Талтенов Абзал Ахатұлы бірінші рет еңгізілді мазмұны Мазмұны Жалпы мағлұмат Нормативтік негіздері Жалпы мағлуматтар Ұсынылған әдебиеттер тізімі Глоссарий Оқұтышының жұмыс бағдарламасы
Тықырып : « ДЕНСАУЛЫҚҚА ЗИЯН ІШКІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ФАКТОРЛАР
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
УМКД Валеол каз
- Бұл бет үшін навигация:
- 4. Тақырып: ОҚУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ДЕНЕ ЖАТТЫҒУЛАР
| 3. Тықырып : « ДЕНСАУЛЫҚҚА ЗИЯН ІШКІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ФАКТОРЛАР
1.Денсаулыққа зиян кельтіретің факторлар 2. Денсаулық және физикалық белсенділік Денсаулыққа зиян келтіретін факторлар мына төмендегідей : 1/мәдениеттің төмендігі 2/салауатты өмір сүру салтын құрайтын санитарлық-гигиеналық ғылыми деректерді көпшілік халықтардың жете білмеуі 3/ адамның белсенді түрде қимыл жасамауы /гиподинамиканың,өріс алуы 4/дене массасының мөлшерден тыс өсіп кетуі /орынсыз толу-семіру/ 5/адекватты емес ж/е теңестірілмеген тамақтармен тиімсіз ж/е жөнсіз тамақтану 6/айналаны қоршаған сыртқы ортаның факторларының мөлшерден тыс ластануы /атмосфералық ауаның,судың,жердің,өсімдіктер әлемінің көптеген улы химиялық /гербицидтер,пестицидтер,десиканттар,дефолианттар,фосфатидтер,нитраттар,нитриттер/,және т.б.қосылыстармен улануы 7/ үйде ж/е қызмет орындарында теріс стресс /күйзеліс/ жағдайларының үнемі болыптүруы 8/ кейбір адамдардың зиянды әрекеттерге /арақ-шараптарға,темекі шегу,есірткі-наркотикалық заттармен әуестенуі/іуесқойлық жасауы ж/е т.б. әсерлер 9/ ас түзын көп пайдаланатын адамдар әр қашанда неше түрлі дерттерге шалдығатыны белгілі 10/ұантты ж/е басқадай тәтті тағамдарды көп пайдаланатын адамдар арасында қант диабетіне шалдыққандар жиі-жиі кездеседі. Қант диабеті өте ауыр дерттің бірі. Қант диабетімен ауыратын адамдардың қалтасында инсулин дәрісімен бірге шприц үнемі жүреді. Егер инсулин мен шприц жоқ болса,ол адам сөзсіз тіршілік өмірмен қоштаса береді. Мемлекет тарапынан инсулинді тоқтаусыз сатып алуға көптеген қаржы үздіксіз бөлініп отырады. Қант диабеті ауырумен сырқаттанғандарға инсулин дәрісі тегін беріледі. Валеология ғылымының әдістері. Осы уақытқа дейін толық іске аспай келеді. Валеологиялық әдістер адамның денсаулығына ж/е жеке бастың өзіндік ерекшілігіне қарай жүргізілуі оңай шаруа еместігі айқындалады. Қазақстан Республикасы тұрғындарының кейінгі кезде денсаулықтарының күрт төмендеп кетуі,валеология ғылымыеыфң пән ретінде барлық оқу орындарында бастауыш мектептен бастап жоғары оқу орындарында жүргізіле басталуына себепші болды. Валеология көптеген медициналық,биологиялық,фармакологиялық,педагогикалық,психологиялық ғылымдарға негізделген /интегративті ғылым/ оны медицина ғылымының бір тарауы деп айту дұрыс емес. Х.Қ.Сәтпаева, Ж.Б.Нілдібаева, З.С.Әбішева ж/е т.б. авторлар «валеология» оқу-әдістемелік құралында былай деп жазады : »Валеология Медицина ғылымының маңызды тармағы,соңғы он жыл шамасында дүние жүзінің барлық елдеріндегі,сонымен бірге ТМД республикаларындағы халық денсаулығының едәуір нашарлауына ж/е ғүмыр ұзақтығының қысқаруына байланысты-адам денсаулығы туралы болып қалыптасты. Физикалық белсенділік. Адамзат баласы үзақ жылдар бойы өзінің денесін сауықтыру үшін ж/е ғүмырын ұзарту үшін,көптеген тәсілдерді пайдаланды. Денені шынықтыру үшін,өте күшті бальзамды пайдаланды,жастық шақты қайтаратын эликсирді де ішті,скипидар қосылған ж/е сүттен жасалғанванналарға да түсті. Новокаинды Да денесіне ине /шприц/ арқылы жіберді,жануарлардың жыныс мүшелерін қоздыратын бездерді де денелеріне таратты,дененің сыртында /теріде/пайда болатын электр зарядтарын кетіру үшін суға түсіп шомылған,магниттік өрісті да пайдаланған. Мұның бәрін қазіргі заманның адамдары пайдаланып келеді. Адамдардың денсаулығын жақсартып, ғұмырын ұзартатын бір ғана фактор бар. Ол белсенді түрде жүргізілген физикалық жаттығулар. Физикалық жаттығулар мен ешқандай дәрі-дәрмектерді салыстыруға болмайды. Дәрі-дәрменктерді ішудің қажеті болмай қалады. Белсенді түрде қимыл жасаған адамдардың денсаулығы артып,ғұмыры ұзара түсетіні ғылыми тұрғыдан да ж/е практика жүзінде де дәлелденді. Дене жаттығуларының әсерінен бұлшық еттерде едәуір өзгерістер болады. Егер бұлшық еттер ұзақ уақыт қимылсыз күйде түратын болса,онда олар әлсездене бастайды,балбырайды,көлемін үлғайтады,нығаюын ыңғайлайды. Сондай-ақ ,бұлшықеттердің өсуі,олардың талшықтар санының көбеюінен,ұзаруынан емес,жуандауы әсерінен өзгереді. Бұлшық еттердің созылуы арта түседі? Тонусы күшейеді. Қан айналымы ж/е бұлшық еттердің микро-ж/е макро элементтермен қоректенуі күшейе түседі. Денсаулық күшейіп,ғұмыр сүру артады. Мұның бәрі өмір тәжірибелерінен алынған қағида. Дене жаттығуларымен айналысқан шақта көптеген қан жүретін түтікшелер /капиллярлар/ кеңейіп,қан жақсы айналым жасайды.капиллярлардың саны мен сапасы артады. әсіресе мидың қан жүретін капиллярі кеңейі,қан айналымы күшейеді. Адамның миы өте қарқынды түрде ой қызметін атқарады. Бас ауырмайды. Ұлы физиолог И.М.Сеченов ми дамуы үрдісінде бұлшық ет қозғалысының маңызды екенін талай рет көрсеткен.Жаттығу кезінде оттек тұтыну деңгейі кенет көтеріледі.Өйткені бұлшық ет жүйесі қаншалықты жұмыс істесе, соншалықты жүректе әлеуметті түрде функциялар атқарады. Дене шынықтырумен,спортпен айналыспайтын адамдардың бұлшық еттері бір жиырылған сайын,қолқа тамырға /аортаға/ 60 мл мөлшерінде ғана қан жүректің сол жақ бөлімінен /қарының басынан/ лықсып шығаратын болса,белсенді қимыл жасап жаттыққан адамдарда жүрек минутына 70-80 рет жиырылады да 100-150 мл қанды ығыстырып денеге таратып тұрады.Дене жаттығулармен айналысқан адамдардың жүректері минутына 70 рет жиырылады,ал спортшыларда пульс жиілігі 1 минут ішінде небәрі жүрек 50-60 рет қана жиырылады. Ал үнемі жаттығулармен шұғылданатын спортшыларда пульс 30-40-тан аспайды. Қорыта айтқанда,дене жаттығуларымен шұғылданған адамдардың жүрегі әр систола деп аталатын құбылыста медициналықтермин қанды денеге көп таратып тұрады. Дене жаттығулары өкпенің тіршілік сыйымдылығын арттырады.Қабырға араларында еттер қарқынды жетіліп тыныс алуды күшейтеді.Денедегі шеміршектердің икемділігін арртырады. Дем алудың минуттіқкөлемі қалыпты жағдайда 8-10 л мөлшерінде ал тәулігінде адам өкпесі 12-15 мың л оттекті қабылдайды. Марафон жүгірісімен шұғылданатын спортшы минутына 160 л ауа жұтады. Дене шынықтырумен айналысу зат алмасудың барлық үрдісін жақсартатыны сөзсіз. Зәр шығару үрдісі көбейе түседі. Қан айналымы,ми айналымы күшейеді. Дене жаттығулары жамбас қуысына қанның іркіліп қалмауын үдетеді,геморроймен ауыратын адамдар мүлдем жазылып кетеді.Қандай да болмасын, дене жүктемесі –склероздық өзгерістерді болдырмайды.Дене жаттығулары адамдардың психикасына да үлкен әсерін тигізетіні өмір тәжірибесінен белгілі. Адамның психикасы жақсарғаннан кейін, оның жүйке жүйесінің күш-жігері артады. Ішкі сілкініс /эндокринная железа/ бездерінің жақсы жұмыс істеуіне мүмкіншілік тудырады. Адам ағзасына жағымды эмоциялық құбылыстардың болуына әсер етеді.Дене шынықтыру жаттығуларының мол жиынтығының арасындағы ең біпінші орынға шығаратындары: сауықтыру жүріс, жүріспен алмастырып тұратын жүгіру, аэробика, шейпинг, жүзу, туризм, ерік гимнастика ж/е тыныс алу жаттығулары. 4. Тақырып: ОҚУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ДЕНЕ ЖАТТЫҒУЛАРжүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|