Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық республикалық журнал

Современное  казахстанское  общество  с  его  стремительными  социально-экономическими 
изменениями, нестабильностью и утратой, в значительной мере, прежних  ценностных ориентиров, в том 
числе и семейных, становится всѐ более равнодушным. В том числе и к эмоциональному состоянию одних 
из самых уязвимых его членов – подростков.  
Актуальность  темы  определяется  увеличением  числа  подростков,  столкнувшихся  с  такой 
проблемой, 
как 
отсутствие 
должного 
внимания 
со 
стороны 
взрослых 
(социальная 
безнадзорность).   Формирование  у  детей  установок  на  недоверие  к  близким  взрослым  и  барьеров  в 
отношениях  между  ними  выступает  как  результат  отсутствия  доверия  в  отношениях,  неумения  и 
нежелания  взрослых  принимать  и  по  достоинству  оценивать  ребенка.  Сегодня  дети,  и  особенно 
подростки,  проводят  ежедневно  гораздо  больше  времени  в  компаниях  себе  подобных,  вне  досягаемости 
родительского  и  другого  «взрослого»  контроля.  И  это  неудивительно.  Любой  нормальный  человек 
страдает  в  своей  целостности  от  обособленности,  отчужденности  по  отношению  к самому  себе и к  миру 
(А.  Камю).  Заброшенность,  ненужность  доставляют  особенно  неприятные  ощущения,  если  они  не 
уравновешиваются  полноценным  общением.  Подростки  в  силу  своей  незрелости,  неумения 
самостоятельно  организовать  свою  деятельность,  поддаются  сомнительным  увлечениям,  пропускают 
занятия в школе, плохо учатся, нарушают дисциплину. В самом деле, большинству родителей в настоящее 
время уже не до «хорошего поведения» своих детей. Даже если они и хотели бы опекать каждый их шаг, 
исходя  из  чисто  эмоциональных  побуждений,  это  редко  становится  возможным,  так  как  все  свое  время 
они  вынужденно  проводят  отдельно  от  детей,  в  разных  местах  —  как  дома,  на  досуге,  так  и  на  работе. 
Вместе с потерей неофициального контроля многие, и особенно наиболее нуждающиеся во внимании де-
ти,  сегодня  перестали  быть  объектом  и  официального  контроля  со  стороны  социальных  институтов. 
Поэтому,  важным  дополнением  к  традиционным  методам  обучения  и   воспитания  является   развитие 
деятельности  психологических  центров  помощи  населению,  в  которых  подростки  могут   научиться 
понимать  свои  индивидуальные  особенности  и  развивать  имеющиеся  способности,  а  также  управлять 
своим  поведением  в  рамках  возникших  ситуаций.  Анализ  данных  официальной  статистической 
отчетности  последних  лет  говорит  о  тенденции  распространения  явлений  безнадзорности,  а  также 
беспризорности в подростковой среде, что определяет уровень преступности среди несовершеннолетних в 
целом. В настоящее время важность улучшения организации свободного времени для детей и подростков, 
а  также  реализация  различных  психологических  программ  признается  необходимым  фактором 
гармоничного  существования  общества  и  одним  из  основных  условий  психологического  здоровья  и 
целостного развития личности. 
Одним  из  средств  поддержки  психологического  здоровья  подростков  является  танцевально-
двигательная терапия. 
Основная  задача  танце-двигательной  терапии  -  обретение  чувствования  и  осознанности 
собственного «Я». Люди обращаются к танце-терапевту потому, что они, будучи отчужденны от тела, не 
чувствуют  себя  интегрированными,  В  нашей  современной  культуре  мы  относимся  к  телу  часто  как  к 
вещи, предмету. Танце-терапевт относится к телу как к эволюционирующему процессу. И еще важнейшее 
отличие  танце-двигательной  терапии  от  различных  подходов  работы  с  телом  состоит  в  том,  что  здесь 
клиент сам исследует себя (принцип активности клиента), свои движения и развивается по собственному 
пути, а терапевт следует за ним (т.е. недирективный стиль терапии). Данная терапия больше интересуется 
тем, как движение чувствуется, чем тем, как оно выглядит.  
Все  телесно-ориентированные  методы  развития,  обучения  или  психотерапии  базируются  на  одном 
эмпирически подмеченном факте: 
Существует  глубокая  взаимосвязь  между  устойчивыми  структурами  психики,  блоками, 
стереотипами,  зажимами  с  одной  стороны  и  с  соматическими  мышечными зажимами  с  другой  стороны. 
Иначе  говоря,  человек,  закрепощенный  психически  как  правило  закрепощен  и  физически.  Верно  и 
наоборот.  Таким  образом,  воздействуя  на  мышечные  зажимы  возможно  воздействовать  на 
соответствующие  структуры  в  психике,  и  наоборот.  Глубина  этих  воздействий  зависит  от  множества 
факторов.  Важно  помнить,  что  методы  танцевальной  психотерапии  работают  именно  с  психикой  через 
тело.  Само  тело  может  являться  объектом  манипуляций  в  специальных  случаях.  Хотя  при  этом  речь  не 
идет  о  разделении тела  и  психики  (психосоматическая  проблема).  Они  представляют  суть  одно.  Тело не 
есть дом пребывания личности. Тело это часть личности. 
Стрессы,  неразрешенные  проблемы  «подвисают»  в  человеческом  сознании  и  проявляются  на 
телесном  уровне  в  мышечных  блоках.  Чем  больше  напряжение,  тем  меньше  возможность  двигаться,  то 
есть  не  нашедшие  выхода  чувства  оседают  на  нас  этаким  «панцирем  скованности».  Мы  приобретаем 
«неосознаваемые»  мышечные  позы,  лишая  себя  эмоционального  здоровья  и  ограничивая  собственную 
экспрессию. 
Изучить эмоциональное состояние можно при помощи разных методов исследования. Предъявление 
психодиагностических методик подросткам. 

 
Диагностика  подростков  по  методике  «Восьмицветовой  тест  Макса  Люшера».  Процедура 
диагностического обследования проводилась индивидуально с каждым. 
 
Диагностика  подростков  по  методикам  «Диагностика  состояния  агрессии»  (опросник  Басса-
Дарки),  «Определение  уровня  конфликтоустойчивости».  Процедуры  диагностического  обследования 
проводились в групповой форме. 
1.
 
Включение  подростков  экспериментальной  группы  в  формирующий  эксперимент.  Подростки 
первой группы занятий не посещали.  
2.
 
Повторная диагностика подростков обеих групп. 
3.
 
Анализ полученных результатов. 
4.
 
Обработка выводов. 
Например, при организации тренинга танце-двигательной терапии: 
Танец «Кто Я?» («Танец – визитная карточка») 
Цели: 
-
 
самопрезентация участников; 
-
 
запуск интерпретационных процессов в группе; 
-
 
исследование самоотношения участниками группы.  
Время: 1 - 1,5 часа. 
Материалы: музыкальное сопровождение по выбору участников. 
Описание  проведения:  Группа  садится  в  круг.  Ведущим  дается  инструкция:  «Мы  с  вами  –  члены 
племени,  где  основное  средство  общения  –  танец.  При  знакомстве  там  люди  спрашивают  друг  у  друга: 
«Как  ты  танцуешь?».  Ваша  задача  –  протанцевать  танец,  который  позволил  бы  остальным  участникам 
познакомиться с вами, танец – визитную карточку». Один из участников выходит в центр круга и танцует 
свой  танец  под  выбранную  им  музыку.  По  окончании  танца  каждого  из  участников  члены  группы 
обмениваются  впечатлениями.  Упражнение  длится  до  тех  пор,  пока  каждый  участник  не  побывает  в 
центре круга.   
Возможны  также  разнообразные  вариации  этого  упражнения,  связанные  с  выражением  в 
танцевальной  форме  традиционных  компонентов  Я  -  концепции:  «Я  -  реальное»,  «Я  -  идеальное»,  «Я  - 
глазами других». Например: один из участников выходит в центр круга и танцует сначала танец  «Какой я 
есть  на самом  деле»,  затем – танец  «Каким  бы  я  хотел  быть»,  после  этого  –  «Каким  меня  видят  другие». 
Для  начала  тренинга  такой  вариант  тяжеловат,  его  можно  использовать  в  том  случае,  когда  для  группы 
станут актуальными  социально-перцептивные аспекты  общения;  проблемы  групповых  и межличностных 
ожиданий;  вопросы,  связанные  с  пониманием,  что  я  есть  для  себя  и  других.  Танец  в  данном  случае 
выступает  материалом  для  последующего  обсуждения,  организовать  которое  становится  главной задачей 
ведущего.   
Схемы обсуждения: 
-
 
что чувствовали участники - наблюдатели и сами танцующие? 
-
 
какие образы, ассоциации возникали в связи с танцем центрального участника? 
-
 
как  в нескольких словах можно охарактеризовать танец того или иного члена группы? 
-
 
каковы  характерные  особенности  танцевальной  экспрессии участников? 
-
 
насколько  отличаются  танец «Я – реальное» от танца «Я – идеальное»? 
-
 
танец был направлен на самовыражение или на взаимодействие с другими? 
Упражнение «Нарцисс и ручей» 
Цели: 
-
 
разрядка психоэмоционального напряжения; 
-
 
развитие позитивных взаимоотношений; 
-
 
самопринятие и взаимопринятие. 
Время: 15 - 30 минут. 
Материалы: медитативная музыка, музыка с элементами звуков природы – шум дождя, плеск воды и 
т.п. (например, «The Sounds of Nature» - «Mountain Paradise»). 
Описание  проведения:  Упражнение  выполняется  в  парах,  что  и  предыдущие  два  упражнения. 
Ведущий  рассказывает  группе  легенду  о  Нарциссе,  которой  однажды,  увидев  свое  отражение  в  ручье, 
влюбился в него. Участники становятся друг напротив друга и смотрят друг другу в глаза. Один из них  – 
«Нарцисс»,  другой  –  его  зеркальное  отражение.  «Нарцисс»  начинает  спонтанно  двигаться,  выражая 
лучшие  стороны  своей  личности,  наслаждаясь  своими  движениями,  любуясь  своим  «отражением»  и 
осознавая возникающие чувства. В роли Ручья участник зеркально отражает движения партнера. Через 5–
10 минут Нарцисс и Ручей меняются ролями. По окончании участники делятся чувствами «здесь и теперь» 
в парах. 
Разминка «Танец в кругу и зеркальное отображение» 
Цели: 
-
 
«разогрев» участников; 

-
 
стимулирование межличностного взаимодействия; 
-
 
эмпатическое принятие; 
развитие танцевально-экспрессивного репертуара участников 
Использовав  различные  занятия  танце-двигательной  терапии  мы  пришли  к  выводу,  что  они 
положительно  влияют  на  психическое  эмоциональное  состояние  подростков.  Результаты  исследования 
показали,  что  при  использовании  Восьмицветового  теста  Макса  Люшера  исследовался  уровень 
непродуктивной  нервно-психической  напряженности.  Для  того,  чтобы  получить  достоверное 
подтверждение  тому,  что  при  организации  целенаправленной,  систематической  коррекционной  работы 
произойдут  позитивные  изменения  в  структуре  личности  подростков,  состоящих  на  учете  в  ИДН, 
необходимо  сравнить  первоначальные  и  повторные  данные  об  уровне  выраженности  непродуктивной 
нервно-психической  напряженности  как  актуального  состояния  личности  подростков.  Цель  первичной 
диагностики  –  определение  актуального  уровня  исследуемой  характеристики.  Цель  повторной  – 
определить, произошли ли изменения в структуре личности у подростков, участвующих в эксперименте
.  
 
 
Методика  «Диагностика состояния агрессии» 
(опросник Басса-Дарки) 
По  результатам  первичной  диагностики 
подтвердилось,  что  у  подростков  обеих  групп 
регистрируется 
нарушение 
психологического 
здоровья,  высокие  показатели  по  всем  шкалам 
опросника  Басса-Дарки  тому  подтверждение. 
Полученные  результаты  ответов  по  данной 
методике  подростков  первой  и  второй  групп  были 
обработаны и сведены в таблицы. 
В последнее время в силу ряда причин, в том числе 
из-за  нестабильности  общества  и  интенсивных 
социальных 
сдвигов, 
усилились 
негативные 
тенденции, 
предъявляющие 
повышенные 
требования  к  самоопределению  и  стабильности 
личности,  а  также  провоцирующие  ее  девиантное 
поведение 
и 
нередко 
деградацию 
и 
саморазрушение. Это связано с кризисом общества, 
глубокими 
социально-экономическими, 
политическими 
переменами, 
переходом 
к 
рыночным  отношениям,  что  резко  обострило 
социальные  проблемы,  увеличило  обездоленность 
большого количества населения. 
И  все  же  в  настоящее  время  именно  в 
подростковом 
возрасте 
наблюдается 
относительный 
пик 
этих 
расстройств, 
определяемый  психологическими  особенностями  подростка  (возникшее  противоречие  потребностью 
проявить  самостоятельность  и  реальными  возможностями  ее  осуществления  выступает  в  качестве 
своеобразного  конфликтообразующего  фактора),  поведением  субъективной  ценности  нравственного 
здоровья. 
В нашем обществе существует ряд причин для развития личности с девиантным поведением. И одна 
из основных задач психолога – определение основных направлений восстановления нормального процесса 
социализации  подростка,  т.е.  разработка  основных  профилактических  мероприятий  психолого-
педагогического характера. 
Множество  источников  стихийно  влияет  на  формирование  личности  современного  подростка: 
влияние  отдельных  людей,  читаемые  книги,  средства  массовой  информации  и  пр..  Однако  любой  опыт 
можно  специально  обогащать,  пополнять,  насыщать.  В  этом,  собственно,  и  состоят  суть  и  содержание 
проведенного  эксперимента  –  целенаправленной  организации  положительного  (преодоления 
отрицательного) опыта взаимодействия с окружающей средой.  
При  этом  главная  педагогическая  задача  состоит  не  в  том,  чтобы  вынудить  ребенка  изменить 
взгляды,  заставить  его  мыслить  и  относиться  иначе,  чем  он  это  уже  делает.  А  в  том,  чтобы  создать 
условия, в которых подросток ощутит на себе положительное влияние танцевальной терапии. 
 
Литература: 
7,8
6,8
8,7
4,1
6,5
8,6
9,5
5,9
15,1
25,9
5,1
4,2
6,1
3,4
4,7
6,8
19,0
11,5
4,7
7,7
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
1.
 Ф
и
з
и
ч
ес
к
ая
аг
ре
с
с
и
я
2.
 К
ос
в
енная
аг
ре
с
с
и
я
3.
 Ра
з
д
ра
ж
ени
е
4.
 Н
ег
ат
и
в
и
з
м
5.
 О
б
и
д
а
6.
 П
од
оз
ри
т
ел
ь
нос
т
ь
7.
 Ве
рб
ал
ь
ная
аг
ре
с
с
и
я
8.
 Чу
в
с
т
в
о 
в
и
ны
И
нд
екс
 в
ра
ж
д
еб
нос
т
и
И
нд
екс
аг
ре
с
с
и
в
нос
т
и
первичная диагностика вторичная диагностика

1.
 
Гаркави Л.Х., Квакина Е.Б., Кузьменко Т.С. Антистрессорные реакции и активационная терапия. 
– М.: «ИМЕДИС», 2008. 
2.
 
Грѐнлюнд Э., Оганесян Н. Танцевальная терапия. Теория, методика, практика. СПб.: Речь, 2004. 
3.
 
Гарбузов в. И. Практическая психотерапия. СПб., 1998. 
4.
 
Рудестам К. Танцетерапия. М., 2001.  
5.
 
Юнг К.Г.  Аналитическая психология: теория  и  практика. Тавистокские  лекции.  –  СПб.: Б.С.К., 
1998.  
6.
 
Шкурко Т.А. Танцевально – экспрессивный тренинг. – СПб.: Издательство «Речь», 2003. 
 
Аннотация:  Мақала  әумесерлік  мінез-қҧлқы  бар  жасӛспірімдерінің  эмоциялық  сферасына  би 
терапиясының әсерін ғылыми жолмен зерттейді. 
Annotation: This article scrutinizes influence of dancing therapy to teenager‘s emotional sphere  
 
 
 
ӘӚЖ 004.378 
 
МОНИТОРИНГ БІЛІМ БЕРУ ҤРДІСІН БАҚЫЛАУДЫҢ САПАСЫН 
АРТТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ ФАКТОРЫ 
 
Баймырзаева Г.Ж., Айдаралиева З.Д., Бупежанова А.К. 
Жамбыл гуманитарлық-техникалық университеті, Тараз қ. 
 
Білім беру аймағында дҥниежҥзілік кӛсемдердің тәжірибесі бәсекелестік стратегиясының негізі ИСО 
9001  сериялы  халықаралық  стандарт  талаптарына  сай  келетін  менеджмент  жҥйесінің  сапасы  арқылы  
сапаға  деген    бағыт–бағдары  болып  табылады  деп  кӛрсетеді.  ЖОО  білім  беру  қызметтерінің  сапасын 
арттыру    мемлекеттік міндеттер  тҧрғысынан стратегиялық мақсат    және  ЖОО  ӛз  міндеттері  тҧрғысында 
оның  гҥлденуін  және    дамуын,    жҧмысын  қамтамасыз  ету  қҧралы  ретінде қарастырылады.  Бҥгінгі  кҥнде 
ЖОО  ӛз  жағдайын  «нарық  субъектісі»ретінде  қабылдауы  керек    және  соған  орай  барлық  нарықтық 
экономиканың  заңдылықтарын,   тірі  қалудағы кҥрестің  заңдылықтарын,  «табиғи  сҧрыптау»да  білім  беру 
қызметтері нарығында да жҥретінін мойындауы керек. 
Білім  берудегі  сапа  менеджменті  жҥйесіндегі  принциптердің  бірі  мониторинг  нәтижелерін  ескере 
отырып, білім беру процесін тҧрақты жетілдіру принципі болып табылады. 
Ҧлттық  және  ӛңірлік  деңгейдегі  білім  беру  нәтижелері  мен  әлеуметтік  әсерлердің  жҥйелі 
мониторингін  жҥргізу  мақсатында  басқарудың  ақпараттық  базасы  және  даму  жолдарын  болжамдау 
тҥрінде білім беру мониторингінің бірыңғай жҥйесі енгізіледі. 
2015  жылға  қарай  статистикалық  деректердің  бытыраңқы  электрондық  базалары  білім  беру 
статистикасының  бірыңғай  базасына  біріктіріледі.  Аталған  база  бастапқы  деректер  негізінде 
толықтырылып  (мектеп,  колледж,  жоғары  оқу  орны,  интернат,  орталықтар,  сапаны  бағалау  қызметтері 
және  т.б.),  ҚР  БМ-да  жинақталады.  Осылайша,  2015  жылға  қарай  әкімшілік  есептіліктің  барлық 
нысандарын жинау жойылып, айқындылық қамтамасыз етіледі. 
Әртҥрлі  бейінді  және  даярлық  деңгейіндегі  мамандар  қажеттілігін  бағалау  мемлекеттік  реттеу 
тетіктерін тҧжырымдау және ел экономикасының, басқару мен әлеуметтік саласының қажеттілігіне сәйкес 
мамандар  даярлауды  ынталандыру  ҥшін  арналған  еңбек  нарығын  мониторингтеу,  талдау  және  болжау 
жҥйесі негізінде жҥзеге асырылатын болады. 
САПА (АКАДЕМИЯЛЫҚ) 
Бҧл  білім  моделінің контексті  мазмҧнын,  жоғары  оқу  орындарының  мақсаттарын,  міндеттерін  және 
миссияларын,  сонымен  қатар,  әрбір  жеке  жҥйенің,  жооның,  бағдарламалардың  немесе  пәндердің 
спецификалық стандарттарын қамтитын динамикалық, кең ӛлшемді, кең деңгейлі концепция.  
Осылайша, сапа:  
-  жоғары  білімнің  барлық  оқу  процесінің  сан-алуан  мҥдделерін  тҥсінуге  (студент  –  университет  – 
еңбек нарқы – қоғам - ӛкіметтің сапаға қойған талаптарын);  
-  оның  аспектілеріне:  қорларына,  процестеріне,  соңғы  нәтижелеріне,  мақсаттарына,  миссияларына 
т.с.с.;  
- жоғары білімнің дамуындағы тарихи мезгілдерге байланысты әртҥрлі маңыздарды қабылдай алады.  
Қазіргі таңда академиялық сапа дефинициясының кең спектрлері пайдаланылуда:  
-  Жетілдірілген  сапа:  тек  жетілдірілген  стандарттар  ғана  (әдетте,  оқу  бағдарламаларының 
кҥрделілігінің  жоғары  дәрежесін  кӛрсететін,  студенттерді  тестілеу  сҧрақтарының  кҥрделілігінің 

жоғарылауы  т.с.с.)  шынайы  академиялық  сапа  болып  есептелінетін  әдет-ғҧрыптық  элитарлық 
академиялық әдіс;  
-  Мақсатқа  жетуге  жарамды  сапа:  қанағаттанудың  қажеттілігіне  немесе  аккредиттеу  агенттіктері 
немесе сапаны қамтамасыздандырудың басқа да органдары анықтайтын жалпықабылданған стандарттарға 
мән  беретін  концепция. Бағдарлама  жҧмыстарының тиімділігіне  және  жазылған міндеттерге,  мақсаттарға 
және миссиялардың орындалуына алып келетін жоолардағы процестерге жоғары мән берілуі керек. Кейде 
бҧл  тҥсінік  бойынша  сапа  мынадай  тҥрлерге  бӛлінеді:  сапаға  қорларды  тиімді  пайдалануы тәсілі  ретінде 
қарау;  әртҥрлі  білім  процестерінің  нәтижелерінде  алынған  ӛзгерістер  жағынан  нәтижелерді  бағалау 
бойынша  қҧндылықтарды  жинау  арқылы  сапаға  кӛңіл  бӛлу.  Сапаға  ең  алдымен,  студентке  бағытталған 
трансформация  ретінде  қарау,  сапа  тҥрлерінің  соңғы  нҧсқасы  болып  табылады.  Осы  тәсіл  сапаны,  оқу 
орны  неғҧрлым  жақсы  болса,  соғҧрлым  ол  ӛз  мақсаттарына  толығымен  жететін:  студентті  «замануи 
қоғамда  –  білім  қоғамында  ӛмір  сҥруіне  және  жҧмыс  істеуіне»  мҥмкіндік  беретін  мамани  шеберлікпен, 
біліммен  және  кӛзқарастармен  қамтамасыздандыратын  трансформацияланған  процесс  ретінде 
қарастырады;  
-  Мақсатқа  сәйкес  сапа:  процестердің  сыртқы  мақсаттар  мен  кҥтулерге  қаншалықты  сәйкес 
келетіндігін  ескермейтін,  жооның  немесе  бағдарламаның  белгілі  мақсаттары  мен  миссияларына 
негізделген  концепция.  Осы  тәсілдің  ішінде  тоқсаныншы  жылдары  жасалынған  бірнеше  альтернативті 
тәсілдерді  бӛліп  кӛрсетуге  болады,  мысалы,  сапа  белгілі  нормалар  мен  шарттарды  бекіту  нҥктесі  болуы 
керек,  ал  кез келген  жоо  немесе  бағдарлама,  сапалы  болып есептелінуі  ҥшін сол  нҥктеге  қол  жеткізулері 
керек.  Жоғары  білімнің  кӛптеген  еуропалық  жҥйелерінің:  сапаны  аккредиттеумен  тығыз  байланысты 
базалық/минималды стандарт  ретінде  және  сапаны  клиенттің қанағаттануы  ретінде  (бҧл  жерде,  «жоғары 
білімде  тҧтынушылардың  –  студенттердің,  олардың  жанҧяларының,  жалпы  қоғамның  –  және  оқу 
процесінің  басқа  да  қатысушыларының  сыртқы  кҥтулерінің  маңыздылығына  негізделген  нарықтық 
кҥштердің ӛсуімен сапа тығыз байланысты»,- деп есептейді) сипаттайтын ӛз нҧсқалары бар.  
-  Жетілдірілген  сапа:  ҥздіксіз  жетілдіру  жолдарын  іздеуге  бағытталған,  жоғары  оқу  орнының 
институционалдық  еркіндік  пен  автономияны  жақсы  пайдалануының  жауапкершілігін  кӛрсетеді.  Сапаға 
қол жеткізу, сапаның не екендігін ӛздері анықтайтын академиялық ортаның негізгі міндетіне айналды.  
Уақыттың  ӛзіндік  мезгіліне  және  ҧлттық  контекстіне  байланысты,  әрбір  тәсілдің  ӛз 
артықшылықтары мен жетіспеушіліктері бар. Қоғамның дамуы барысында ішкі және сыртқы міндеттерді 
шешуге  бағытталған,  базалық/минималдық  және  сапаның  ілгері  дамыған  және  кҥрделі  тҥсініктерінің 
салыстырмалығының және абсолюттілігінің арақатынастарында ҥнемі ӛзгерістер болып отырады.  
Бірақ,  жоғарыда  айтылған  сапа  тәсілдерінің  кез-келгеніне  ортақ  нәрсе  –  тӛмендегі  элементтердің 
интеграциясы:  
- минималды стандарттар мен бенчмаркингті жҥзеге асыру кепілдігі;  
- мәліметтердің ауыспалы қорлары мен контекстеріне байланысты мақсаттарды қоя білу және оларға 
жету қабілеті;  
- тіке немесе жанама тҧтынушылардың сҧранысын және кҥтімдерін қанағаттандыру қабілеті;  
Сапаны  бағалау:  Бҧл  жоғары  оқу  орнының  немесе  бағдарламаның  сапасын  сыртқы  бағалаудың 
(оқып  білу,  ӛлшеу,  талқылау)  толық  процесі.  Ол  жоғары  оқу  орнындағы  оқыту  процесінің,  практиканы 
ҧйымдастырудың, бағдарламаның және қызметтердің сапасына баға беру ҥшін сыртқы органдар ӛткізетін 
тәсілдерден,  механизмдерден  және  әрекеттерден  тҧрады.  Сапаны  бағалау  концепциясын  анықтағанда, 
алдыңғы жоспарға тӛмендегі аспектілер шығады:  
- контекст ( ҧлттық, институционалдық);  
- әдістер ( ӛзін-ӛзі бағалау, сыртқы сарапшылардың бағалауы, жоодағы комиссияның жҧмысы);  
- деңгейлер ( жҥйе, ЖОО, бӛлім/кафедра),  
- механизмдер ( ынталандыру, саясат, қҧрылымдар, мәдениет);  
-  сапаны  бағалауға  байланысты  қҧндылықтар  жҥйесі  (академиялық  қҧндылықтар,  кәсіби  саладағы 
әдет-ғҧрыптық  қҧндылықтар,  ЖОО  бітірушілеріне  байланысты  басқарушылық,  педагогикалық 
қҧндылықтар).  
Сапаны  қамтамасыздандыру:  Бҧл  жоғары  білім  беру  жҥйесінің,  жеке  жооның  және 
бағдарламалардың  сапасын  бағалаудың  ҥздіксіз  процесіне  (экономикалық  бағалау,  мониторинг,  сапаны 
жоғары дейгейде ҧстау және жетілдіру) жататын кең кӛлемдегі термин. Реттеуші механизм ретінде сапаны 
қамтамасыздандыру,  ақпараттармен  қамтамасыздандыра  отырып  (бірақ  ранжирлемей),  келісілген  және 
ҥздіксіз  процестер  және  жақсы  белгіленген  шарттар  арқылы  есеп  беруге  және  жетілдіруге  бейімделеді. 
Кӛптеген  жҥйелер,  сапаны  «ішкі  сапаны  қамтамасыздандыру  (жоғары  білім  беру  сапасын  жақсарту  мен 
мониторингтеудің  ЖОО  ішіндегі  процесі)  және  сыртқы  сапаны  қамтамасыздандыру  (жоғары  оқу 
орындары  мен  бағдарламалардың  сапасын  қамтамасыздандырудың  институтаралық  схемасы)»,  -  деп 
бӛледі.  

Сапаны қамтамасыздандыру жҧмыстары, сапа мәдениетін сҥйемелдейтін қажетті институционалдық 
механизмдерге  байланысты.  Сапаны  басқару,  сапаны  бақылау  және  сапаны  бағалау  –  сапаны 
қамтамасыздандыру қҧралдары болып табылады.  
Сапаны  қамтамасыздандырудың  аккредиттеуден  айырмашылығы,  сапаны  қамтамасыздандыру 
аккредиттеудің басты шарты болып табылатындығында. Практика жҥзінде әр елдерде олардың арсындағы 
байланыс  әртҥрлі  айтылып  жатады.  Осы  екі  тҥсінік,  жҧмысты  жҥргізе  білу  қабілеті  және  білім  беру 
қызметтерін  кӛрсету,  ресми тҥрде  қҧпталған  дәрежелер  беру қабілеті  және  мемлекеттен қаржылай  кӛмек 
алу 
қҧқығы 
сияқты 
әртҥрлі 
салдарларды 
қарастырады. 
Кӛптеген 
жағдайларда, 
сапаны 
қамтамасыздандыруды  жоғары  білім  беру  сапасын  басқарудың  басты  бӛлігі  ретінде  қарастырады,  кейде 
осы терминдерді синоним ретінде пайдаланады.  
Сапаны бақылау: Бҧл термин, жооның немесе бағдарламаның ішкі бағалауына шоғырланған сапаны 
бағалау процесіне жатады. Ол сапаға қойылатын талаптарды орындау ҥшін жасалған және пайдаланудағы 
операциялық тәсілдер мен әрекеттердің белгілі жинағымен байланысты. Сапаны бақылауды жоғары білім 
ӛнімдерінің,  қызметтерінің  немесе  процестерінің  сапасын  қамтамасыздандыруға  және  белгіленген  сапа 
дәрежесіне қол  жеткізуге  бағытталған  іс-шаралардың  жиынына  қатысты  «сапаны  басқару»  және  «сапаны 
қамтамасыздандыру»  тҥсініктерінің  синонимі  ретінде  жиі  пайдаланады.  Сапаны  бақылау  мониторинг 
процесін  және  қанағаттанарлықсыз  салдарларға  алып  келетін  себептерді  одан  алып  тастауды 
болжамдайды.  Кейде  минимумды  сапа  бақылауы  (  әдетте  сертификаттау  тҥріндегі),  жооның  сапаға 
қойылған талаптарды жеткіліксіз орындап, әрі қарай мониторинг жҧмыстарын жҥргізуідің фильтрі болып 
табылатындығын кӛрсетеді.  
Сапаны  басқару:  Бҧл  жҥйеде  немесе  институционалдық  деңгейде,  жоғары  білім  беру  сапасын 
қамтамасыздандыру  және  жалпы  оны  жақсарту  ҥшін  жиі  пайдаланатын  іс-шаралар  жиынтығы.  Осы 
термин  сапаны  жоспарлау,  сапаны  бағалау,  сапаны  қамтамасыздандыру  және  оны  жоғарылату 
механизмдері  арқылы  сапаны  кӛтеруге  бағытталған  саясатты  жҥзеге  асыру  іс-шараларының  барлығын 
қамтиды.  
Сапаның  жалпы  менеджменті  (СЖМ):  Бҧл  қызметкерлердің  арасында  қызығушылық  тудыруы 
мҥмкін  ҥнемі  жетілдіру,  клиенттің  қажеттіліктерін  қанағаттандыруға  бағытталу,  стратегиялық 
менеджмент,  басқарушылықтың  шеберлігі  сияқты  факторларға  ерекше  мән  беретін,  сапаны  басқарудың 
ерекше толық және жан-жақты тәсілі. Сапаны басқарудың мҧндай тәсілі:  
-  қойылған  мақсаттарды  және  стандарттарды  (  ӛз  кҥштерімен  немесе  сыртқы  органдардың, 
қаржыландыру ҧйымдарының кӛмегімен бекітілген);  
- тҧтынушылардың сҧраныстарын қанағаттандыру шараларын;  
- сарапшыларды және кәсіби ой-пікірлерді;  
- бәсекелестерді бағалауды қарастырады.  
СЖМ  концепциямен  және  бенчмаркингтің  методологиясымен  тығыз  байланысты.  Бҧл  тәсілді 
экономикалық секторда жиі пайдаланады, ал академиялық ортада аз пайдаланады.  
 

жүктеу/скачать 2,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: