Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық республикалық журнал

Intrinsic  motivation  is  motivation  from  within  the  student.  An  intrinsically  motivated  student  studies 
because he/she wants to study.  
An extrinsically motivated student studies and learns for other reasons. Such a student performs in order to 
receive  a  reward,  like  graduating  or  passing  a  test  or  getting  a  new  shirt  from  his  or  her  mother,  or  to  avoid  a 
penalty  like  a  failing  grade.  Here  is  a  description  of  one  of  extrinsically  motivated  students.  She  is  a  very  good 
student,  and  actually shows  signs  of  being  intrinsically  motivated,  but  in  general  she  is  inclined  to  put  forth  the 
minimal effort  necessary to get the maximal reward. When she is given an assignment in class, she often tries to 
chat with her friends or fails to get started, but if the teacher says this will be taken up and graded, she is often the 
first  one  to  finish.  Her  intrinsic  motivation  shows  when  the  material  is  of  great  interest  to  her,  or something  she 
feels strongly  about.  Also,  if  the  teacher  can  get  her  curious  about  something,  without  her  being  distracted,  she 
works hard at it. She performs well if she is given a task where she has control, the task is very clear, and she is 
involved  in  the  dynamics  of  the  class.  It  seems  that  when  intrinsic  motivation  is  low  or  absent,  extrinsic 
motivation  must  be  used.  Although  extrinsic  motivation  can,  and  should,  be  used  with  intrinsically  motivated 
students, too. If students aren‘t given a reward or credit for their efforts, and  no feedback is given to the student, 
then most students‘ intrinsic motivation would begin to decrease. 
There are many ways teachers can help their students become intrinsically motivated: 
There should be a mild level of anxiety, or ―low affective filter‖ in the classroom and in the whole learning 
environment. The attitude the student has towards the learning environment, the teacher, the material, and towards 
him, herself all affect this level of anxiety. A student will find it difficult to perform in a stressful environment. 
-  Proper  classroom  explanation  is  needed  by  the  teacher,  so  the  students  can  well  understand  what  is 
expected  of  them.  In  the  EFL  classroom  it  is  more  apt  to  create  anxiety  because  the  explanations  are  given  in 
another  language  that  takes  even  more  effort  by  the  students  to  comprehend  than  their  own  language.  A  well-
planned lesson is essential. The teacher must be creative and flexible. Depending on the nature of the class and the 
students‘  levels,  the  dynamics  of  the  class  must  be appropriate. The  lessons  must  be  very  simple,  yet  funny  and 
interesting  with a lot of changes from a writing exercise, to speaking, listening, back to writing, and so on, all in 
the same class. 
- The material must also be relevant to the students. Try to use vocabulary that the students can relate to and 
material they would find interesting. 
-  Another  important  aspect  of  improving  the  intrinsic  motivation  of  the  students  is  to  be  a  caring  teacher. 
Although  guidelines  and  rules  must  be  set  and  understood  by  the  students,  and  if  they  cross  the  guidelines  and 
punishment  follows,  the  teacher  must  be  approachable  and  understanding.  Students  must  feel  the  teacher  is 
genuine and supportive, and the students‘ values and opinions will be respected. Teachers must be kind and listen 
fairly to the students, and be patient  when they don‘t understand. A caring teacher tries to develop a relationship 
with the students. If the teacher sees potential in all students, and communicates this well to the students, they will 
in return build a desire to learn and participate. 
A teacher‘s positive energy could lead to the students becoming  more motivated. If the students see that the 
teacher is happy to be in the classroom and excited to teach them, then the students can learn by example. A smile 
is essential. Positive attitude is a must for a successful learning atmosphere. To promote self-confidence, it helps if 
the teacher is self-confident. Positive approval and praise for student efforts is very effective, even if the student is 
wrong.  Let  the  students  know  that  you‘re  glad  they  tried  and  being  wrong  isn‘t  such  a  big  problem,  and  the 
students won‘t be so reluctant the  next time they‘re called on to participate. Positive energy affirming a belief in 
the students‘ ability develops a comfortable atmosphere for the students in the classroom. 
-  Increased  parental  awareness  is  also  crucial  to  a  child‘s  motivation.  To support  motivation,  parents  must 
participate  actively  in  the  student‘s  life.  The  same  set  of  goals  and  practices  at school  that  promote  motivation 
should be followed at home. If they are not followed at home, it could dilute classroom efforts. 
The following suggestions of motivating students may also be helpful in any language classroom: 
-  Make  use  of  the  students’  environment.  Foreign  language  teaching  should  always  be  linked  to  the 
environment of the learners. A teacher who teaches English without addressing the immediate environment of the 
school  makes  the  English  lesson  detached  from  the  learners‘  experiences.  In  order  to  remedy  the  situation, 
teachers  can  link  the  environment  of  the  school  to  any  activity  or  exercise  that  they  want  to  carry  out  in  the 
classroom. A child has a natural context in which he organizes the various activities that make up his life. If these 
activities are  ―reproduced‖  in  the  language  classroom,  it  is  possible  to  motivate  him/her  to  do  the  task  at  hand. 
Therefore  games  and  other  daily  activities should  constitute  the  heart  of  the  English  class. The  only  new  factor 
will be the language itself. Used in this way, English  will no longer be feared and students will be more inclined 
to study it. 
-  The  important  tools  enable  the  teacher  to  avoid  long  and  confusing  explanations.  At  the  same  time  they 
help the teacher to have a lively class as students associate real objects with their English equivalents.   Language 
in  natural  chunks.  In  a  foreign  language  situation,  the  teacher  remains  the  main  source  or  model  for  the  pupils. 
The teacher should try hard to use the language as naturally as possible. 
- Use appropriate visual aids.  

Include  cultural  components.  Language  and  culture  are  interrelated.  One  cannot  study  a  language  without 
noting  the  cultural  aspects  of  the  people  who  use  the  language  natively.  However,  cultural  aspects  can  be  a  real 
hindrance because they may set up barriers to comprehension. This is more evident to teachers who are not native 
speakers  of  the  target  language  themselves.  For  this  reason,  teachers  should  provide  sufficient  background 
information to enable the learners to understand the cultural content that is naturally present in the target language. 
-  The  teacher  should  know  how  to  talk  to  his students  if  they are  to  fully  participate  in  the  lesson.  In  this 
respect, their interests, needs, and experiences must be taken into consideration. The student factor, as it is often 
called, should be carefully examined. The deciding factor here is the way in which the teacher talks to his pupils. 
When the teacher is humane and sensitive, seeing his students as capable of contributing something to the lessons, 
a warm and enjoyable classroom atmosphere can be created and maintained. 
If  the  above  principles  are  taken  into  account  and  implemented  with  care,  teachers  will  be  able  to  have 
lively English lessons. 
The students' success in their studies depends upon their motivation. This need or desire to achieve a certain 
goal can make the difference between success and failure. Motivation can come from two sources from inside and 
outside  the  students.  To  motivate  means  to  make  somebody  want  to  do  something,  especially  something  that 
involves hard work and effort (Oxford Advanced Learners Dictionary). In teaching a language,  motivation refers 
to  the  ability  to  arouse  in  the  students  the  desire  to  learn  the  language  and  a  feeling  that  the  language  they  are 
learning  is  useful.  Whatever  level  of  motivation  your  students  bring  to  the  classroom  will  be  transformed,  for 
better or worse, by what happens in that classroom. Many factors affect a given student's motivation to work and 
to learn: interest in the subject matter, perception of its usefulness, general desire to achieve, self-confidence and 
self-esteem,  as  well  as  patience  and  persistence.  The  important  thing  here  is  to  know  how  you,  as  a  teacher,  can 
help your students to be highly motivated to learn the language. In order to do that you should give them clear and 
detailed information why they should learn English and relate that to their own needs. In addition, you should give 
frequent,  early,  positive  feedback  that  supports  students'  beliefs  that  they  can  do  well.  Show  genuine  interest  in 
your  students  and  their  achievements.  Whenever  you  identify  a  student's  weakness,  make  it  clear  that  your 
comments relate to a particular task or performance, not to the student as a person. Finally, here are some tips for 
the teachers to try: 
 
1. Know your students and use their names as often as possible.  
2. Maintain eye contact and move toward your students as you interact with them; be sure to nod your head to 
show that you are hearing what they say.  
3. Use facial expressions - Smile, Frown!!  
4. Use appropriate humor in your teaching and in tests, to relieve anxiety.  
5. Maximize the use of time so that the students keep busy with productive, relevant activities.  
6. Provide opportunities for the students to speak to the class. Talk less than your students do. 
7. Accept students' ideas and comments, even if they are wrong; correct in a positive manner.  
8. Teach by asking lots of questions during introductions, presentations, and demonstrations.  
9. Move around the room as you teach; walk energetically and purposefully.  
10. Use demonstrative movements of the head, arms, and hands; keep your hands out of your pockets. 
11. Praise students in front of the class; reprimand them in private. 
 
The overall goal of teachers should be to help students develop into self-motivating learners. Students who 
are encouraged to become motivated lifelong learners will be more successful in and out of the classroom. 
In conclusion,  teachers  cannot  depend completely on students' interests and desires for learning English. 
Consequently, external motives are the most important elements in successful foreign language learning. Also, in 
the  classroom,  if  a student's  behavior  is  rewarded,  the  positive  reinforcement  stimulates  the student  to  repeat  the 
desirable  behavior.  Conversely,  if  a  student's  behavior  receives  a  response  with  a  negative  undertone,  de-
motivation results. 
 
Literature: 
1. Чирков В.И. Мотивация учебной деятельности. - Ярославль, 1991 
2.Article source: http://eslarticle.com/pub/ -language-teaching-elt/html 
3.Lee Su Kim. Creative Games for the language . Class Forum Vol.33 №1, January- March 1995 
 
Аннотация.  Аталмыш  мақалада    ағылшын  тіл  сабағында  студенттердің  шет  тілінен  білімге  деген 
қҧлшынысы мен ынтасы, кӛңілі мен қызығушылығын арттыру жолдары туралы мәселе қаралған. 
Аннотация.  В  данной  статье  рассматривается  проблема  мотивации  в  процессе  обучения 
иностранного языка. 
 
 

 
 
УДК 3989    
42/48 
САЛТ-ДӘСТҤРДІҢ ЖАСТАР ТӘРБИЕСІНДЕГІ РӚЛІ 
 
Маханова Б.Д., Тағашбаева Л.А., Сабыралы М.А. 
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, №51 мектеп, Тараз қ. 
 
Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңында «Білім беру жҥйесінің басты міндеті- ҧлттық және 
жалпы адамзаттық қҧндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға 
және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу ҥшін қажетті жағдайлар жасау» деп атап кӛрсетілген.  
Жер  бетіндегі  әр  халықтың  ғасырлар  бойы  жинаған  асыл  мҧралары  бар.  Ол  –  халықтың  рухани 
қазынасы.  Рухани  қазына  ата-бабамыздың  мҧрасы,  тәрбиесі,  бір  сӛзбен  айтқанда  жан  дҥниесіндегі 
адамгершілік  қҧндылықтары.  Халықтың  мақсат-мҥддесінен,  арман-тілегінен,  ізгі  ойларынан,  талап-
тілектерінен пайда болған тәрбие нақыштары барша халыққа ортақ, оларды тәрбиелеудегі бірден-бір баға 
жетпес  қҧрал  болмақ.  Соның  ішінде  біз  қарастырып  отырған  мәселе  отбасы  тәрбиесіндегі  салт-дәстҥр, 
әдет-ғҧрыптардың  даму  ҥрдісі,  яғни қалыптасқан ата-баба  тәлімінің  бҥгінге  дейінгі  даму  сатысы  болмақ. 
Қазақ  халқының  ӛмір  салтындағы  әдет-ғҧрыптары  мен  рухани  ҥрдісіндегі  сан  қилы  болмыстары  қайран 
қалдыратын қҧбылыстарға толы. Қазақ халқының тҥркі заманынан кҥні бҥгінге дейін келе жатқан мҧрасы 
ҧлттық  салт-дәстҥр,  әдет-ғҧрыптары  деп  толықтай  айта  аламыз.  Ол  қазақ  халқының  ғасырлар  бойы 
қалыптасқан  тәлім-тәрбие  қҧралы,  болашағының  қалыптасуын  қамтамсыз  етуі  іспеттес  тәлімдік  жҥйе 
болды десек артық айтқандық емес.  
Қазақстан  Республикасының  жаһандану  сипатын  дамыту  жолында,  қоғам  алдында  ҧрпақты  заман 
талабына сай  интеллектуалды,  жоғары  мәдениеттілігі  имандылықпен  ҧштасқан  ҧлтжанды  етіп тәрбиелеу 
жолын  дҧрыс  жолға  қою  міндеті  тҧр.  Елбасы  Н.Назарбаев  «Кешегі  бабамызбен  ғана  емес,  бҥгінгі 
бағамызбен,  ертеңгі  шамамызбен  де  мақтана  алатын  ҧлт  болуды  ойлауымыз  керек»  -  деп 
нақтылағанындай, ата-бабамыздан қалған ҧлттық тәлім-тәрбиені болашақ ҧрпаққа ҧғындырып, тҥсіндіруді 
мақсат  тҧтқанымыз  жӛн.  Әрбір  тҧлғаның  тәрбиесі  отбасынан  басталады.  Ондағы  тәрбие  ҧлттық  іс-
әрекеттер  арқылы  әдет-ғҧрыпқа  айналады.  Ә.Табылдиевтің  сӛзімен  айтсақ:  «Ҧлттық  тәрбие  ҧлттық 
мәдениетті  ӛркендетудің қайнар  кӛзі  болып табылады.  Ҧлттық салт-сананың  ҥрдістері  рәсім,  рәміз, кәде, 
жӛн-жоралғы,  ырым,  тыйым  тағы  басқа  ӛмір  қолданыстары  арқылы  іске  асырылады  да,  ҧлттық  болмыс 
пен  ҧлттық  мәртебенің  мәдени-рухани  деңгейі  ӛмірден  кӛрініс  табады.  Ҧлттық  тәрбие  осылай  ӛз 
нәтижесін  береді»,  –  деп,  ҧлттық  тәрбиенің  қажеттілігіне  тҥсінік  береді.Қазақ  халқы  баланы  отбасының 
және жеке ӛмірінің жалғасы мен болашағы деп есептегендіктен, оның тәрбиесіне ҥлкен мән беріп, ерекше 
кӛңіл  бӛлген.  Жалпы,  тәрбие  мәселесіне,  әсіресе,  жақсы  тәрбиенің  игі  ықпалына  қазақ  халқы  ӛте-мӛте 
ҥлкен мән береді: «Ата кӛрген оқ жонар, ана кӛрген тон пішер», «Баланы туады екенсің, мінезді тумайды 
екенсің»,  «Ата-ана,  ҥлкендер!  Кӛргенділікті әуелі  кӛп  алдыңда  ӛзің  кӛрсет. Балаңды  да  бетімен  жіберме. 
Бесіктен  белі  шықпаған  бӛбек  кезінен  жақсылыққа  ҥйрет,  жамандықтан  жирент»,  «Бас  мҥлгісе,  аяқ 
сҥрінеді», «Әуелі, ӛзің ҥлгілі бол, ҧрпағың сонда ғана ӛнегелі тәрбие алады. Әйтпесе, ертең опық жейсің» 
деп  жан-жақты  талдаған  және  де  отбасындағы әр  мҥшенің  ӛзіндік  орнын  даралап,  ҥлкенді  аға,  кішіні  іні 
деп бір-біріне деген сыйласымдық ҥлгісін дарыта білген. Осы тҧрғыда халық отбасындағы тәрбиеге әрбір 
жанҧя  мҥшесінің  тәрбиелік  міндетін  дәстҥрлі  тҥрде  қасиеттермен  қалыптастырған.  «Ҧяда  не  кӛрсе, 
ҧшқанда  соны  іледі»,  «Ағасы  бардың  жағасы  бар»,  «Інісі  бардың тынысы  бар»  деп айтқан.  Отбасындағы 
тәрбие жеке тҧлғалар тәрбие ісінде отбасының ӛзінің орнына, ҧлттық тәжірибеге (халық педагогикасына), 
туыстық  қатынастарына,  әлеуметтік  дәстҥрлерге  т.б.  сҥйенеді.  Қазақтың  ҧлттық  дҥниетанымы,  салт-
дәстҥр,  әдет-ғҧрыптары  туралы  бҧған  дейін  кӛптеген  еңбектер  жарық  кӛрді.  Дегенмен  де,  аталмыш  бҧл 
ғылыми  жобаның    ӛзіндік  ерекшеліктері  бар.  «Салт-дәстҥр»  оқу-әдістемелік  қҧралы  қазақ  мәдениетіне, 
ғылымына  мол  қазына  қоса  отырып,  жан-жақты  зерделенген.  Оқи  отырып  атадан  балаға  сан  ғасырлар 
бойы  мҧра  болып  жеткен  салт-дәстҥрлеріміздің  халық  педагогикасында  жастарға  саналы  тәрбие  беруде 
таптырмас қҧрал болатынына ешкім де шҥбә келтіре алмайтыны анық. Ӛйткені, туған халқының ғасырлар 
бойы  қалыптасқан  тіршіліктің  сан  алуан  қағидалары,  салт-дәстҥрлері  мен  әдет-ғҧрыптарынан  алыстап 
бара жатқан кейбір бҥгінгі ҧрпақ ҥшін маңызы айрықша болмақ.  
Қазіргі  қарқынды  даму  ҥстіндегі  ақпараттық  қоғамда  ҧлттық  қҧндылықтарымыз  кӛмескілене 
бастаған  тҧста  ҧрпақ  санасына  салт-дәстҥрімізді  сіңіру  –  кезек  кҥттірмейтін  ӛте  маңызды  іс.  
Болашақта  гҥлденген  Қазақстанның  одан  ары  қарай  қарыштап  ӛркендеуінің  негізгі  тҧтқасы  болатын 
демократиялық қоғамды қҧратын парасатты, һәм бiлiмдi тҧлғаларды дайындауда жастар арасында ҧлттық 
тәлiм-тәрбие жҧмыстарын ҧйымдастыру аса маңызды. Озық жетiстiктерге негiзделген бiлiм нәрiмен қатар, 
ҧлттық  тәрбие  қҧндылықтарын  бойына  сiңiрген  ҧрпақтар  ғана  ҧлт  тағдырын  тереңiнен  таразылап, 
болашағын барынша болжайтын тҧлға ретiнде танылатыны ақиқат. Қазақ елі – салтқа, дәстҥрге, ырым мен 

тыйым,  әдет-ғҧрыптарға  ӛте  бай  халық.  Халқымыз  олардың әрқайсысының  ӛзіндік  орны,  ерекшелігі  бар 
екенін  ескере  отырып,  қажетіне  қарай  пайдаланған.  Ол  бізді  басқа  халықтардан  оқшаулап,  айшықтап, 
ерекшелеп  тҧратын  халықтың  жҥрегі,  һәм  тамыр  соғысы  тәрізді.  Ол  тоқтаса  халықтың  ӛмір  сҥруі  де 
тоқтайтыны  белгілі.  Дәуірлер  бойы  қалыптасып,  дамып,  жаңару  ҥстінде  келе  жатқан  салт-дәстҥр,  әдет-
ғҧрпымыздың  кӛмескіленіп,  қолданудан  шыққан  немесе  шыққалы  тҧрған,  жаңадан  енген  тҧстарын  ашу 
және  заманға  сай  қолданысқа  енгізу  жағын  қарастыру  –  ӛте  керек  дҥние.  Сол  себепті,  ғасырлар 
қойнауынан  келе  жатқан  асыл  қазынамызды  тәрбие  ҥрдісінде  дҧрыс  қолдана  білуде  осы  тәріздес 
тағылымы  мол  тәрбиелік  оқу  қҧралдардың  кӛптеп  шығуы  кӛңіл  қуантатын  жағдай.  Әсіресе,  қазіргі 
жаһандану  дәуірі  ӛрлеп  тҧрған  тҧста  елдігімізді  сақтап,  мемлекеттігімізді  нығайту,  ҧлттығымызды 
кӛркейту  ҥшін  дәстҥрге  бай қазақ  халқының  жас  ҧрпаққа  ҧлттық  рухтағы  тәрбие  беру  мәселесі қашан  да 
ең басты орында тҧруға тиіс.  
Қазақи  қасиеттеріміз  бен  салт-дәстҥр,  әдет-ғҧрпымыз  арқылы  жастардың  жҥрегін  тербей  отырып, 
ой-санасын  адамгершілікке,  парасаттылыққа,  адалдыққа,  рухани  ізгі  қасиеттерге  баулып  ӛсіруге  бағыт-
бағдар беретін осы ғылыми жобаның  жоғары оқу орындарында тәрбиелік орны ерекше болатыны даусыз. 
Жастар  –  Қазақстанның  болашағы  десек,  яғни,  бізді  басқа  халықтардан  ерекшелейтін  тектілігін, 
дарындылығын,  дархандығын,  қонақжайлығын  ары  қарай  қалыптастыра  отырып,  жоғарыда  талданған 
салт-дәстҥр, әдет-ғҧрыптар арқылы сол қҧндылықтарды қҧрметтеуге, ӛз ана тілінің мәртебесін арттыруға, 
тарихын  тереңнен  біліп,  дінін,  ділін  берік  ҧстануға  тәрбиелеуде  және  осы  тәріздес  халқымыздың  асыл 
қазыналарын сақтауға, сонымен бірге қорғауға ҥйретуді біз тек сәби, мектеп кезінде ғана оқытып қоймай, 
ары  қарай  жоғары  оқу  орындарында  да  оқытуды  негізге  алуы  мақсат  тҧтылған.  Мҧндай  қолға  алынып 
отырған  салт-дәстҥр,  әдет-ғҧрыптар  арқылы  тәрбиелеу  шараларының  нәтижесі  –  қоғамда  қазір  кең  етек 
алатын  әр  тҥрлі  кінәраттарға  тосқауыл  жасап,  дӛрекіліктер  мен қатыгездіктен  тиылуға  және  әдептіліктің 
бойға  даруына  ынталандыратын  тиімді  тәсілі  болмақ.  Ҧлттық  тәрбиедегі  адам  баласын  тәрбиелеудегі 
маңызы  мен  мәні  салт-дәстҥрлік  нақыш  тҧрғысынан  сараланып,  тәжірбиелік  қырымен  байланыстыра 
талданылады.  Ата-баба  мҧрасындағы  салт-дәстҥрдің  қолданылу  аясы  мен  пайда  болу  негізін,  тәрбиелік 
мәнін  білу  жастарды  ӛз  елінің  ҧлттық  қадір  қасиетін  терең  меңгеруге  септігін  тигізеді. 
Тәуелсіздігімізді  алып,  ӛркениеттілікке  қҧлаш  сермеген  бҥгінгі  таңда  адамгершілігі  мол,сапалы  да 
салауатты  ҧрпақ  тәрбиелеуде  халықтық  тәрбиенің  алатын  орны  ерекше.Қазір  оқу  орындарында  ҧлттық 
тәрбиеге  айрықша  мән  берілуде.  «Жастар  біздің  болашағымыз»  дейтін  болсақ, сол  жастарымызды  ҧлтын 
сҥйетін ҧлтжанды, Отанын сҥйетін патриот, жоғары адамгершілік иесі, ҧлттық рухы биік парасатты азамат 
етіп тәрбиелеу ҥшін оларға ҧлттық тәрбие қажет екенін ӛмірдің ӛзі-ақ кӛрсетіп отыр.  
   Ҧлттық  тәрбиенің  міндеті  –  мәдени-әлеуметтік  ӛзгермелі  жағдайдағы  ҧлттық  тәрбиенің  діңгегі  – 
ана  тілі  болып  қалатынын  негіздеу,  қазақ  тілі  мен  тарихын,  мәдениеті  мен  ділін,  салт-дәстҥрі  мен  дінін 
қҧрметтеуде  жастардың  ҧлттық  интеллектуалдық  мінез-қҧлқын  қалыптастыру,  бҥгінгі  қазақ  елінің 
индустриалық-иннова-циялық жҥйесінің дамуын қамтамасыз ететін парасатты, ҧлттық сипаттағы белсенді 
іс-әрекетке тәрбиелеу, білім және мәдени-рухани тҧрғыда басқа ӛркениеттермен бәсекеге қабілетті болуын 
қамтамасыз ету, қоғам мен адам, адам мен табиғат қарым-қатынасының ӛркениеттілік сана-сезімін ҧлттық 
рухта қалыптастыру.  
 «Қазіргі  қоғамның  жаңаруында  2030  бағытына  сәйкес  әрбір  ҧрпақтың  жеке  тҧлға  болып 
қалыптасуында  ҧлттық  тәрбие  шешуші  фактор  болуы  заңдылық»,  -  деп,  Елбасы  ӛз  жолдауында 
нақтылағанындай,  қазіргі  заманның  жаһандану  сипатымен  ҥйлестіре  адамның  ҧлттық  қасиетін 
қалыптастырудың ең тиімді мҥмкіндіктерін, жолдарын зерттеу, қарастыру ӛзекті мәселелердің бірі. Қоғам 
жаңарған  сайын  адам  да  жаңара  тҥседі,  оның  мінез-қҧлқы  да  жаңарып  отырады.  Ол  заңды  да. 
Экономикалық  және  әлеуметтік  табыстардың  тҥп  қазығы  жаһандану  сипатындағы  моральдық  және 
мәдениеттілік  сипатында  екендігі тҥсінікті.  Білім  берумен  қатар, қоғамға  адал, арлы мәдениеті  мол адам 
тәрбиелеу  оқу  орындарының  міндеті.  Осы  жолда  ҧлттық  тәрбиеге  негіздеп,  білім  беру  сипатының 
жолдарын айқындап алғанымыз жӛн.   
 «Әрбір ҧлттың баласы ӛз ҧлтының арасында ӛз ҧлты ҥшін қызмет қылатын болғандықтан, тәрбиеші 
баланы  сол  ҧлттың  тәрбиесімен  тәрбие  қылуға  міндетті»,  -  деп,  кезінде  ғалым  М.Жҧмабаев  айтып 
ӛткеніндей,  ҧлт тәрбиесін  білім  алушыға  дҧрыс  деңгейде  бере  білсек,  бҥгінде  белең  алып  жатқан  жастар 
арасындағы келеңсіз оқиғалардан арылуға жол салған болар едік. Дегенмен де, еліміз тәуелсіздік алғаннан 
кейін қазақша оқытатын мектептер кӛптеп ашылып, жастарға сапалы білім мен саналы тәрбие беру ісімен 
айналысу жағы дҧрыс жолға қойылуда. Шынайы білім ең алдымен ҧлттың игілігіне, одан әрі адамзаттың, 
жеке  тҧлғаның  игілігіне  бағытталуы  тиіс.  Ҧлттық  білімнің  ӛзектілігі  де  осында.  Ҧлттық  білім  беру 
жҥйесінің  негізі  болып  педагогикалық  дәстҥр,  білім  беру  дәстҥрі,  жҥздеген  ғасырлар  бойы  қалыптасқан 
біздің  бойымыздағы  қҧндылықтарымыз  саналады.  Яғни,  нағыз  педагог  та,  педагогика  да  халықтың  ӛз 
ішінде  жатыр.  Сондықтан  да,  ҧлттық  тәрбиені  білім  алушы  жастардың  бойына  сіңіру  –  біздің  басты 
міндетіміз. 
Адамның бойындағы қандай да қасиеттер, мейлі жақсы, мейлі жаман болсын ол адамгершілік, білім-
парасаты,  инабаттылық,  кісілік  мінез,  еңбек  дағдысы,  –  бәрі-бәрі  ҥлгі-ӛнегені  ҥйрену  арқылы  жҧқпақ. 

Оның негізі ҧлттық тәрбие беруде. Бҧрынырақта баласын тәрбиелеу мақсатында адамның ӛмірі мағыналы 
болсын  деп,  ҧлы  адамдардың  қасына  қосып  қойып,  солардың  қасында  жҥру  арқылы,  аталы  сӛздерін 
тыңдап  ӛсу  арқылы  тәлім-тәрбие  ҥйренуге  ықпал  еткен.  Сондай  адамдардан  тәрбие  алған  адамдардың 
біразы  кейіннен  халқымыздың  біртуар  азаматы  болып  ержетіп  отырған.  Кейін  ел  ісі  де  осындай 
жастардың  қолына  ӛтіп  отырған.  Жалпы  қазіргі  кездегі  мәселе  халыққа,  яғни,  ҧрпаққа  ҧлттық  тәрбиені 
қалай береміз, оны қалай ҧйымдастырса болады және оған деген біздің зиялы қауым ӛкілдерінің ой-пікір, 
тҧжырымдамалары 
қандай, 
осы 
сияқты 
сҧрақтар 
кімді 
болса 
да 
толғандырады.  
Тәрбие  –  жеке  адамдардың  тҧлғалық  қасиеттерін  қалыптастыру  ҥшін  мақсатты  тҥрде  жҥргізілетін 
қоғамдық  ӛмірдегі  ең  басты  әрекет.  Тәрбие  тәжірибелерінің  негізгі  тірегі  –  ҧлттық  тәрбие.  Қазақ 
отбасында  ҧлттық  тәрбие  ана  қҧрсағынан  басталып,  адамды  ӛмір  бойы  және  оны  ол  дҥниеге  шығарып 
салумен  аяқталатын  әдет-ғҧрыптар  мен  салт-дәстҥрлер  негізінде  жҥргізіліп,  іс-әрекеттер  мен  қарым-
қатынастар  арқылы  жҥзеге  асады.  Ҧлттық  тәрбиені  оқыту  барысында  балаға  берілетін  ҧлттық 
психологияның  қҧрылымдық  элементтерінің  кҥрделі  әрі  маңыздыларының  бірі  –  ҧлттық  мінез-қҧлық 
болып  табылады.  Жастарға  халықтың  қоғамдық-ӛндірістік  тәжірибесі  арқылы  тарихи  тҧрғыда 
қалыптасқан  әдеттердің  жиынтығы  мен  еліміздегі  басқа  халықтардың  да  ҧлттық  мінезін  мәдениеті  мен 
тҧрмысынан,  әдет-ғҧрып,  салт-дәстҥрлерінен  байқату  арқылы  оқытылады.    Сонымен  бірге,  қазір 
жаһандану  жағдайында  жастардың  мінезінде  бҧзылу  қаупі  бар,  олардың  бірсыпырасының  әрекеттері 
ҧлттық психологиядан ауытқып бара жатқандары байқалады.  
 «Адамға  ең  бірінші  тәрбие  берілуі  керек,  тәрбиесіз  берілген  білім  –  адамзаттың  қас  жауы,  ол 
келешекке оның барлық ӛміріне апат әкеледі», – депті әл-Фараби бабамыз. Халқымыз бала тәрбиесіне аса 
зор кӛңіл  бӛлген,  жақсы  қасиеттерге  баулып,  жаманнан  жеріндіріп  отырған.  Бала  тәрбиесіне  кӛңіл  бӛліп, 
тереңінен  ойлаған  қазақ  халқы  бесіктегі  нәресте  тәрбиесіне  дейін  назар  аудара  білген.  Сол  себепті  де, 
қазақ  тарихында  жастар  жаман  қылықтардан  аулақ  болған.  Ендеше,  бҥгінгі  таңда  белең  алған  жастар 
арасындағы  келеңсіз  жайттардан  арыламыз  десек,  ҧлттық  тәрбиеге  баулитын  салт-дәстҥріміз  бен  әдет-
ғҧрпымыздың маңызының тереңде екендігіне кӛз жеткіземіз.    
 

жүктеу/скачать 2,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: