Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық республикалық журнал

 
74.580:159.9 
Б73 
 
СТУДЕНТТЕРДІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ 
ШАРТТАРЫ 
 
Болтаев А.Д., Серперова А. 
Тараз мемлекеттік педагогкалық институты, Тараз қ. 
 
Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»    заңының  білім  беру  жҥйесінің  міндеттері  туралы 
бабында  «жеке  адамның  шығармашылық,  рухани  және  дене  мҥмкіндіктерін  дамыту,  адамгершілік  пен 
салауатты ӛмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, жеке басының дамуы ҥшін жағдай жасау арқылы 
интелектісін байыту» деп кӛрсетілгендей, қазіргі қоғамымыз шығармашылық қабілеті бар, талантты іскер 
адамдарға мҧқтаж болып отыр. 
Шығармашылық  белсенділікті  біз  адамның  жеке  тҥсінуіндегі  талпынысынан  туындайтын  белгілі 
зерттеушілік  және  қоғамдық  пайдалы  маңызы  бар  міндеттерді  шешуге  және    жетудегі    әрекетшіліктің  
жоғары  сапалық  деңгейі деп анықтай аламыз [1]. 
Студенттік    жас  (18-25  жас)  адам  ӛміріндегі  ерекше  кезең  болып  табылады,  себебі  «жалпы  мәні 
бойынша  және  негізгі  заңдылықтары  бойынша  1-ден  25-ке  дейінгі  жас,  балалық  даму  кезеңдері 
қатарындағы ақырғыдан гӛрі, кемелді жас кезеңдерінің қатарында бастапқы буын болып табылады [2].  
Студенттік  проблемасын  ерекше  әлеуметтік-психологиялық  және  жас  ерекшелік  категориялар 
ретінде  қою  еңбегі  Б.Г.Ананьевтің  психологиялық  метебінікі.  Б.Г.Ананьевтің  ӛзінің,  Н.В.Кузьминаның, 
Ю.Н.Кулюткинның,  А.А.Реанның,  Е.И.Степанованың  зерттеулерінде,  сондай-ақ  П.А.Просецкий, 
Е.М.Никиреев,  В.А.Сластенин,  В.А.Якунин  және  т.б.  еңбектерінде  осы  проблема  бойынша 
бақылаулардың  ҥлкен  эмпирикалық  материалдары  жинақталған,  эксперименттер  мен  теоретикалық 
жалпылаудың  нәтижелері  келтіріледі.  Осы  кӛптеген  зерттеулердің  мәліметтері  студентті  әлеуметтік-
психологиялық және психологиялық-педагогикалық позициялы оқу іс-әрекетінің ерекше субъекті  ретінде 
сипаттауға мҥмкіндік береді. 
Қазіргі кездегі  студенттердің  барлығы  ҥш  топқа  бӛлінеді.  Бірінші  топқа  ӛз  білімдерін болашақ 
мамандықтарына бейімдейтін  студенттер жатады. Бҧл топтағы студенттер ҥшін  болашақ  жҧмысқа деген 
қызығушылықтары  мен  сол  жҧмыста  ӛздірінің  қабілеттерін  жҥзеге  асыру  ең  бастысы  болып табылады. 
Екінші  топты  бизнеске  бейімделген  студенттер  қҧрайды.  Бҧл  топтағы студенттер  ӛз  білімдерін  жеке  іс 
ашудың қҧралы ретінде  қарастырады, саудамен айналысады және т.б. Олардың болашақ мамандықтарына 
деген  қызығушылықтары бірінші  топтың  студенттерімен  салыстырғанда  тӛмен  болады.  Ҥшінші 
топтағы   студенттерді,  бір  жағынан,  анықталмағандар  деп  те  атауға  болады,  екінші жағынан  олар  жеке 
бастық және тҧрмыстық жағдайларға  кӛңілдерін кӛбірек бӛледі. 
Зерттеушілер қазіргі кездегі студенттердің келесі тҥрлерін бӛліп қарастырады: 
1)      бірінші  топты  шартты  тҥрде  «тҧтынушылар»  деп  атауға  болады.  Бҧл  студент  негізінде 
бизнес саласында  жетістіктерге  жетуді  кӛздейді,  бизнестің  теориясы  мен  практикасын  ҧғу ҥшін, 
ҧйымдастырушылық, басқарушылық қызметпен айналысу ҥшін жоғарғы  білімді алады. 
2)  екінші  топ  –  «эмигранттар».  Олар  шетел  тілін  еркін  меңгеру ҥшін,  шет  мемлекеттерде  жҧмыс 
істеу мҥмкіндігін алу ҥшін  оқу орнында оқиды. Оларға жаңа ортаға тез бейімделу және  ӛмірлік оптимизм 
тән болып келеді. 
Студенттердің  оқу-танымдық  қызметін  талдау нәтижесін-де  студенттердің  ҥш  типологиялық  тобы 
анықталды. 
Т.И.Лисовский мынадай   студенттер типологиясын ҧсынады: 

 
«Гармониялық». 
Ӛз 
мамандығын 
саналы 
тҥрде 
таңдайды. 
Ӛте  
жақсы  оқиды,  ғылыми  және  қоғамдық жҧмыстарға  белсенді  қатысады.  Дамыған,  мәдениетті,  ашық, 
әдебиет пен ӛнерге қызығушылығы бар, спортпен шҧғылданады. 

 
«Кәсіби». 
Ӛз 
мамандығын 
саналы 
тҥрде 
таңдайды. 
Жақсы 
оқиды, ғылыми-
зерттеушілік  жҧмыстарға сирек қатысады, себебі жоғарғы оқу орнынан кейінгі практикалық  жҧмыстарға 
бейімделген, қоғамдық жҧмыстарға қатысады. Мҧндай студенттер ҥшін ең бастысы – жақсы оқу. 

 
«Академик».    Мамандығын  саналы  тҥрде  таңдайды.  Тек  «ӛте  жақсыға»  оқиды. Аспирантурада 
оқуға бейімделген. Ӛзге пәндерге зиян келтірсе де,  кӛбінде ғылыми-зерттеушілік жҧмыспен айналысады. 

 
«Қоғамшыл». Оған қоғамдық жҧмыстарға икемділік тән. Осының салдарынан оқуға және ғылыми 
жҧмыстарға  деген  белсенділігі тӛмендейді.  Дегенмен,  ол  ӛзінің  мамандығын  дҧрыс  таңдағанына 
толығымен сенімді. Әдебиетпен және ӛнермен шҧғылданады. 

 
«Ӛнер сҥюші». Әдебиет пен ӛнерге жақын болғандықтан, ғылыми жҧмыстарға аз қатысады. Бірақ, 
сабақты жақсы оқиды. Оған кӛркемдік қабілеттілік пен кең  ой-ӛріс тән. 


 
«Ынталы».    Ӛз  мамандығын  саналы  тҥрде  таңдамайды.  Бар  кҥшін  сала  отырып, сабақты  адал 
ниетпен  оқиды.  Ҧжым адамдарымен  аз  араласады.  Уақытының  басым  бӛлігін  оқуға  жҧмсағандықтан, 
ӛнермен және әдебиетпен аз шҧғылданады, киноға, концертке, дискотекаға барғанды ҧнатады. 

 
«Орта  деңгейлі».    Сабақты  артық  кҥш  жҧмсамай  мҥмкіндігінше  оқиды.  Соны  мақтан  тҧтады. 
Оның  мақсаты:  «Диплом  алып, басқалардан  кем  жҧмыс  жасаймын».  Мамандықты  таңдауда  кӛп 
ойланбайды. Оқуға тҥскен соң, аяғына дейін оқу керек  деп пайымдайды. 

 
«Тҥңілген».    Ӛзі  қабілетті  болғанымен,  таңдалған  мамандығы  ол  ҥшін  аз  тартымды болып 
табылады.  Оқуға  тҥскен  соң,  аяғына  дейін  оқу  керек  деп  пайымдайды.  Жақсы оқуға  тырысқанымен, 
оқудан  ешқандай ырзашылық алмайды. Ӛнермен, спортпен шҧғылдануға талпынады. 

 
«Еріншек».  «Аз кҥш жҧмсау» мақсатында нашар оқиды.  Дегенмен ӛзін толығымен мақтан етеді. 
Болашақтағы  кәсібіне  жауапкершілікпен  қарамайды. Ғылыми-зертеушілік  жҧмыстарға  және  қоғамдық 
ӛмірге қатыспайды. 

 
«Ӛнерпаз».   Оған  кез-келген  жҧмысты  шығармашылық жолмен  шешу  тән  –  оқуға  да,  қоғамдық 
жҧмыстарға да қатысады. Ҧқыптылықты, жинақтылықты, бас кӛтермей істейтін жҧмысты  жаны сҥймейді. 
Сондықтан  да,  «Маған  бҧл  қызық  емес»  немесе  «Маған  бҧл қызық»  принципы  бойынша  дҧрыс 
оқымайды.  Ғылыми-зерттеушілік  жҧмыстармен айналыса  отырып,  тҥрлі  мәселелерді  шешудің  бірқилы 
жолдарын іздейді. 

 
«Ҧлы».  Мәртебелі  факультеттерде  сәтті оқиды,  қарапайым  студенттерге  жоғарыдан  қарайды. 
Компанияда басшы болуға ҧмтылады, басқа студенттерге немқҧрайлы, менсінбей қарайды 
[3]
. 
Шығармашылық  сӛзінің  тӛркіні  –  «шығару»,  «іздену»,  «ойлап  табу»  дегенге  келіп  саяды.  Демек, 
бҧрын  тәжірибеде  болмаған  жаңа  нәрсе  ойлап  табу,  жетістікке  қол  жеткізу  деген  сӛз.  Ҥлкен 
энциклопедиялық  сӛздікте  «Шығармашылық  деген  қайталанбайтын  тарихи  қоғамдық  мәні  бар,  жоғары 
саладағы  жаңалық  ашатын  іс-әрекет»,  -  деп  тҧжырымдалады.  Л.С.Выготский  «Шығармашылық»  деп 
жаналық ойлап табатын іс-әрекетті атаған. 
Ал  шығармашылық  мәселесін  терең  зерттеген  Я.Н.Понамарев  оны  «даму»  ҧғымымен қатар  қояды. 
Ӛйткені  әрбір  жаңалық,  әсіресе,  интеллектуалдық  тҧрғыдан,  баланы  жақсы  техникалық  санаға  кӛтереді. 
Ізденімпаздық  –  шығармашылыққа  апаратын  бірден-бір  жол.  Шығармашылық  тҧлға  қалыптастыру  ҥшін 
оқушының  ӛзін-ӛзі  тануына  ӛзіндік  «Мен-ін»  қалыптастыруға,  сол  «Меннен»  шығармашылық  тҧлғаға 
жетуіне  ықпал  жасау  әр  оқытушының  міндеті.  Бҧл  саты  студенттердің  білім  деңгейлерінің 
шығармашылық  деңгейге  дейінгі  даму  жобасын  бейнелейді.  Сабақтардада  студенттердің  білім 
деңгейлерін шығармашылық деңгейге дейін жеткізу мақсатындағы іс-әрекеттердің бірі – шығармашылық 
тапсырмалар  болып  табылады.  Шығармашылық  тапсырмалардың  ӛзін  студенттердің  қабілетіне,  пәнге 
деген сҥйіспеншілігіне байланысты оқуға қойылатын талаптарын басшылыққа ала отырып, жҥргізген жӛн. 
Ол  ҥшін  оны  тҥрлендіре    әрі  орындауға  жеңіл  етіп  берген  тиімді  болмақ.    Бір  сабақтың  ӛзінде  бірнеше 
тапсырма ҧсынып, таңдап орындауды баланың ӛз қалауына қалдыру керек. Ӛте жемісті тәсілдердің бірі – 
тапсырмаларды жҥйеге бӛліп, оқушының біліміне, қабілетіне байланысты ҧсынуға болады. 
Студенттерге қойылатын талап: 
 
Алдына мақсат қоя білу және жетуге ҧмтылу; 
 
Қорытынды жасап отыру; 
 
Қосымша материалдар табу, іздену; 
 
Ӛзін-ӛзі талдауды, ӛзін-ӛзі бағалай білуді меңгеру [4]. 
Сонымен, осы қасиеттер толық болған жағдайда ғана тҧлғаны дамытуда ізгілік және шығармашылық 
кӛзқарасқа негізделген әдістер мен жҥйесін қҧрайды. Оқытушының біліміне қойылатын талаптар: 

 
Ӛзінің сабақ беретін пәнін мемлекеттік стандарт деңгейінен жоғары деңгейде білу; 

 
Қазіргі заманға сай оқытудың жаңа технологияларын білу; 

 
Білім  беру,  тәрбиелеу  ҥрдісінде  ҥлгірімге  ғана  кӛңіл  бӛлмей  оның  басқа  да  кӛрсеткіштерімен 
байланысына да кӛңіл бӛлу; 

 
Студенттердің  қаблеттерінің  ерекшелігін  ескере  отырып,  оларға  шығармашылықпен  жҧмыс 
жасайтын тапсырмалар дайындай білуі. 
Кӛбінесе ―дарынды студент – бҧл жақсы оқитын студент‖ деген пікір қалыптасқан. Белгілі ағылшын 
психологі  П.Торранстың  зерттеулері  бҧл  пікірдің  педагогтардың  арасында  жиі  кездесетінін  анықтады. 
Оларға  оқуда  қиыншылық  туғызбайтын,  тәртіпті,  ҧйымшыл,  білімді,  тҧрақты,  ҧғымтал,  ӛз  ойын  нақты 
және тҥсінікті жеткізе алатын студенттер кӛбірек ҧнайды. Ал қисынсыз сҧрақ қоятын, ӛз жҧмысымен ғана 
айналысатын,  тәуелсіз,  кӛбіне  тҥсініспеушілік  туғызатын,  қияли,  әр  нәрсеге  кӛзқарасы  бӛлек  студенттер 
ҧнамайды.  
Студенттердің  шығармашылық  қабілетін  арттырып,  ынталандыру  ҥшін  сабақтарды  мынадай 
жолдармен ӛткізуге болады:  
1. Сабақта кең кӛлемде кӛрнекі қҧралдарды пайдалану; 
2. Сабақты тҥрлендіріп ӛткізу; 
3. Сабақта студенттер ӛздері жасаған суреттер, схемаларды пайдалану; 

4. Техникалық қҧралдарды тиімді қолдану; 
5. Сабаққа қатысты бейнетаспаларды, фильмдерді кӛрсету. 
Қорыта  келгенде,  О.Бальзактың  ―ҧдай  еңбек  ету-  ӛнердің  де,  ӛмірдің  де  заңы‖  дегеніндей, 
студенттердің  шығармашылық  қабілеті  мен  белсенділігін  артыруда  оқытушыға  ҥнемі  ізденуге,  тҧрақты 
еңбек  етуді міндеттейді.  Сондықтан,  білім сапасын арттыру, студенттердің  біліміне,  ойлау қабілетіне  сай 
деңгейлеп  оқыту,  ғылыми-ізденіс  қабілеттерін  қалыптастырып,  бізге  ой  ӛрісі  жоғары  дамыған,  зерделі, 
жан-жақты парасатты ҧрпақ керек екенін бір сәтте естен шығармағанымыз жӛн.  
Ӛткен  ғасырда  Жҥсіпбек  Аймауытов:  «Сабақ  беру  –  ҥйреншікті  жай  ғана  шеберлік  емес,  ол  – 
жаңадан  жаңаны  табатын  ӛнер»  деген  екен.  Осы  мақсатпен  студенттердің  шығармашалық  қасиетін 
дамыту  –    басты  қағида  болып  табылады.  Студент  тҧлғасының  дамуына,  қабілетінің  артуына  жаңа 
технологиялардың ерекше ықпал ететіні сӛзсіз және әрбір әдіс-тәсілдің оқытушылар ҥшін маңызы ӛте зор. 
 
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 
1. Қазақстан  Республикасының  білім  беруді  дамытудың  2005-2010  жылдарға арналған  Мемлекеттік 
бағдарламасы. / Егемен Қазақстан: жариял. 16.11.2010. 
2. Выготский Л.С. Детская психология. // Собр. соч.: В 6 т. М., 1984.  
3. Ананьев Б.Г. Педагогические приложения современной психологии. // Хрестоматия по возрастной 
и  педагогической  психологии.  Работы  советских  психологов  периода  1946-1980  гг.  /  Под  ред.  И.И. 
Ильясова, В.Я. Ляудис. –  М., 1981. 
4.  Зимняя  И.А.    Педагогикалық  психология:  Жоғары  оқу  орындарына  арналған  оқулық.  Екінш., 
толықт., тҥзет.  және  қайта  ӛңд.  бас./  Орыс  тілінен  аударған  М.А.  Қҧсаинова.  –  М.:  Логос;  Алматы: TST-
company, 2005. – 368 б. 
 
Аннотация.В  данной  статье  рассматривается  психологические  условия  развития  творческих 
способностей студентов. 
 
Annotation.This  article  examines  the  psychological  conditions  of  the  development  of  creative  abilities  of 
students. 
 
 
 
 
ӘОЖ: 37.001.71 
А 17 
 
ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ ТҦЖЫРЫМДАМАСЫ НЕГІЗІНДЕ ОҚУШЫ ТҦЛҒАСЫНДА 
ҚҦЗЫРЕТТІЛІК ҚАБІЛЕТТІЛІКТІ ЖАСАЙ АЛУДЫҢ ҚАЖЕТТІЛІГІ. 
 
Ботамқҧлова А.Б 
Жамбыл гуманитарлық техникалық университеті, Тараз қ 
 
Қазақстан  Республикасының  2015  жылға  дейінгі  білім  беруді  дaмыту  мәселелерінің  негізгі  мақсаты 
– білім беру жҥйесінің барлық деңгейінде қоғамның талаптарына сәйкес келетін білімді, кәсіби біліктілігі 
жоғары,  бәсекеге  қабілетті  тҧлғаны  тәрбиелейтін  білім негізін  қалыптастыру. Білім  берудің  адамға,  жеке 
тҧлғаға  қарай  бағытталуы,  білім  мазмҧнының  демократиялылығы,  заман  талабына  сай  білім  беру  мен 
ҧлттық тәрбие ҥрдісінің гуманистік сипаты – 12 жылдық білім берудің әдіснамалық негізі ретінде қызмет 
ете алады. Білім беруде ҥйренушінің дербес мҥмкіндіктері, жас және жеке ерекшеліктері ескерілуі қажет. 
Оқушының  жеке  тҧлға  ретінде  дамуы,  ӛзіндік  кӛзқарасының  қалыптасуы,  ой-ӛрісінің  кеңеюі  мектеп 
қабырғасынан  басталып  арнайы  орта  оқу  орындарында  жалғаса  тҥседі.  Сондықтан  да,  12  жылдық  білім 
беретін  мектептегі  ҥрдіс  жеке  тҧлғаға  бағдарланған  оқыту  ҧстанымына  негізделіп,  оқушының  жеке 
ерекшеліктеріне  қарай қоғамдағы  ӛзгерістерге  бейім  даму  мҥмкіндігін  айқындауды  қажет  етеді.   Яғни  12 
жылдық  білім  беру  жҥйесіне  кӛшу-әлемдік  білім  кеңістігіне  еркін  енуді  кӛздейтін  заман  талабынан 
туындап  отырған  мәселе.  Қоғамның  жедел  ақпараттануы  мен  қарқынды  дамуы  білім  беруге  қойылатын 
талаптарды тҥбегейлі ӛзгертті.  
Еліміз  оқытудың  «Нәтижеге  бағытталған  білім  беру»  моделіне  кӛшті.  Ал,  нәтижеге  бағытталған 
білім беру дегеніміз - жеке тҧлғаның қҧзырлығын қалыптастыру.  
Білім берудің басты мақсаты – білімге, білік пен дағдыға қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде 
лайықты ақпаратты ӛзі табу, талдау және оны пайдалану сӛйтіп қарқынды дамып жатқан заманға лайықты 
ӛмір сҥру болып табылады. 

Ҥшінші мыңжылдық – қҧзыреттілік білім беру жағдайында мамандардың инновациялық даярлығын 
қажет 
ететін, 
жаңа 
тҧрпатты 
инновациялық 
іс-әрекет 
кезеңі.  
Тҧлға  –  мазмҧнды  кҥрделі  ерекше  әлеуметтік  ҧғым.    Оның  ӛсуі  мен  қалыптасуы  ортасы  мен  қоғамдық 
ӛмірге  тәуелді.  Қай  кезде  болмасын  ҧрпақ  тәрбиесін  қазақ  халқы  ӛзекті  мәселе  ретінде  бағалаған.    Осы 
орайда А.Қҧнанбайҧлы «Он тоғызыншы» қара сӛзінде: «Бала ата-анадан туғанда есті болмайды: ол естіп, 
кӛріп, ҧстап, татып,ескерсе дҥниедегі жақсы, жаманды таниды дағы, сондайдан білгені, кӛргені кӛп болған 
адам білімді болады» - деп баланың социумда жинаған тәжірибесі арқылы білімді болатындығы туралы ой 
тҥйіндейді. Ағартушы М.Жҧмабаев тҧлға мәселесін қарастырғанда: «Тәрбие деген – баланы бетке қақпай, 
бетімен жіберу емес.   
Баланы  тәрбиелі  қылу  – тҧрмыс  майданында  ақылмен,  әдіспен кҥресе  білетін  адам шығару,  қаласа- 
ӛзін,  барлық  адам  баласын  әділ  жолмен  ӛрге  сҥйрейтін  ер  шығару  деген  сӛз».     Қоршаған  әлемге  ӛз 
қатынасын  сезінетін,  іс-әрекеттің  нақты  тҥрімен  айналысатын,  белгілі  топтағы  адамдардың  ӛкілі,  нақты 
адамды – психологияда тҧлға ретінде кӛрсетеді.        
Сонымен қатар әрбір индивид ӛзіндік ішкі ерекшелік пен сапаға ие. Осы тҧлғадан білім алушы пайда 
болады  Адамның  тҧлғалық  қалыптасуы  –  ҥздіксіз  және  кҥрделі  процесс.  Демек,  оқушыға  білім  бере 
отырып,  біз  оқушының  жан-жақты  дамуына  мҥмкіндік  жасауымыз  қажет.  Білім  беру  барысында 
оқушының  жеке  тҧлға  ретінде  ерекшеліктерін  ескеру  –  баланың  ӛзін-ӛзі  жан-жақты  дамыту  мәселесін 
оңтайлы шешуге мҥмкіндік береді.  Бҥгінгі ҧрпаққа әлемдік білім беру стандартына сәйкес жаңаша білім 
беруімізді ӛркениетті дамудың ӛзі талап етіп отыр.   
Сондықтан да бҥгінгі таңда жалпы 12 жылдық білім беру жҥйесіне кӛшумен жеке тҧлғаның бойында 
мәдени,  рухани  қҧндылық қасиеттерін  қалыптастыра  оқытумен қоса  тәрбие  де  аса  маңызды  орын алады. 
Жеке  тҧлғаның  бойында  мәдени  қҧндылық  қасиеттерін  қалыптастыруда  оқыту  мен  тәрбиенің  теориясы 
мен практикасын ҧштастыра отырып жҥргізу қамтамасыз етілуі керек.  
12 жылдық оқу мерзіміне кӛшу жауапты жҧмыс екені даусыз. Оны жҥзеге асыру арқылы білім беру 
жҥйесі 
жалпы 
әлемдік 
білім 
аймағына 
ене 
алады.  
Оқушылардың  оқудағы  белсенділігі  оқуға  қажетті  білім,  білік,  дағдыны  саналы  меңгеруінен,  оны 
тәжірибеде  пайдалана  алуынан  кӛрінеді.  Ол  оқу  ҥрдісінің  барлық  кезеңіне  қажет.  Оқу  тапсырмаларын 
орындау  нәтижес  ішкі  белсенділікке  байланысты.  Ішкі  белсенділікке  оқушының  белсенді  тҥрде  ойлау 
әрекеті  жатады.  Адамның  қандай  да  болмасын  әрекеті  белгілі  бір  қажеттіліктерден  туындайтыны 
баршамызға белгілі.  
Негізгі  қҧзіреттіліктер  тҥріндегі  кҥтілетін  кейбір  нәтижелерге  тоқталуды  жӛн  кӛрдік.  Олар 
оқушыларды ӛз бетінше талдауға, ӛз қызметіне мақсат қоюға, жоспарлауға, жинақтауға, қорытындылауға, 
салыстыра дәлелдеуге, сыни тҧрғыдан шешім қабылдауға, қарым-қатынас диалогына қатысуға, баламалы 
ӛзін-ӛзі  бағалауға,  ӛзін-ӛзі  реттеуге,  ӛзін-ӛзі  тҥсінуге,  ӛз  әрекетінің  әлсіз  және  кҥшті  жақтарын  кӛрсете 
білуге,  ақпаратты  сҧрақ  қоя  отырып  жауап  алуға,  нені  меңгергенін,  нені  меңгермегенін  анықтауға,  ӛз 
білімін  ӛзгермелі  жағдайларда қолдана  білуге  ҥйрету.  Бҧл  ҥшін  ең  біріншіден  оқушыларға  білім  беретін 
оқулығымызға байланысты деп ойлаймын. 
Кӛрнекті  психолог  -  ғалым    Д.Б.Элькониннің  оқу  әрекеті  баланың  психикалық  дамуын 
шапшаңдататын  жетекші  әрекет  болуымен  қатар,  қарқынды  жаңа  ӛзгерістер  кіші  мектеп  жасындағы 
кезеңге тән деген тҧжырымын әр уақытта есте сақтаған жӛн.  
Сондай-ақ  ,  оқу  әрекетінің  басқа  әрекеттерге  де  ықпалы  зор.  Демек  мектеп    мҧғалімдерінің  негізгі 
міндеттерінің  бірі  -  оқу  әрекетін  оқушыларға  игерту.    Оқу  әрекетінің  ӛзіне  тән  ерекшеліктері  мен 
бағытының  дамуына  кем  дегенде  тӛрт  жағдай  ықпал  етеді.  Олар:  біріншіден,  ғылымның  даму  деңгейі; 
екіншіден,  қоғамның  ӛскелең  талабының  оқушыларға  ғылыми  білім  беруді  қажетсінуі;  ҥшіншіден, 
нақтылы  қоғамның  материалдық  мҥмкіншілігі;  тӛртіншіден,  психология-педагогика  ғылымының  даму 
деңгейі.    Олай  болса,  біздің  әлемнің  бәсекеге  барынша  қабілетті  елу  елінің  қоғамдастығына  кіруге 
дайындық барысында оқушыларға нені, неге, қашан, қайда және қалай ҥйрету негізгі мәселе болып отыр.  
Қазіргі  ӛзекті  мәселелердің  бірі  -  ӛзгермелі  әлеуметтік  және  экономикалық  жағдайда  ӛмір  сҥруге  дайын 
ғана  емес,  айналасындағы  шынайы  ӛмірге  белсенді  қатынасын  байқатып,  оны  жақсартуға  ықпал  ете 
алатын, бәсекеге қабілетті жеке тҧлғаны қалыптастыру болып табылады. Осыған байланысты жеке тҧлғаға 
қойылатын  мынадай  талаптар  алдыңғы  орынға  шығады:  креативтілік,  белсенділік,  әлеуметтілік 
жауапкершілік,  ой  -  ӛрісінің  кеңдігі,  жоғары  кәсіби  деңгейлі  сауаттылық,  танымдық  әрекетке 
қызығушылығының  басымдығы.  Осыған  байланысты  оқу  әрекетін  дҧрыс  ҧйымдастыру  қажеттілігі 
туындайды.  Білім  алу,  іскерлік  пен  дағдының қалыптасуы  тек  оқу әрекетінде  ғана  болады  деп  бір  жақты 
тҥсінуге болмайды.  Ол басқа әрекеттерге де тән, бірақ олар ӛте баяу жҥреді, ҧзақ уақытты талап етеді. 12 
жылдық  орта  білім  берудің  қҧрылымдық-мазмҧндық  моделі  тӛмендегі  ҧстанымдар  негізінде 
ҧйымдастырылады: жеке тҧлғаның жас және жеке ерекшеліктерінің басты назарда болуы; жеке тҧлғаның 
жас  кезеңдерінің  ескерілуі;  кҥтілетін  нәтижелердің  оқушы  жетістіктеріне  бағыттылығы;  оқытудың 
сабақтастығы;  әрбір  оқыту  сатысының  даралығы.  Оқушының  оқу  әрекетіндегі  ӛзін-ӛзі  басқару  мен 
басқаруды ҧйымдастыру, оқыту процесін моделдеудің педагогикалық-психологиялық және дидактикалық 

мәселелері 
бойынша 
бірқатар 
ғалымдардың 
еңбектерінде 
(Ю.К.Бабанский, 
А.А.Вербицкий, 
Ю.Н.Кулюткин,  М.И.Махмутов,  В.В.Сериков,  Г.С.Сухобская,  Т.И.Шамова,  И.С.Якиманский  т.б.)  жан-
жақты  талқыланып  келді.    Оқушылардың  ӛзіндік  жҧмысы,  ӛздігінен  білім  алу  әрекеті  жайлы  
Т.С.Сабыров, А.Е.Әбілқасымова, А.Х.Аренова, С.Смаилов, М.А.Қҧдайқҧлов еңбектерінде сӛз қозғалған.           
Ӛзіндік  жҧмыстар  оқушылардың  ақыл-ой  еңбегінің  жоғары  сатыда  болуын  қамтамасыз  етіп, 
біліктілігі  мен  дағдысын  қалыптастыру  нәтижесінде,  оқу  ҥрдісінде  жоғары  нәтижелерге  жетуге 
кӛмектеседі.  Сонымен  қоса  оқушылардың  бойында  ҧйымдастырушылық,  тәртіптілік,  еркіндік, 
мақсаткерлік,  ізденімпаздық,  белсенділік  қасиеттерін  дамытады.  12  жылдық  орта  мектеп  оқушысы 
нарықтық  қатынастар  мен ақпараттық  қоғамның  ӛзгермелі  жағдайларына  анағҧрлым  дҧрыс  бейімделген, 
жҥйелі  білім  негіздерін  практикалық  іс-әрекеттерге  ҧштастыра  білетін,  функционалды  сауатты,  ӛмірлік 
қажетті  дағдылары  мен  кең  спектрлі  компетенциялары  қалыптасқан,  ӛзін-ӛзі  дамытуға,  ӛз  бетінше 
табысты  ӛмір  сҥруге,  ӛзіне  және  қоғамға  пайдалы  қызмет  атқаруға  лайықты  тҧлға  болуы  тиіс.  Орта 
мектептің  11-12  сыныптарында  бейінді  (профильді)  оқудан  ӛткен  мектеп  тҥлектері  қазіргі  мектеп 
тҥлектерімен  салыстырғанда  ӛз  мамандықтарын,  ӛмір  жолдарын  таңдауға  және  оны  тез,  табысты 
меңгеруге әлдеқайда жақсы әзірлікте болмақшы. Бҧл – қазіргі тез дамып, тез ӛзгеріп отырған, талғамы мол 
уақыт талабы. 
12  жылдық  білім  мазмҧнының негізгі  ӛзегі  – қарқынды  дамып  келе  жатқан  ӛзгермелі қоғамда  ӛмір 
сҥруге  икемді,  жеке  басының,  сондай-ақ,  қоғам  пайдасына  қарай  ӛзін-ӛзі  толық  жҥзеге  асыруға  дайын 
білімді,  шығармашылыққа  бейім,  қҧзыретті  және  бәсекеге  қабілетті  тҧлғаны  қалыптастыру  мен  дамыту 
болып  табылады. Білім  алушы  білім  алудың  белгілі  бір  сатысымен  (мектеп немесе  жоғары  оқу  орнымен) 
шектелмейді.  Бҥгінгі  таңда,  демек,  болашақта  да  білім  қажеттілігі  адамның  белсенді  ӛмірін  қамтиды. 
Сондықтан  жастардың  бҥгінгі  білімі  –  болашақта  ӛз  білімін  жетілдірудің  және  ӛз  бетімен  білім 
алуларының  тек қана негізі.  Мҧнан  шығатын  қорытынды  оқушыларды ҥздіксіз  білім  алуға  дайындаудың 
тиімді жолдарын іздестіру ӛзекті мәселелердің бірі екендігі сӛзсіз  
Қазіргі уақытта білім берудің алғашқы парақтарында «адам проблемасы» ӛзекті мәселелердің біріне 
айналып,  «адам  проблемасы»  қазіргі  ғылымда  білім  беру  саласында  толығымен  зерттеуді  қажет  ете 
бастады.  Білім  берудің  мақсатында  –  адамның  ӛмір  сҥру  ортасының  мағынасы  мен  бейнесіне  сәйкес, 
тҧлғаны 
қалыптастыруға 
назар 
аударылуда. 
Білім 
беру 
саласының 
проблемаларының 
болжамдарында,әзірленген  білім  беру  жҥйесінің  кӛмегімен  –  биосфералық,  адамдағы  ізгілікті,  жоғары 
биологиялық және әлеуметтік сапаларды жасай, қазіргі заман талабына сәйкес білім беру қарастырылған.  
Қазіргі заманғы тҧлға кеңейген әлеуметтік кеңістікте, ішкі икемділігі мен тҥрлі мҥдделерін кӛрсете, 
ӛзін  жетілдіруге  ҧмтыла,  адамзат  тҧрмысының  маңызын  сезінуге  бағдарлану  керек.  Орыстың  ҧлы 
педагогы  В.А.Сухомлинский  мектептің  басты  міндеті  -  әрбір  адамның  дарындылығын  ашу,  оны 
толыққанды  шығармашылық,  интеллектуалдық  еңбек  жолын  бағдарлау.  Әрбір  оқушының  қайталанбас 
дарынын  дӛп  басып  табу,  аша  тҥсу,  қастерлеу  бҧл  –  тҧлғаны  адамзат  қадір-қасиетінің  ӛркендеуінің 
жоғары  деңгейіне  дейін  кӛтеру  деген сӛз  деп атап  кӛрсетеді.  12  жылдық  мектеп  оқушысы  ӛзіндік  санасы 
мен ӛзіндік танымы бар, ӛз бетімен білім ала алатын, коммуникативті қҧзіретті тәрізді тҧлғалық сапалары 
жоғары болуы қажет деген тҧжырым жасауға болады.  
Қазақстан Республикасының  №273с қаулысына сәйкес 2009-2010 оқу жылынан бастап мектебімізде 
Макмилан  баспасынан  шыққан  «Way  Ahead»,  «Move  Ahead»  оқулықтарымен  жҧмыс  жҥргізіп  келеміз. 
Оқулық  Европалық  стандартқа  сәйкес  қҧрылған  «Макмиллан»  баспасынан  шыққан  «Way  Ahead» 
оқулығының  оқыту  методикасының  басты  мақсатының  бірі  бастауыш  сынып  оқушыларына  ағылшын 
тілін  ерте  жастан  ана  тілінің  кӛмегінсіз  меңгерту.  Бҧл  ағылшын  тілін  ерте  жастан  оқыту  кезеңінде 
коммуникативтік сӛйлеу, тыңдау оқу және жазу негіздерін қалыптастыру кӛзделеген, яғни оқылып жатқан 
тілде  бҥкіл  курс  бойынша қарым-қатынас  қалыптастыру  екендігі  белгілі.  Кӛпшілік  алдында  сӛйлеу,  білу 
машығын жетілдіру.  
Біздің №47 орта мектебіміздің Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының «Жалпы педагогика 
және  психология»  кафедрасының  «Биология»   мамандығында оқитын   студенттермен  on-Line    жҥйесінде 
қазіргі заманғы соңғы ҥлгідегі мультимедиялық кабинеттерде ӛз білімдерін шыңдай тҥсуде. Қазіргі кезде 
білім  берудің  негізгі  мақсаты  -бҧл  белгілі  бір  білім,  іскерліктер  және  дағдылардың  жиынтығы емес,  осы 
жиынтық  негізінде  ӛз  бетімен  ақпаратты  табу,  оған талдау  жасау, тиімді  тҥрде пайдалану  және  білім алу 
болып  табылады.  Электронды  жоба  технологиясы  –  коммуникативтік  біліктілікті  дамытудың  бірден  бір 
жолы болып табылады. Электронды жоба – жеке ҧжымдық жҧмыстың бір тҥрі. Оқушылардың танымдық 
біліктерінің  және  практикалық  біліктерінің  қалыптасуына,  танымдық  ізденімпаздығын  арттыратын 
оқытудың тиімді тҥрі. Бҧл оқыту жҥйесі шетел педагогикасында кең тараған.  Біз де институттың барлық 
факультет студенттерімен ҥздіксіз педагогикалық практикасын жалғастыру ҥстіндеміз. І курс студенттері 
«Менің  Отаным  –  Қазақстан»,  «Менің  білімім  болашақ  жарқын  еліме»  атты  электронды  жобаны  қорғап 
шығады.  ІІ  курс  студенттері  лингафон кабинеттерінде  жҧмыс  істеп,  ҥздік  тәжірибелі  сабақтарға  қатысып 
ҥйренеді.  ІІІ  курс  студенттері  ІV  курс  студенттеріне  әр  тҥрлі  әдістерді  қолдана  отырып  ашық  сaбақтар 
жҥргізеді. 

Біздің мектеп қабырғасында оқушылар тҧрақты қалыптасқан қҧзыреттілік қабілеттіліктерін  оқудың 
орта,    жоғары  оқу  орындарында  жалғастыра алу  мҥмкіндіктеріне ие  бола алады.    Оқушы  тҧлғасындағы 
қҧзыреттік  қабілет-жасай  алу,  жасай  алуға  ҥйрету  сияқты  мҧғалімдерге  жҥктелген  міндеттерден  бастау 
алады. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.  Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру тҧжырымдамасы. 
2.  Бахишева С. «12 жылдық білім беру және оқушы тҧлғасы».Білім кілті.[№1, 2006]  
3.    Жазықбаева  Ҧ.  «Жеке  тҧлғаны  қалыптастырудағы  12  жылдық  білім  берудің  тиімділігі».  Білім 
әлемі. [№1, 2007]  
4.    Дәулетов  Н.  «Бала  қабілетіне  қарай  білім  беру  –  бҧл  ӛмір  талабы».  Егемен  Қазақстан.  [19 
қазан,2005]  
5.  Жҧмабаев М. Педагогика. Алматы: Ана тілі, 1992  
 
Аннотация.  в  статье  рассматривается  умение  компетенция  на  личности  ученика,  и  возложение  все 
обязанности учителям. 
Annotation.  The  article  considers  the  skill  competence  on  the  individual  student,  and  putting  all  the 
responsibilities of teachers. 
 
 
 
 
ӘОЖ: 371.003.74.44 
А 37 
МУЗЫКА ПӘНІ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘДЕНИЕТІН 
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ  МОДЕЛІ. 
 
Ботамқҧлова А.Б 
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ 
 
Қазіргі  уақытта  жалпы  білім  беретін  мектептердің  алдында  тҧрған  басты  міндет  оқушылардың 
экологиялық ой-ӛрісін жан-жақты дамыту, оларға қазіргі заман талабына сай экологиялық білім беру және 
тәрбиелеу.  Ал  оқушыны  жан-жақты  дамыту  дегеніміз  оның  тек  қана  дене  бітімінің  ӛсіп  жетілуі  емес, 
сондай-ақ баланың ішкі жан-дҥниесінің байып, рухани ӛсуі, қабілеті мен дарынының артуы, іскерлігі мен 
дағдысының  ӛрістеуі,  ой  мен  адамгершілік  кӛзқарастарының,  экологиялық  мәдениетінің  қалыптасуы 
болып  табылады  [167].    Оқушының  бойында  осындай  ізгі  қасиеттерді  қалыптастыру,  олардың  іске 
асырылуы  музыка  пәні  бойынша  оқуда  және  оқудан  тыс    жҧмыстарын  ҧйымдастыруға  тікелей 
байланысты.  Алдыңғы  тармақшада  кӛрсетілгендей,  музыка  пәні  бойынша  оқуда  және  оқудан  тыс 
уақыттарда жҥргізілетін жҧмыстарының тҥрлері ӛте кӛп. Бәрінің де мақсаты баланы жан-жақты жетілдіру, 
дамыту. 
Экологияның,  экологиялық  мәдениеттің  мәніне  және  мектеп  оқушыларының музыка пәні  бойынша 
оқуда  және  оқудан  тыс  іс-әрекеттері  арқылы  экологиялық  мәдениетін  қалыптастырудың  бҥгінгі  таңдағы  
жағдайына  жҥргізілген  талдау,  бізге  оқушылардың  экологиялық  мәдениетін  қалыптастыру 
жҧмыстарының тиімді формалары мен әдістерінің жҥйесін анықтауға мҥмкіндік береді. 
Осы  экологиялық  мәдениетті  қалыптастыруға  байланысты  әрі  қарай  жҥргізілетін  жҧмыстың 
тиімділігі оның табыспен шешілуіне байланысты. Теориялық тҧрғыда жеткілісіз зерттеу бҧл проблеманың 
практикалық  шешімін  қиындатады.  Соңғы  жылдары  оқуда  және  оқудан  тыс  уақыттарда  оқушылардың 
экологиялық  мәдениетін  қылыптастыру  мәселелерінің  кӛкейкестілігіне  байланысты,  оқушылардың 
қалыптастырылатын  тәрбиелілігінің  ӛлшемдерін  анықтаудағы  әртҥрлі  тәсілдерді  сипаттайтын  бірқатар 
жҧмыстар пайда болды. Соның ішінде зерттеу әдістеріне қатысты А.Г. Ковалевскийдің, С.Г. Якобсонның 
зерттеулері ӛзіне назар аударады. Оларда «қайта қҧру эксперименті» ерекше орын алады [168; 169].   
Педагогикалық  іс-әрекеттің  тиімділігін  анықтау  ҥшін  оның  ӛлшемдерін;  яғни  тәрбиеленушілердің 
санасы мен тәртібіндегі ӛзгерістерді сипаттайтын белгілерді білу керек. 
Адамның  санасындағы  сандық  және  сапалық  ӛзгерістер  тәрбие  тиімділігінің  маңызды  кӛрсеткіші 
қызметін  атқарады.  Алайда,  оқуда  және  оқудан тыс  уақыттардағы  тәрбие  процесі  мҧнымен  шектелмейді. 
Тҧлғаның  шынайы  ойы  мен  сезімдерін  қандай  кӛрсеткіштермен  бағалауға  болады  дегенде,  әрине, 
тҧлғаның саналы іс-әрекеттерімен бағалауға болады деп тҧжырымдаймыз 

Сонымен, тәрбие тиімділігінің аса маңызды да дәлелді ӛлшемдеріне  тҧлғаның ӛмір мен іс-әрекеттің 
әртҥрлі саласындағы практикалық тәртібін, мінез-қҧлқын жатқызуға болады. Атап айтқанда, практикалық 
мінез-қҧлық тәрбие әрекеттерінің жетістіктері мен кемшіліктерін  ӛте айшықты дәлелдейді. 
Ӛлшемдер проблемасы педагогикадағы әдіснамалық зерттеу әдіс-тәсілдерінде ең кҥрделі мәселе, ол 
әлі  де  болса  толық  зерттеліп  болған  жоқ,  десе  де  педагогика  ғылымында  және  практикада  әр  жастағы 
оқушылар  тҧлғасының,  кӛзқарасының,  мінез-қҧлқының,  санасының  кейбір  жақтарының  даму 
кӛрсеткіштерінің  сипаттамасы  бойынша  айтарлықтай  материал  жинақталған.  Сонымен  бірге  әртҥрлі 
кӛрсеткіштер  жетекші  қағида  болып  табылады.  Мысалы,  Н.И.Монахов  оқушы  тәрбиелілігін  анықтауды 
тҧлғаның  әртҥрлі сапасын  (адамгершілік,  саяси-идеялық,  экологиялық,  экономикалық  және т.б.)  бірлікте 
дамытудағы   деңгейін    анықтау     негізінде, оларды тҧлғаның кешенді қасиеті ретінде сипаттай отырып, 
анықтау қажеттігін ҧсынады [170].   
О.С.Богданованың  пайымдауынша,  тәрбиелілік  деңгейі  бала  тҧлғасының  адамгершілік  сапасының 
даму  деңгейі  деп тҥсіну  керек  және,  оның    адами  мінез қҧлық    қасиеттері  деңгейін  дамыту туралы  айту 
керек деп пайымдайды[171]. 
Л.И.Божович, А.В.Засимовский, Т.Е.Конникова оқушы  тәрбиелілігі деңгейін негізінде оның әртҥрлі 
мотиві, мінез-қҧлқы, іс-әрекеті кӛрініс алған тҧлғаның бағыттары бойынша анықтауды ҧсынады [172; 173; 
174]. 
Дейтҧрғанмен И.С.Марьенконың тҧлға сапасының кейбір ӛлшемдері туралы айтуға болмайды деген 
пікірімен келіспеуге болмайды [175].   Жанама ӛлшемдері аса шынайы болып табылады, солардың ішінде 
жетекші  ӛлшемдер  ретінде  тҧлғаның  кейбір  саласы  мен  сапасының  мазмҧнын  суреттейтін  сандық  және 
сапалық сипаттамаларды таңдауға болады.  
 
Біз  зерттеу  барысында  педагогика  ғылымында  оқушылардың  тәрбиелілік  ӛлшемдеріне  экология 
,экологиялық  білім,  экологиялық  тәрбие,  экологиялық  мәдениет  ҧғымының  мәні  мен  процесі 
анықтамаларына  берілген  пікірлерді  негізге  ала  отырып,  ӛзіміздің  зерттеу  пәнімізге  қарай  музыка  пәні 
арқылы оқушылардың эколгиялық мәдениетін қалыптастыру моделін жасадық.  
Мҧнда  біз  моделдердің  мынадай  теориялық  әдіснамалық  мазмҧны  мен  принциптерін  басшылыққа 
алдық. 
Әдіснамалық  тҧрғыдан  модель  ҧғымына  Б.А.Глинский,  Б.С.Грязнов,  Б.С.Дынина  және 
Е.Д.Никитина  берген  тҥсініктемелері  біз  ҥшін  қҧнды  деп  есептейміз:  «Модель-дербес  объект,  ол 
танылатын объектімен біздің зерттеу объектіміз біраз сәйкестікте болады (бірдей емес және мҥлде ӛзгеше 
емес),  кейбір  қатынастарда  соңғысының  орнын  баса  алады  және  зерттеуде  белгілі  ақпаратты  береді, 
сәйкестіктің  белгілі  ережелері  бойынша  моделденетін  объектіге  ауыса  алады.  Моделге  қажеттілік  сонда 
пайда болады, егер бізге керекті объектіні қарастыру кейбір себептермен тиімсіз немесе мҥмкін болмаса» 
[176]. 
Сонымен, модель объект жӛнінде белгілі дәрежеде «квазиақпарат» береді, сондықтан моделдің ӛзін 
және  моделді  зерттеудің  нәтижесінде алынған ақпараттан,  объект  жӛніндегі  ақпаратқа  ауысуды  қҧрудың 
анықталған ережелері қажет. 
Педагогикалық зерттеулердегі моделді қҧру ережелері, біздің кӛзқарасымыз бойынша, оның жҧмыс 
істеуі  және  нәтижеге  жетуі  ескертілетін  белгілі  «шекаралық»  шарттарды  қамтуы  керек.  Педагогикалық 
зерттеулердегі  қҧрылған  моделдерді  талдау,  бҧл  қҧрулар  сӛздің  дәлме-дәл  мағынасында  моделдер 
болмайтындығын кӛрсетеді. 
Енді  американдық  философ  М.Вартофскийдің  кӛзқарасын  жеке  қарастырайық. Ол  моделді  болашақ 
әрекетке  бағдарланған  прототип  деп  атауды  ҧсынады.  «Ең  алдымен  менің  есептейтінім,  моделдер-біздің 
техникалық  жабдықтауымыздың  жоғары  мамандырылған  бӛлігі,  олардың  ӛзіндік  функциялары    
болашақты   жасауда тҧрады… модель ретінде мен кейбір мәнді  
ғана емес, осы мәнді анықтайтын әрекет тәсілін кӛремін. Бҧл мағынада моделдер  – мақсаттарды іске 
асыру  және  сонымен  қатар  осы  мақсаттарды  іске  асыратын  инструменттер…  Модель  бір  мезгілде 
мақсатты ескереді және оның жҥзеге асуын кепілдейді»,- дейді. [177]. 
Моделдің  мҧндай  тҥсінігі  педагогикалық  зерттеулердегі  «моделдеу»  ҥшін  принциптік  маңызы  бар. 
Педагогикалық  моделді  қарастыру  процесінде  зерттеушінің  алатын  білім  қҧндылығы  анықталған  білім 
беру  немесе  оқу  мақсатына  жетуді  қамтамасыз  ететін  белгілі  инструменталдық  қҧралдарды  іздестіруде 
болады. 
Жоғарыда  аталғандарға  сәйкес,  педагогикалық  зерттеулерге  қатысты,  ӛзінен-ӛзі    мынадай  
қорытындылар  келіп шығады: бірінші – «модель» термині  шартты сипатта болады, солай болғандықтан 
талаптардың  бірі,  оған,  дағдыдағыдай,  педагогикалық  моделдер  қанағаттандырмайды,  нәтиженің 
жетістігінің 
ерекшеліктерін 
ескертетін 
айқындалған 
«шекаралық» 
шарттар 
жиынтығының 
болмайтындығынан  тҧрады.  Екінші  -  моделді  қарастыру  процесінде  зерттеуші  алатын  ақпараттың 
қҧндылығы,  ол  берілген  нәтижеге  жету  технологиясын  анықтауда  және  оны  алуда  инструменталдық 
қҧралдардың жеткіліктілігін бағалауда  және ғылыми – педагогикалық әдебиетте «моделдеу» ҧғымына әр 
тҥрлі тҧрғыдан қарауды табуға болады.  

Ресейдің  педагогикалық  энциклопедиясында  моделдеуді,  бір  жағынан,  табиғи  немесе  әлеуметтік 
шындықтың  белгілі  ҥзіндісінің  моделдерге-аналогтарға  объектілерді  зерттеудің  әдісі  ретінде,  ал  екінші 
жағынан  нақты  бар  нәрселер  мен  қҧбылыстардың  немесе  қҧрастырылатын  объектілердің  моделін 
қҧрастыру және қарастыру процесі ретінде анықтайды [178]. 
Ал,  педагогика  және  психология  тҥсіндірме  сӛздігінде  моделдеу  әдісі  «Мҧндай  моделдер  бірнеше 
топқа  бӛлінеді.  Олар  белгілерді  моделдеу  (бейнелік,  математикалық,  сӛздік  және  т.б.),  бағдарламалық 
моделдер  (блок-жҥйе,  алгоритм,  эвристика  және  т.б.),  заттық  моделдеу  (бионика).  Әрбір  нақты  жағдайда 
модель ӛзінің рӛлін тҥпнҧсқаға ҧқсас болғанда ғана дҧрыс орындай алады» деп тҧжырымдалған [179]. 
Н.Д.Хмель  моделдеуді  біртҧтас  педагогикалық  процесті  жҥзеге  асырудың  маңызды  бӛлігі  болады 
деп  есептейді:  «Яғни,  зерттеуші-ҧстаз  ҥшін  моделдеу  зерттелінетін  қҧбылыстың  идеалдық  моделін қайта 
жасаудың  тәсілі  болады.  Практик-ҧстаз  ҥшін  моделдеу  іс-әрекетінің  мақсатына  сәйкес  оның  жағдайын 
ҧстаз  ӛзгерткісі  келетін  белгілі  бір  педагогикалық  қҧбылысты  немесе  процесті  тҧтасымен  ойша  (алдын 
ала) қайта қҧру тәсілі болады. Басқаша айтқанда, моделдеу ҧстаз ҥшін педагогикалық теория мен нақтылы 
практикалық іс-әрекет арасындағы бӛлік болады»,-дейді [180]. 
Ал,  Ю.А.Конаржевский  моделдеуді  «объектіні  жанама  тҥрде  практикалық  немесе  теориялық 
пайдалану әдісі, бҧл жағдайда бізге керекті объект тікелей зерттелмейді, керісінше, танылатын объектімен 
белгілі объективті сәйкестілікте тҧратын кӛмекші немесе жасанды жҥйе (квазиобъект) пайдаланылады, ол 
танымның    белгілі  кезеңінде оның орнын ауыстыра алады және оны зерттеуде  
сол моделденетін объекті жӛнінде ақпарат бере алады» деп анықтайды [181]. 
Модельдеуге,  педагогикалық  процесті модельдеуге  берілген  осы  аталған  қағидаларды  басшылыққа 
ала  отырып,  біз  оларды  ӛз  жҧмысымызда,  яғни  музыка  пәні  арқылы  мектеп  оқушыларының  экологиялық 
мәдениетін қалыптастыру моделін жасауда пайдаландық. Ол ҥшін біз, ең алдымен оқуда және оқудан тыс 
уақытарда  музыка  пәні  арқылы  мектеп  оқушыларының  экологиялық  мәдениетін  қалыптастырудың 
компонеттерін, оның ӛлшемдері мен кӛрсеткіштерін анықтадық (Кесте-2), оларды ескере отырып модельді 
қҧрастырдық (Сурет-1). 
Осы  модельдің  негізінде  оқушылардың  музыка  пәнін  оқыту  мен музыка  пәні  бойынша   оқудан  тыс 
уақыттарда  ӛткізілетін  тәбиелік  іс-әрекеттерде  экологиялық  мәдениетінің  қалыптасу  деңгейлерін 
анықтадық (жоғары, жеткілікті, орта, тӛмен). 
Кесте  1  -  Оқуда  және  оқудан  тыс  уақытарда  музыка  пәні  арқылы  мектеп  оқушыларының 
экологиялық мәдениетін қалыптастырудың компонеттері,  ӛлшемдері және кӛрсеткіштері  
 
Компоненттері 
Ӛлшемдері 
Кӛрсеткіштері 
Эмоционалдық 
мотивациялық 
Экологиялық 
мәдениетті 
қалыптастыру 
 мазмҧнындағы 
музыкалық 
шығармаларда 
бейнеленетін  табиғат 
нысандарын 
қорғау 
қажеттілігін  жағымды 
эмоционалдық  
сезіммен 
тҥсінуге 
ынтасының болуы. 
 
 
-қазақ  халық  әндері  мен  кҥйлерінде  экологиялық 
мазмҧнда  бейнеленетін  табиғи  нысандардың  экологиялық 
проблемаларын танып кӛруге талпынысы; 
-экологиялық  мәдениет  мазмҧнындағы  музыка  пәнін 
және  ондағы  экологиялық  тҧрғыда  бейнеленген  нысандарды 
эмоционалдық сезіммен қажетсінуі; 
-халық 
музыкасындағы 
экологиялық 
мазмҧндағы 
нысандардың  экологиялық  мәдениетті  қалыптастырудағы 
рухани-әлеуметтік мәнін жете тҥсінуі; 
-халық 
музыкасындағы 
экологиялық 
мазмҧнда 
сипатталатын  нысандарға  және  экологиялық  мәдениетті 
қалыптастыруға 
арнайы 
бағытталған 
музыкалық 
шығармаларға  қызығушылығы  және  оларға  азаматтық 
кӛзқарасы; 
-табиғатқа  аялы  кӛзқарасты  бейнелейтін  музакалық 
шығармалардың  ҧлттық  қҧндылықтар  екендігін  экологиялық 
сезіммен қабылдауы. 
Танымдық 
Экологиялық   
мазмҧндағы    қазақ 
халық 
музыкалық 
шығармаларына 
танымдық    іс-әрекеті 
мен  белсенділігі. 
-экологиялық  проблемалар  шынайы  бейнеленетін  қазақ 
халық музыкалық шығармаларын  тани білуі; 
-экологиялық  мәдениетті  қалыптастыруға    септігін 
тигізетін  қазақ  халық  музыкалық  шығармаларына  шынайы 
дҥниетанымдық кӛзқарасының қалыптасуы.  

Компоненттері 
Ӛлшемдері 
Кӛрсеткіштері 
Мазмҧндық 
 
 
 
 
 
 
 
Экологиялық 
мәдениетін 
қалыптастырудағы    
музыкалық 
шығармалада 
бейнеленетін 
экологиялық  
мәселелер 
туралы 
білімінің  толықтығы 
және мазмҧндылығы  
 
 
 
 
-
 
экологиялық  мәдениетті  қалыптастыра  алатындай 
сипаттағы халық музыкасының мазмҧнымен таныс болуы; 
-музыкалық  шығармалада  бейнеленетін  экологиялық  
мәселелердің тәрбиелік мҥмкіндіктерін білуі және тҥсінуі; 
-экологиялық  сипаттағы  музыкалық  шығармалардың 
атқаратын экологиялық білімдік, тәрбиелік қызметін білуі; 
-музыкалық  шығармалардың  экологиялық  мәдениетті 
қалыптастыра  алатындай  мазмҧндық  сипаты    бар  халықтық 
музыкалық мҧралардың ӛзіндік ерекшеліктерін тҥсіне білуі. 
Іс-әрекеттік 
Ӛзінің 
экологиялық 
мазмҧндағы 
білімін 
кҥнделікті іс-әрекеттік 
тәжірибеде  пайдалана 
білуі және кӛрсетуі. 
-  музыкалық  шығармаларда  бейнеленетін  экологиялық  
мәселелер мазмҧнына талдау жасай білуі; 
-  музыкалық  шығармаларда  бейнеленетін    экологиялық 
мәдениетті  қалыптастырудағы  мазмҧндық  сипаты  бар  кӛне 
және заманауи музыкалық мҧраларды ҥлгі тҧтуы; 
-экологиялық  мазмҧндық  сипаты  бар  қазақ  халық 
музыкалық  шығармаларын  ӛзінің  таныстарына,  қарым-
қатынас орнататын басқа адамдарға кӛрсетіп оларға сипаттама 
бере    білуі,экологиялық  мәдениетті  ӛмір  сҥру  қажеттігін 
саналы тҥрде менгеруі; 
-экологиялық  мазмҧндық  сипаты  бар  қазақ  халық 
музыкасына 
сипаттама 
бергенде 
ӛзінің 
экологиялық 
кӛзқарасын кӛрсете білуі; 
Қазақ  халық  музыкасы  жанрларындағы    экологиялық 
мәдениетті  қалыптастыратындай  мазмҧндағы  кӛріністерді 
деректі мысалдар келтіре отырып әңгімелей білуі. 
 
 
Пайдаланған әдебиеттер: 
1.
 
Қазақстан Республикасының 12 жылдық  білім беру туралы тҧжырымдамасы. Астана, Ақорда 
2009. 
2.
 
Қазақстан  Республикасының  Президентінің  Қазақстан  халқына  Жолдауы.  Астана,  17  қаңтар 
2014. 
3.
 
Қульманова  Ш.Б.  Научно-педагогические  основы  воспитания  младших  школьников 
средствами казахской народной музыки: Дисс.д.п.н. (Инст-т повыш.квалиф. и переподгот.кадров системы 
образ (ИПКСО), Алматы, 2000. – 415 б. 
4.
 
Қозыбаев  Е.  Формирование  эстетической  культуры  старшеклассников  средствами казахского 
музыкального фольклора: Автореф.дисс.. канд.пед.наук. –Алматы, 1998. – 25 б.  
5.
 
Оразалиева  М.А.  Бастауыш  сынып  оқушыларының  қазақ  халық  аспаптық  музыкасына 
қызығушылығын қалыптастыру. Пед.ғыл.канд.дисс.– Алматы, 1998. – 122 б. 
6.
 
Ӛтемҧратова  Б.С.  Оқушыларға  эстетикалық  тәрбие  беруде  қазақтың  дәстҥрлі  кӛркем 
мәдениетін  пайдалануға  музыка мҧғалімдерін  даярлау:  Пед.ғыл.канд.  дисс.  13.00.01.  –Алматы.  2000.  –  25 
б. 
7.
 
Ветлугина Н.А. Возраст и музыкальная восприимчивость // В кн.: Восприятие музыки / Ред сост. 
В.Н.Максимов. – М., 1980. –. 229-243бб. 
8.
 
Апраксина  О.А.  Задачи  музыкального  воспитания  в  свете  реформы  школы  //Музыкальное 
воспитание в школе / Сост. О.А.Апраксина. – М., 1986. – вып. 17. – 5-15 бб. 
14.  Наушева  Г.Г.  Современная  система  художественно-эстетического  воспитания  молодых 
специалистов в условиях перехода на 12-летнее образование // Білім кілті = Ключ знаний.- 2011. - № 6. - С. 
6-7 
 

Аннотация. В данной статье главное задача перед общий образовательной школы является развитие 
экологического мышления учеников, в данное время для них рассматривается экологическое образование 
и воспитание. 
 
Annotation.
  In  this  article,  the  main  task  before  the  general  education  schools  is  the  development  of 
ecological thinking of students at a given time for them to consider environmental education. 
 
 
 
ӘОЖ 371.3:378.016:342.744 
 
ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНДАҒЫ ОҚЫТУДЫҢ КРЕДИТТІК ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ 
ТЕОРИЯЛЫҚ-ПРАКТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 
 
Ботамқҧлова А.Б 
Жамбыл гуманитарлық техникалық университеті, Тараз қ 
 
Халықаралық  білім
 
кеңестігінде  жоғары  білім  бойынша  кредиттік  оқытудың  іргелі  тӛрт  жҥйесі  бар. 
Олар: Еуропалық жҥйе -ESTS, американдық жҥйе - USCS, британдық жҥйе- CATS, Азия мемлекеттерінде 
жене Тынық мҧхиты кеңестігіндегі жҥйе - UCTS.  
Қазақстаннның білім жҥйесі негізінен еуропалық кредиттік жҥйеге /ESTS/ енуде.  
Еуропалық  кредиттік  жҥйе  бойынша  еуропадағы  Ҧлыбритания,  Франция,  Испания,  Германия, 
Италия, т.б. ipгелі мемлекеттерде білім береді. 
Республика білім беру жҥйесінің кредиттік технологияға кешуіндегі басты мақсат  - Қазақстан білім 
жҥйесін  әлемдік  білім  кеңістігімен  кірігу  болып  табылады.  Қазақстан  Республикасы  Білім  жене  ғылым 
министрлігі  ҧсынып  отырған  кредиттік  оқыту  технологиясы  Ережесі  Болон  декларациясының  негізгі 
ҧстанымдарын басшылықка алып жасалынған.  
Оқытудың  кредиттік  технологиясысындағы  оқыту  кҥрделі  педагогикалық  процесс.  Педагогикалық 
процесс  ретінде  оқыту  мына  әдіснамалық  тҧғырларды,  теорияларды  және  идеяларды    және  ӛзіндік 
алгоритмді басшылыққы алуы керек. 
Әдіснама  деген  ҧғым  -  ғылыми-танымдык  іс-әрекеттерді  қҧрудың  ҧстанымдары,  формалары  мен 
амалдары туралы ілім. 
Оқытушы  оқыту  процесін  жҥзеге  асыру  барысында  ғылыми  ізденістің    бағытына  сай  екі  бағытты 
ҧстануы  қажет.  Бірінші  -  іргелес  ғылымдар  саласының  мҥмкіншіліктері,  негізгі  керекті  тҧжырымдар 
талданып  алынады.  Оқыту  процесі  әдіснамасы  философиялык  диалектикаға  негізделгендіктен  тӛмендегі 
әдіснамалық тҧғырларға сҥйенеді: 
 
 
Орта әcepiн ескеру; 
 
Гуманитарлық – мәдениеттанушылық  
 
Жҥйелілік; 
 
Аксиологиялық; 
 
Жобалау;  
 
Праксиологиялық; 
 
Жаһандық ; 
 
Жеке тулғалық - әрекеттік; 
 
Деонтологиялық; 
 
Рефлексивтік; 
 
Ресурстық; 
 
Диалогиялық тҧғыр; 
 
Жеке тулғалық - бағдарлық; 
 
Инновациялық тҧғыр; 
 
Нормативалық; 
 
Компетенттік  немесе қҧзіреттілік; 
 
Стандарттық; 
 
Квалитологиялық тҧғыр; 
 
 
Жоғарыдағы аталған тҧғырлардың кейбіріне тоқтала кетейік. 
Синергетика  тҧғыры    оқыту  процесін  тҧтас  жҥйе  ретінде  тҧракты  байланыста,  ӛзіндік 
ҧйымдастырылу арқылы ӛзгеріске тҥсетіндігін ескереді. 
Іс-әрекет  тҧғыр-  нақты  ғылыми-әдіснамалық  ҧстаным  ретінде  танылады.  Педагогикалық  процесті 
кайта  қҧру  немесе  ӛзгерістер  енгізудің  алғашқы  формасы  -  еңбек.  Адамның  материалдық  және  рухни 
байлықтарды 
жасаудағы 
іс-әрекеттері 
еңбек 
барысында 
атқарылып, 
оқыту 
субъектілерін 
шығармашылықпен ӛзгеріске тҥсіреді. Белгілі психолог А.Н.Леонтьев адамзат мәдениетінің жетістіктерін 
игеруде  -  іс-әрекет  атқару  арқылы  онын  жетістіктерін  одан  орі  жетілдіреді  деп  есептеді.  Сондыктан 

окушыларды  ӛмірге  және  жан-жакты  іс-әрекеттерге  дайындауда  олардың  мҥмкіндіктерін  ескеріп,  ӛмір 
тіршіліктеріне  кажетті  істерге  тартып,  олардың  ӛмірін  әлеуметтік  және  адамгершілік  тҧрғыдан 
ҧйымдастыру кажет. 
Ал мәдениеттану тҧғыры - окушының жеке тҧлғасын зерттеп, кҧндылық бағдарын калыптастыруда 
аксиологиялық  қҧндылык  іліміне  сҥйеніп,  нақты  ғылыми  әдіснама  ретінде  таным мен педагогикалық  іс-
әрекеттерді кайта қҧруға немесе ӛзгерістер енгізуге бағыт-бағдар береді.  
Мәдениеттану  тҧғыры  арқылы  жеке  тҧлғаның  мәдениетпен  объективтік  байланысы  негізінде 
оның  мінез-кҧлқындағы  қҧндылыктар  жҥйесін  анықтайды.  Ӛйткені  адам  мәдениет  арқылы 
дамығандыктан  сол  мәдениетке  жаңа  элементтер  енгізуге  ҥлес  косады.  Сол  себептен  адам  мәдениет 
қҧндылыктарынын жҥйесін игеріп ӛзін-ӛзі дамытса, екінші жағынан, онын шығармашылықты  жеке тҧлға 
болып дамуына жағдай туады. 
Тҥйіндей  келе,  оқыту  процесі  әдіснамалық  негізіне  философиялық  тҧрғыдан  тарихи,  әлеуметтік, 
рухани-адамгершілік,  психологиялық,  педагогикалық  және  басқа  да  оқушыны  калыптастыратын 
қҧрылымдар  алынады.  Окытудың  мәні,  қҧрылымы,  қағидаларының  теориялық  жақтары  ескеріледі. 
Әдіснамалық танымал, оқыту процесіндегі  жаңашыл идеяларға, жалпығылыми және ҧлттық мәдениеттің 
дамуына, коғамдық жағдайларды қарастыратын тҧжырымдар мен диалектикалық заңдылықтарға, ғылыми-
техникалық  жағдайдың  ӛзгергеніне,  бҥгінгі  танда  қандай  денгейге  келгеніне    талдау  жасауға 
мҥмкіншіліктер туғызады, яғни білімге деген сҧраныс анықталады.  
Оқытушы  тиімді  нәтижелерге  жетуі  ҥшін,  қандай  ғылымның  болса  да,  белгілі  бір  ізденісті  калай, 
кандай  мақсаттар  ҥшін  жҥргізетіні  туралы  нақты,  мҥлтіксіз  тҥсінігі  болуы  керек.  Мҧнын  ӛзі  таным 
кызметін ҧйымдастыруға, танымнын белгілі бір "әдістер жҥйесін" таңдап алуға кӛмектеседі. 
Ғылыми-педагогикалық  ізденістін  екінші  бағыты  -  окыту  процесін  нактылы  ғылыми  тҥсініктермен 
сипаттау, яғни бҧған сай келетін теория тҧрғысынан ой елегінен ӛткізу де манызды болып табылады. 
Кредиттік  оқыту  технологиясы  тек  тӛмендегі  теорияларды  басшылыққа  алғанда  ғана  жемісті 
нәтижеге жету мҥмкін деп есептейміз: 
 
•
 
Оқытуды дараландыру теориясы; 
•
 
Педагогикалық антропология теориясы 
•
 
Креативтік  теория  немесе  креативтік 
педагогика; 
•
 
Шығармашылық  негізде  ӛзін-ӛзі  дамыту 
теориясы; 
•
 
Біліктілікті арттыру теориясы, 
•
 
Адаптивтік педагогика; 
•
 
Педагогикалық акмеология; 
•
 
Педагогикалық қонфликтология; 
•
 
Андрогогика; 
•
 
Тестілеу теориясы; 
•
 
Антропология; 
•
 
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру 
•
 
Қолдау кӛрсету педагогикасы; 
•
 
Оқыту әдістері теориясы; 
•
 
Білім беру ортасы педагогикасы; 
•
 
Оқыту технологиясы; 
•
 
Жобалау педагогикасы; 
•
 
Рейтинг теориясы; 
•
 
Жеке тҧлғалық - бағдарлық теориясы; 
•
 
Педагогикалық системология; 
•
 
Педагогикалық технология; 
•
 
Білім сапасы тҧралы теориясы; 
•
 
Педагогикалық аксиология теориясы; 
•
 
Оқытуды алгоритмдеу теориясы; 
•
 
Педагогикалық праксиология теориясы; 
•
 
Кәсіби біліктілікті  арттыру теориясы; 
•
 
Педагогикалық психология теориясы; 
•
 
Педагогикалық антропология теориясы 
 
Оқыту  теориялары  оқытудың  кейбір  жақтарын,  белгілері  мен  ерекшеліктерін    ғылыми  тҧрғыдан 
талдайды,  оларды  мазмҧндық  жақтарына  қарай  топтастырып  және  жҥйлеп,  оқыту  процесінің    жалпы 
белгілері және ерекшеліктерін айқындайды. 
Кредиттік  технологиясын  енгізу  барысында,  осы  уақытқа  дейін  қолданылып  келген  классикалық 
жҥйені  жоққа  шығару  теріс  пікір  болып  есептеледі.  Бҥгінгі  таңда,    кеңестік  дәуіріндегі  білім  жҥйесін 
барлық  әлем  мойындап  отыр.  Алайда  қоғамның,  ғылыми-техникалық  прогрестің,  жаңа  озық 
технологиялардың жедел дамуына байланысты, оқытудың басты идеясы ӛзгерді. 
Олар: 
•
 
Оқуға ҥйрету немесе білімді ӛз бетімен іздену арқылы таба білу идеясы;  
•
 
Білім беру ортасының ашық болу идеясы; 
•
 
Шығармашылық идеясы; 
•
 
Білім беру байланысының оң болуының басымдық идеясы; 
•
 
Білім берудің интегративтігі идеясы. 
 
  Дәстҥрлі классикалық оқыту және кредиттік оқыту технологиясын салыстырып кӛрелік: 
 
Оқытудың 
технологиялары 
Оқыту  процесінің  субъектісінің 
басты ҧстанымы 
Оқыту  процесінің  объектісінің 
басты ҧстанымы 

Дәстҥрлі 
классикалық 
Ғылыми  ақпаратты  беру,    оны 
игерту,  есте  сақтау,  практи-калық 
қолданысын айқындау, бақылау. 
 
Оқушылар 
танымдық 
белсенділікпен    білімді  қабылдау, 
практикада пайдалану 
Кредиттік 
Білімді 
игерудің 
алгоритмін 
айқындау,  оқушының  білімге  деген 
қызығушылығын қолдау, 
 білімді  ғылыми  жаңалықтармен 
толықтыру,  қолданбалы  мәнін  ашу, 
бақылау 
 
Білімді  игеру  бағдарламасын 
қҧрады,  кәсіби  білім  бағдары, 
қолданысы    айқындалады,  әлемдік 
тәжірибе ескеріледі. 
 
 
 
Жоғарыдағы  кестедегі  ақпараттар,  оқыту  процесінің  екі  жақтылы  процесс  екендігін,  онда  субъект-
объект, объект-субъект, субъект-субъект қарым-қатынас жҥйесінің нақты орнын аңғартады. 
Кредиттік  оқыту  технологиясының  басты  кағидаттарының  бірі  –оқушылардың  оқуға  деген 
қызығушылығын арттыру, яғни мотивация туғызу. 
Сондықтан  оқыту  процесіндегі  басты тҧлға  ретінде-оқытушы  ӛзінің  позициясын  тӛмендетуге  тиісті 
емес.  
Кредиттік  технологиясының  негізгі  ерекшеліктері  -  студенттердің  жекелей  оқу  жоспарын  қҧруында 
болып  отыр.  Студенттің  жекелей  оқу  жоспары  дегеніміз  -  эдвайзер  кӛмегімен  әр  оқу  жылына  берілген 
форма бойынша әрбір жеке оқушының білім траекториясын анықтауы. 
Кредиттік  оқыту  технологиясында  педагогтың    шығармашылық            еңбегі,    шеберлігі,  
педагогикалык жетістіктері, жаңашылдығы оқытудың алгоритмін жасауда кӛрініс береді, олар: 
 
Оқытудың басты мәселесін іздеу, ӛзектілігін анықтауда;   
 
Мәселені мәнділігі бойынша реттеуде;   
 
Мәселені талдауда;  
 
Мақсатты, міндеттерді және іс-әрекет бағытын айқындауда;  
 
Мәселені шешу жолдарын белгілеуде;         
 
Мәселені шешу  механизмдерін нақтылауда;   
 
Жоспар, бағдарлама жасауда. 
Педагогтың  басты  міндеті    оқушылардан  ортақ  мақсатқа  бағытталған  шығармашылық  топтарды 
қҧру, олардың таным процесін басқару, ынталандыру, яғни интерактивті оқыту формасын жасау.  
Алайда, ӛкінішке орай, интерактивті оқыту формасын – интерактивті тақталарды, сызба-нҧсқаларды, 
слайдтарды,  презентациялық  матералдарды  пайдалану  деген  ҧғымдар  орын  алып  отыр.    Бҧлар, 
дидактиканың  «алтын  заңы»  деп  танылған    Я.А.  Коменский  ҧсынған  кӛрнекілік  кағидасы  болып 
есептеледі. 
Кредиттік  технологияда  мотивация  интерактивті  оқытудың  басты  шарты  болса,  ал  интерактивті 
оқыту  формасы  мен  әдістері  оқытудағы  жетістікке  жеткізетін  ситуациялар,  итермелеуші  кҥштер  болып 
есептеледі. 
 
Пайдаланған әдебиеттер:  
1. Пионова Р.С. Педагогика высшей школы. – Минск: Университетское, 2002. -256 б. 
2. Суворов Н.  Средневековые университеты. –М., 1998. -246 б. 
3. Бабанский  Ю.К.,  Ильина  Т.А.,  Жантекеева  З.У.  Педагогика  высшей  школы.    Алматы:  Мектеп, 
2000. -175 б. 
4. Лахтин Г.А. Организация советской науки: история и современность. –М.: Наука, 1990. -224 б. 
5. Водичев Е. «Исследовательские» университеті США и российская университетская система: опыт 
сравнительного анализа. 
6. Мынбаева А.К.  Современное  образование  в  фокусе новых  педагогических  концепций,  тенденций 
и идей. –Алматы: Раритет, 2005. -90 б. 
 
Аннотация.  Подводя итог,  процесс методики обучения создает для учеников исторический, 
философский,  социально и психологическую структуру. 
Annotation.
  To summarize, the process of teaching methods for students creates a historical, philosophical, 
social and psychological structure. 
 
 

УДК 378.14 
 
НАЦИОНАЛЬНАЯ ДОКТРИНА «МӘҢГІЛІК ЕЛ»:ИСТОКИ И ЗНАЧЕНИЕ 
 
Гизатуллина Г.А., Таубаева С.Т. 
Таразский государственный  педагогический институт, г.Тараз 
 
В  Посланиях  Президента  прослеживается  ясная  и  очевидная  логика.  Можно  отметить  несколько 
крупных  вех.  В  послании  1997  года  он  озвучил  знаменитую  Программу-2030.  Эта  программа  стала 
отправной    точкой  в  стремительном  движении  Казахстана  к  построению  процветающего  общества  в 
течение последующих лет. 
Следующее  знаковое  послание  было  озвучено  в  2006  году,  где  была  представлена  стратегия 
вхождения Республики в 50 конкурентоспособных стран. 
В  послании  2013  года  Президент  отметил,  что  мы  уже  вошли  в  50  конкурентоспособных  стран. 

жүктеу/скачать 2,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: