  Ол  өткенді  ғана  аңсау, 

253 
 
тұйықталу  емес,  өзіндегі  бар  дүниені  дамыта  отырып,    әлемдік 
өркениетке ұмтылыс деп түсінуіміз керек. 
Республика Президенті Н.Назарбаев БАҚ өкілдерімен болған 
сұхбатында: «Тәуелсіз Қазақстан деген  біздің бәріміздің ұлттық 
идеямыз  болу  керек»,  –  деп  еді.  Ұлттық  идеяның  баянды  болу 
ұлттық идеологияға  байланысты екені мәлім. Ұлттық идеология 
жасалатын болса, оның мықты қазықтарының бірі ұлттық мектеп 
болуға тиісті.   
Ұлттық  мәдениет  Кісілікке  тәрбиелейді.  Мәдениет,  бір 
жағынан,  материалды,  екінші  жағынан,  рухани,  сонымен  бірге 
федералды  әрі  локалды.  Бұл  терминдерді  қарапайым  ұғымға 
қарай ұйыстырар болсақ, рухани  мәдениеттің  деңгейі, сонымен 
бірге адамзаттық, әлемдік деңгейі бар. Соның ішінде аймақтық, 
тіпті мектепшілік және жеке адам деңгейі де көрінеді. Жұмысты 
ұйымдастыра  білу  мәдениетінен  өзін-өзі  қадірлей  білу  
мәдениетіне дейін – бәрі де мәдениет. Би, ән, сөйлеу, жазу, білім 
жинау,  киіну,  тамақтану  мәдениеті,  қарым-қатынас,  ұлт  пен  
ұлттық  арақатынасы,  тіл  мәдениеті  т.б.  Нағыз  азамат  осы 
мәдениеттерден  хабардар  болып,  меңгеруі  қажет.  Бірақ  бәрінің 
іргетасы,  алдымен ұлттық мәдениетті игеруде жатыр. Ұрпақтар 
сабақтастығын сіңіріп алмай,  әлемге қарай шығу адамның өзін-
өзі  жоғалтуға  әкеледі.  Оның  аяғы  ұлттың  жоғалуына  ұласпақ. 
Қазақ баласы   әлем сахнасына «қазақ құбылысы» болып шығуы 
керек. 
Өзіңді  қор,  өзге  ұлтты  зор  тұту  –  жасықтық,    кембағалдық 
сезім. Өз мәдениетіңді менсінбей, өзге ұлт мәдениетінің алдында 
бас  ию.  Үш  ғасырға  жуық  бодандық  біздің  жан  дүниемізге 
осындай  кембағалдық  сезімін  орнатты.  Күнге    тайсалмай 
қарайтын    түркі  ұрпағы    бұйығы,  бүгежек  болуы  жөн  бе? 
Тәуелсіздік алған соң  бәрі орнына келер десең, жоқ, жан дүние 
тез  өзгере  қоймайды  екен.  Өз  дегенін  жасауда.  Бүгін 
«ағылшыншылдық» 
қосылды. 
Өз 
ұлтының 
дәстүрлі  
жетістіктеріне  мақтаныш  сезімі  қалыптаспаған  жерде  осылай  
жалғаса бермек. 

254 
 
Кембағалдықтан  құтылудың  жолы  біреу-ақ  –  әрбір  қазақ 
баласы ұлт мәдениетін түбегейлі меңгеріп, ұлттық  құндылықтар 
негізінде оқуы керек. 
 Еуропа 
өркениетінің  ортасында  отырып,  айналасын 
Франция,  Германия,  Голландия  сияқты  іргелі  елдер  қоршаған 
кішкентай  Люксембургтың  көшелерінде:  «Біз  өзіміз  қандай 
болсақ,  солай  болып  қалғымыз  келеді!»  –  деп  жазып  қойған 
(Ш.Айтматов).  Жапонияға  барған  кісі  онда  Еуропада  бар 
нәрсенің бәрі бар, бірақ ешкімге ұқсамайтын ел болып қалғанын 
көріп, қайран қалады (Р. Ғамзатов). Міне, үлгі керек болса.  
Қорыта келе, қазақ мектебіне өзінің ұлттық моделін  жасаудан  
абыройлы  іс жоқ екенін уақыт  көрсетіп отыр.  
  

жүктеу/скачать 2,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: