Талтенов Абзал Ахатұлы бірінші рет еңгізілді мазмұны Мазмұны Жалпы мағлұмат Нормативтік негіздері Жалпы мағлуматтар Ұсынылған әдебиеттер тізімі Глоссарий Оқұтышының жұмыс бағдарламасы
Тықырып: ДЕНСАУЛЫҚ ЖӘНЕ ПСИХИҚАЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕНДІК
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
УМКД Валеол каз
| 12. Тықырып: ДЕНСАУЛЫҚ ЖӘНЕ ПСИХИҚАЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕНДІК
Денсаулық психологиясы Денсаулық және эмоция Стресті болдырмацдын жолдары Денсаулық- физикалық, психиөалық және әлеуметтік болып, үшке бөлінеді. Организмде денсаулықтың осы аталған түрлері бір-бірімен тығыз байланысты болады. Салауатты өмір салты деген үғым тек үстіртін Психологиясы сау адам ауруды болдырмау, аурған күнде қайтсе де одан сауығудың тәсілдерін пайдаланыа, одан қандайда болмасын қутылады.Адамның ақыл ойы оның әстеген ісіне, жумыс жасау қабідеттілігіне әсер ететіні, керісінше адамның бір жері сыраққаттанғант болса, жоқ сырқаттарды өзіойлап тауып білгір болса кетсе, онда оның психиқасының тепе-тендігі бұ зылғаны деп саналады. Кейбір жағдайларда ауыр күзейліс жағдайды басынан өткізген немесе қатты ренжіген адаамның сырқатанатыны кездеседі. Сырқаттанған адамның көніл- кұйі көтеру, оның күнідліне- психикасына жазылып кетемін деген психиқалық ой- пікір тудыру. Салауатты қмір салты деген ұғым теқ ұстіртің қөзқарсақа ғана жай дуние болып кқріні мүмкін. Тән – тамақты шамадан жесен, барынша еңбектенген, уақытында дем алсаң болғаны тәртібін сақтаудық мейлінше пайдалы болуы үшін, әркімнің психологиялық ерекшеліктерінің де әсері зор екенін ескерген жөн Тек психологиясы сау адам ауруды болдырмауды, аурған к.үнде қайтсе де одан аралуды мақсат етеді. Адамның ақыл-орйы, оның істеген ісіне жүмыскерлігіне әсер ететіні, керісінше бір жері қатты ауыратын болса, ол адам тынышсвзданатыны, мінез-құлқының өзгеретіні де белгілі. Бұкіл дуниежүзілік денсаулық сақтау үйымының мағлуматтары бойынша барлық аурулардың 45 проц. күйзеліспен байланысты болмақ.. Сондықтан да күйзелістің тетіктегершігін білу, оның мүмкіндіктерін және күйзелс қақтығыстарының алдын алу, оның кеселді салдарынан сақ болу қажет.. Қүйзеліс – деп стресстік жағдайды айтады. Стресс деген сөздің аудармасы зорлану, күштену, ширығу. стерсстің физиологиялық мағынасы- зиянды әсерлердің бәріне бірдей организмнің жалпы қорғаныс қабілетін жумылдыруға бағытталған жауабы. Г?селье стресті і кезенге бөледі 1/ абыржау 2/ төзімділік /резистентік/ 3/ әлсірету. Бұл күйдін биологиялық мәні сыртқы қабілетінің деңгейін көтеру. Стерссстік әсер алдымен орталық жүйке жүйесін қоздырады, симпатиқалық жүйке жүйесінің қозуын күшейтеді, бүлардың ықпалынан туатын гуморальдық қозуын күшейтеді, бүлардың ықпалынан туатын гуморальдық буының, яғні гормондардың бөлінуі күшейеді. Бүған гипоталамус пен гипофиз жүйесі қосылады. Гипоталамустан кортиколибирин бөлініп , гипофиздің адренокортикотропин гормонының қанға шығуын жоғарылатады. Ол бүйрек үсті бездерінң глюкокортикоидты гормондарының бқлінуін үдетіп, организмнің стрестік әсерге жалпы түрақтылыған жоғарылатады. залалды әсер сощзылып кетсе, организм әссірей бастайды, адреналиннің бөлінуі қатты жоғарылайды, бүл адамды одан әрі әлсірете түседі. Созылмалы стресс адамның қоніл күйінің бүзылуына, жүмысқа деген қабілетің төмендеуіне, сылбырлықтың пайда болуына, үйқының бұзылуына әкеліп соғады.. С тресстер жиі- жиі қайталанса, организмде бүрынғы қалып орнына келмейді, дәрменсіздік бой алып адам торығады. психиқалық-сомалық аурулар пайда болды.. жалпы ілсіздік көрініс бере бастайды. Ақырғыққ жылдары психологиялық стресс деген үғым пайда болады. Өмірге, түрмыс игілігіне, әсіресе қоғамдығы орнына, адамгершілігіне, өзіне деген бағасына кумәндік сезім тудыратын оқиғалар психологиялық стресстьің себепкері болып саналады. Адам баласы өзін-өзі тәрбилеудің арқасында сезімдерді тізгіндеуді үйреніп алып, ауыр сезім тудыратын стресстерді өз еркіне көндіре алады. 2/ Денсаулық және эмоция. Эмоция –латын сөзі – толқу- деген мағына береді. Қуаныш сезімі И?П?Павлов, эмоция ми қыртысында болатын жасушалардың күш-қуаты. Сондықтан да эмоцияның белгілі түрде биологиялық және ілеуметтік мәні бар. Эмоция ағзаның ішкі эндокринді бездеріне байланысты болады. Адренкалин эмоцияны реттеуші фактордың бірі болып есептеледі. Ол баурдағы гликогеннің ыдырауына әсерін тигізеді. Адам эмоциялық жағдайда болған да, қандағы қанттардың мөлшері азайып кететінің медиктер анықтаған болатын. Эмоция тудыратын күйзелістің пайда болу ағымында сезімнің 3 буыны болатыны айқындалған: 1/ Стресс тудыратын оқығаны бағалау. Стресстің анық қаталдығы, онша болмағанымен мәселе оны адамның өзінше бағалауында. бағасына қарай организмде биохимиялық өзгерістер туады 2/ Оқығаның өзіне немесе оның бағасына деген физиологиялық, биохимиялық жауабы. Мәселен, адреналинің бөлінуі өздігінен әсер етеді 3/ Болашақта болдырмайтын, оның себеп салдарын бағытталған іс-әрекет / мінез-қүлық/? Мүнда жүмсалған күш өлшемі оқығаның салдары ескеріледі. Осы сәтте мінез-өүлық 1 және 2 буындарға әсер етеді. Сонымен көп буынды тізбек пайда болады. Қиын сәттерде адамның қиындықты жеңуге деген өзінде тілек және мүмкіндігі болуы керек. Қай кездерде болса да адамға қажырлы үміт және сенім қажет.. Егер де жас адамды сен түк істей алмайсын, ештеңеге жете алмайсын деп сендірсе, ол стрсске бейім болады, санасында дәрменсіздік, сәтсіздік сезімін үялатады. Адамда стресс әрекетіне деген психологиялық дайындық – стресске төтіп берер дайындық болуы қажет, яғни стресске төтеп берер қүштін болатынына сенім тудырудың аутогендік жаттығулардың қажеттігіне сендірудің маңызы өте зор. 3/ Қүйзелісті болдырмау жолдары. Денсаулық психологиясы ұопшіліктің ыждағатты ықыласына ілініп жүр Мүның басты себебі-әлеуметтік жағдай. Өмірдің экономикалық жағдайларының қзгеруі, нарықтық қатынастарға көшу біздің алдымызға күрделі мәселелер түйінің қырының қалап отыр. Осылардың біразы көбімізде аландатушылық, жүйке- психиқалық ауртпалық тудырады. 1/ Денсаулық психологиясы көпшіліктің қалаған арманаына ілігіп отыр. Өйткені әлеуметтік жағдай, нарықтық экономика, денсаулыққа ерекше әсер етіп, халықтың денсалығы төмендеп кетті. Не көп ауру көп. Дәре-дәрмек һте өымбат. Оларды сытып алуға халыөтың шамасы келе бермейді. 2/ Денсаулық адам психиқасына байланысты. Экономиқалық жағдайларға байланысты мінез- құлық өзгереді. Психогигиена – даманың денсаулығын сақтауға және нығайтуға арналған шараларды іске асыру мақсатын көздейді. психогигиена ағзаның сау болуын өамтамасыз етуі керек. психогигиена психологиялық профилактикамен тығыз байланысты болады. психогигиена мен психологиялық профилактиканың зерттейтің объекті біреу-ақ.. психогигиена шаралар тек психологиялық ауруларды /невроздар, қояяншық ауруларды емдеуге қолданатын шараларды пайдалану мақсатын көндеп қана қоймай, сонымен бірге соматикалық дәрттерді ол емдеуге мүмкіншілік тудырады. псрхогигиена жүрек ауруларын- инфаркт, гипертониқалық ауруларды, оның негізінде болатын гипертониқалық ауруларды емдеудің тәсілдерін беріп отырады. Алакогольктерді, есіртікі заттармен әуестенген, токси-камандармен күрес жүргізуде психогигиенаның атқаратынын ролі орасан зор. Сол сияқты психоздарды емдеуге жол ашады. Психогигиена бір неше бөлімге бөлінеді: 1/ жас ерекшелігінің психогигиенасы 2/ енбек және оқу гигиенасы 3/ үй-жай гигиенасы 4/ жан үямен жыныс гигиенасы 5/ ұжым, тіршілік өмірінің гигиенасы және т.б. жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|