Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы
жүктеу/скачать 3,69 Mb. Pdf көрінісі
|
К.Ж. Бҧзаубақова «ЖАҢА ТҦРПАТТЫ МҦҒАЛІМНІҢ КРЕАТИВТІЛІК ҚАБІЛЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ» ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТРЕНИНГІ Тҽуелсіздігіміздің 20 жылында еліміздің жоғары білімі жаңа биіктерге кҿтерілді.Еліміздің жоғарғы оқу орындары ҽлемдік трендтерді, дүниенің тҿрт тарабында болып жатқан оқ нышанды ҿзгерістердіжатсынбай, ҿз тіршілігінің қан тамырына дұрыс қабылдап, сіңіріп жатыр. Қазақстан ТМД елдері арасында бірінші болып, Болон процесіне енді.Ал бұл дегеніміз - ҽлемдік білім берудегі жаңа деңгейдің, жаңашыл ҿзгерістердің кҿрінісі.Кадрларды даярлаудың 3 сатылы үлгісі енгізілді: бакалавриат-магистратура- докторантура PhD.Бұл үлгі озық дамыған елдерде қолданылып келеді.Қазақстан Орта Азия елдеріндегі еуропалық білім кеңістігінің толыққанды мүшесі болған алғашқы мемлекет болып саналады. Тҽуелсіздігіміздің 20 жылдығы білім беру жүйесіне нақты жаңа бағыт берді. Тек соңғы жылдардың ҿзінде-ақ Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, жаңа «Ғылым туралы» жҽне ҿзгертілген «Білім туралы» заңдар қабылданды. Мемлекеттік бағдарламаның негізгі бағыты – педагог мамандығының мҽртебесін кҿтеру болып табылады. [1]. Шапшаң ҿзгертіп, жоғарғы технологиялық бҽсекелі ҽлемде ҿмір сүруге дайын, сапалы білім алуға ұдайы ұмтылатын интеллектуалды, физикалық жҽне рухани дамыған азаматты қалыптастыру, кадрлар даярлау жүйесін дамытудың басты бағдарына айналмақ. [2]. Үшінші мыңжылдықта ҽлемдік бҽсекеге тҿтеп бере алатын жаңа тұрпатты мұғалім даярлау, оның креативтік қабілетін қалыптастыру басты назарға алынуда. 108 Жаңа тұрпатты мұғалімнің креативтілік қабілетін қалыптастыруда педагогикалық тренингтің алатын орны ерекше. «Жаңа тҧрпатты мҧғалімнің креативтілік қабілетін қалыптастыру» педагогикалық тренингінің үлгі - жоспарын ұсынып отырмыз. І БӚЛІМ. ӚЗІНДІК ҚАБЫЛДАУ ЖАҢА ФОРМАЦИЯ МҦҒАЛІМІ КІМ? Құрылымдық ҿзгерістер мұғалім кадрларын ҽзірлеу жүйесін оздыра отырып дамытумен қамтамасыз етілуі тиіс. Жаңа формацияның педагогы қажет. Мұғалімдердің жаңа ұрпағы білім деңгейі жҿнінен ҽрдайым саналып келгеніндей біршама емес, ҽлдеқайда жоғары болуы тиіс – бұл уақыт талабы. Н.Назарбаев /ҚР білім саласы қызметкерлерінің ІІІ съезінде сӛйлеген сӛзінен/ Тапсырма: І топқа: «Жаңа тұрпатты мұғалім» ұғымына сипаттама беріңіз. ІІ топқа: «Креативтілік» ұғымына сипатама беріңіз. 1-кесте. «Жаңа тҧрпатты мҧғалім» ҧғымына сипаттама № Анықтама Шығу кӛзі 1 Жаңа тҧрпатты мҧғалім – кҽсіби білікті, талантты, жаңалыққа құштар, рефлексияға қабілетті, рухани дамыған, шығармашыл тұлға Қазақстан Республикасында жаңа тұрпатты мұғалімнің үздіксіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасы. - Астана, 2005. 2 Жаңа формация мҧғалімі – бұл рухани дамыған, ҽрі ҽлеуметтік тұрғыда есейген, педагогикалық құралдардың барлық түрлерін шебер меңгерген білікті маман, ҿзін-ҿзі ҽрдайым жетілдіруге ұмтылатын шығармашыл тұлға Н.Ҽ.Назарбаев, ҚР білім саласы қызметкерлерінің ІІІ съезінде сҿйлеген сҿзінен.- Астана, 2004. 3 Жаңа тҧрпатты мҧғалім – бұл заманауи педагогикалық құралдардың бүкіл ҽлеуетін, инновациялық технологияның қыры мен сырын меңгерген, ҿзін-ҿзі кҽсіби жетілдіруге үнемі ұмтылып отыратын рухани дамыған, ҽлеуметтік жағынан шығармашыл, интеллектуалды тұлға, білікті маман. Бұзаубақова К.Ж. Инновациялық педагогика негіздері. – Алматы: Білім, 2009. – 454 б. 4 Жаңа тҧрпатты мҧғалім – бұл ҿз дүниетанымы бойынша ашық ҿмір сүретін қазіргі заманғы гуманитарлық этикалық кҿшбасшысы Жарқынбеков С.Д., Сманқұлова Ж.Е. ХХІ ғасыр мұғалімі. – Алматы, 2006. 2-кесте. «Кретивтілік» ҧғымына сипаттама № Анықтама Шығу кӛзі 1 «Креативтілік» (creatio) латын тілінен тікелей аудармасы – «жасап шығару». – «жасырын күш». – «жасап шығаруға қабілеттілік». Кретивтілік - ҿнімді ҽрекет етуге дайын болу, жаңалық ашуға дайындығын кҿрсететін индивидтің тұлғалық сапасы. Индивидтің жоғары нҽтижелерге жетуге деген тұрақты мотивтерінің болуы. Краткий психологический словарь. – М.: Политическая литература, 1985. 2 Креативтілік – шығармашылыққа қабілеттілік, соны ойлау: - тұлғаны сипаттайтын шығармашылық қабілеттердің деңгейі; - адамның қалыптан тыс ойлауы; - индивидтің жаңа идеяларды ашуға қабілеттілігі; - шығармашылық, дарындылық деңгейі; - тез арада тапқыр шешім қабылдай алу; Оспанова Б.А. Научные основы формирования креативности будущего специалиста в условиях университетского образования. Монография. – Туркестан, 2006. 97с. 109 - интеллектуалдық белсенділіктің жоғары деңгейі; - жаңаны қабылдай, түсіне алуға қабілеттілік; - қалыптан тыс жағдаяттарды шеше алу. 3.1. Креативтілік – шығармашылық, жаңаны ашу, қалыптан тыс ойлау, тапқыр шешімдерді туғызуға қабілеттілік анықтайтын тұлғаның дара, тұрақты кіріктірілген сапасы. Тұрғынбаева Б.А. Андрагогика. – Алматы: Алатау, 2011. - 79б. 3.2. Креативтілік – белгілі бір процестердің жиынтығы, ҽрекет, процесс: - жаңашылдық ҽрекет; - адамның қажеттілігінен туындайтын табиғи процесс; 1) білімнің жетіспейтінін сезінуден болатын дискомфорт (қолайсыздық), сезімталдық; 2) мҽселені анықтау, шешімді іздеу, болжамдар ұсыну; 3) шешімнің нҽтижесін жариялау, тұжырымдау. 3.3. Креативтілік – пайдалы идеяларды туғызуға қабілеттілік: - соны идеялар тудыру; оларды шешуге қалыптан тыс тҽсілдерді пайдалану; - белгісізге қарай табысты қадамдар жасау; - адамның қарапайым ойлауынан жоғары тұрған ойлау арқылы жаңа идеялар туғызу. 3.4. Креативтілік – ақпараттық, ағымдық процестерде байқалатын тұлғаның қасиеті: - ақпараттық ішкі құрылымдарға енуі арқылы пайда болатын тұлғаның сапасы; гипотеза ұсынғанда шешімді іздегенде жҽне оның дұрыстығын дҽлелдеуге кҿрінетін қасиет. 1-сурет. «Креативтілік» ҧғымының мәні КРЕАТИВТІЛІК Қалыптан тыс ойлау Шығармашылық Жаңашылдық ҽрекет Дарындылық Жаңа идеялар ұсыну Тапқырлық Интеллектуал- дық белсенділік Жаңа ҿнімді жасап шығаруға қабілеттілік 110 2-сурет. Креативті тҧлға ЖАҢА ТҦРПАТТЫ МҦҒАЛІМ КІМ? Ж – жаңашыл; жылы жүректі жайдарлы жан; А – абзал азамат; Ң – еңбексүйгіш, ержүрек; А – адамгершілі мол; Т – талантты; Ҧ – ұқыпты, ұлағатты ұдайы кҿтеріңкі кҿңіл-күйде жүреді; Р - рухани бай, рефлексия жасай алады; П – парасатты; А- адал, ашық; Т – талапты, технологияны меңгерген; Т – тапқыр, терең білімді, тҽуекелшіл тұлға; Ы – ыждақатты, ынталы; М - мҽдениетті; Ҧ – ұстамды, ұлағатты, ұтқыр ойлы ұстаз; Ғ – ғалым, данышпан, шыншыл; А – ақылды, баланың ақылшысы; Л – лезде оң шешім қабылдай алатын данагҿй, креативті, кҿреген; І – ізденімпаз, ізгілікті нұрын себуші; М – мейірімді, мҽртебелі мамандық иесі. КРЕАТИВТІ ТҦЛҒА Ҿзін-ҿзі ҿзектендіру Ҿзін-ҿзі қалыптастыру Ҿзін-ҿзі таныту Танымдық іс-ҽрекетті белсендіру ҿзін-ҿзі ынталандыру Жеке, дара ерекшелік- терін сезіну Ҿзін-ҿзі дамыту, ҿзіндік сананы қалыптастыру Ҿзіндік релаксация, ҿзіндік рефлексия Интеллектуалды ақыл- ой еңбегін ҿз бетінше ұйымдастыру Танымдық процестерді ҿзіндік реттеу «Мен» образын құру Ҿзін-ҿзі бақылау, ҿз-ҿзіне баға беру Ҿз іс-ҽрекетін жоспарлау жҽне ұйымдастыру Психологиялық процестерді (сезім, эмоция, коммуникация) ҿзіндік реттеу Ҿзін-ҿзі тану – «Мен» тұжырымдамасын қабылдау Шығармашылық Ізденіс 111 1-сурет. Жаңа тҧрпатты мҧғалім келбеті ҦЛЫДАН ҦЛАҒАТ Мұғалім – зор тұлға, ол күннің құдіретті сҽулесі сияқты. К.Ушинский Мұғалімдерге ең тамаша міндет жүктелген, күн астында одан жоғары тұрған ешнҽрсе жоқ. Я.А.Коменский Мұғалімдік мамандық – бұл адамтану, адамның күрделі жҽне қызықты, шым-шымтырығы мол рухани жан дүниесіне үңіле білу. Ал педагогикалық шеберлік пен педагогикалық ҿнер – ол даналықты жүрекпен ұға білу болып табылады. В.А.Сухомлинский Мұғалім – оқушы үшін ең жоғары адамгершіліктің үлгісі. Сондықтан да ол оқушы жүрегінде ұмтылмас із қалдырады. Н.А.Добролюбов Мұғалім ҿз ісіне жан-тҽнімен берілген ҽртіс ҽрі суретші болуы керек. А.П.Чехов Ұстаздық ету – уақыт ұту емес, ҿзгенің бақытын аялау, ҿзіңнің уақытыңды аямау. Жан Жак Руссо Баланың бойында үйрену құмарлығын оятқан мұғалім – ең жақсы мұғалім. А.Фердинанд Егер мұғалім ҿз бойына ҿз ісіне, шҽкіртіне деген сүйіспеншілікті жинақтаса, ол – нағыз ұстаз, жетілген мұғалім. Н.А.Толстой Мұғалім ҿзінің білімділігімен, жүріс-тұрғысымен, жайдарлы мінезімен, тіпті сырт пішімімен, киген киімімен де оқушысына жақсы мағынада қатты ҽсер етеді. М.Ғабдуллин Жақсы мұғалім мектепке жан кіргізеді. А.Байтҧрсынҧлы Жаңа тҧрпатты мҧғалім Оқушының шынайы досы, қамқоршысы Оқушының жеке тұлғасын құрметтейді Оқушының келешегіне сенеді Сабақты оқушыны жаңа білімді ҿз бетінше іздеуіне бағыттайды Оқушының жан- дүниесіне шаттық пен мереке сыйлайды Ҿз білімін ұдайы жетілдіріп отырады Оқушыны шығармашылыққа жетелейді Оқушыны ҿзін- ҿзі тануға үйретеді 112 2-сурет. Жаңа тҧрпатты мҧғалім қҧзіреті ІІ БӚЛІМ. ТАЛАНТЫҢДЫ ТАНЫТ! ПАРАСАТТЫ ДАНА БОЛ! Даналықтан мынадай үш ерекшелік шығады: тамаша шешімдер ұсыну, қатесіз сҿйлеу жҽне қажетті нҽрсені ұсыну Демокрит Парасат – табиғаттың ұлы сыйы: ол бізді тек биікке кҿтеріп қана қоймайды, сонымен бірге ҿзіміздің қадір-қасиетімізді, таланттарымыз бен ізгі-жақсылықтарымызды пайдалы етіп жұмсауға кҿмектеседі. Н.Шамфор Бақылаудың орнына Мҽжбүрлеудің орнына Үгіттеудің орнына Дауыс кҿтерудің орнына Кінҽлаудың орнына Талап етудің орнына Нҽтижені талап етпей Оқушыны үйрете отырып Оқушыны шығармашылыққа бастай отыра, ынталандырады ҽзілдейді түсіндіреді кеңес береді қорғайды бірге жұмыс істейді нҽтижеге бағыттайды ҿзі де ізденеді ҿзі де үйренеді М І Л А Ғ Ҧ М О Қ У Ш Ы 113 Тапсырма: Жаңа тұрпатты мұғалімнің креативті қабілеттерін ашу жолдарын кҿрсетіңіз. Дайындау уақыты: 2 минут. Қорғау уақыты: 1 минут. Кесте – 1. Жаңа тҧрпатты мҧғалімнің креативті қабілетін ашу жолдары Жаңа тҧрпатты мҧғалімнің креативті қабілеті ашу жолдары 1. Мақсаткерлік Табысты нҽтижеге, ҽкелетін жаңа идея ұсыну, оны жүзеге асыру тетіктерін жасау 2. Шығармашылық Ұдайы ізденіс, жаңа білімді меңгеру 3.Ҿзін-ҿзі ҿзектендіру Ҿзіне деген сенімі, ерік-күшін жігерлендіру, шыңдау 4.Ҿзін-ҿзі дамыту Инновациялық технологияны меңгеру, кҽсіби біліктілігін арттыру 5.Ҿзін-ҿзі бағалау Ҿз іс-ҽрекетіне сыни кҿзқарас, диагностикалық сараптама жасау, педагогикалық мониторинг, нҽтижені бақылау жҽне бағалау, түзету-реттеу ЕСІҢДЕ САҚТА! Мұғалімге қатаң болған жақсы. Мейірімді болған одан да жақсы. Халық даналағы Баланы мейіріммен меңгере алмаған адам қатылдықпен де бағындыра алмайды. А.П.Чехов Бір жыл бойы қаталдық кҿрсеткеннен бір сағаттай мейірбандық жасасақ баланы осы соңғысы тез түзетеді. А.Кантемир Дүниенің ең тамаша туындысы - ҿнегелі тҽрбие алып шыққан адам. Эпиктет Шын мҽніндегі тҽрбие адамның тҽнін де, жаным да жақсы, керемет ғажайып етіп шығаруға тиіс. Платон Нағыз тҽрбие ережелерден емес, жаттықтырулардан тұрады. Жан Жак Руссо Адам да ҿсімдік сияқты, жақсы күтімі болмаса, жақсы болып ҿспейді. Ш.Монтескье Ұлы мүмкіндіктердің баршасы – балалардың бойында. Л.Н.Толстой Егер алтын ісінің шебері алтынды бүлдірсе, онда алтынды қайта құюға болады. Егер бағалы тас бүлінсе, онда ол жарамсыз болып қалады, алайда ең бағалы деген гауһар тастың ҿзі, жаңа туған адамнан қымбат емес. Адамның бұзылуы – не үлкен қылмыс немесе орны толмас ҿкінішке айналады. Сондықтан бұл материалмен мүлткісіз, одан не жасай алатыныңды күні бұрын біле отырып, жұмыс істеу қажет. Д.В.Луначарский Ұстаз білімді, ҿмірге құштар, ҽділ, қажет десеңіз, ержүрек болуы керек. Әл-Фараби Адамның адамшылығы жақсы ата, жақсы ана, жақсы ұстаз, жақсы құрбыдан болады. Абай Жас бала – жас шыбық. Жас күнінде қай түрде иін тастасаң, ҿскенде сол иілген күйінде қатып қалмақ. Теріс иілген шыбықты артынан иемін десең, сындырып аласың. «Баланы - жастан» деген сҿздің мҽні осы. М.Жҧмабаев 114 ІІІ БӚЛІМ. БІЛІМІҢДІ ЖЕТІЛДІР! ШЫҢҒА ШЫҚ! ЖАҢА БІЛІМ ІЗДЕ! Мұғалім - ҿзінің білімін үздіксіз кҿтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқу мен ізденісті тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады. К.Д.Ушинский Сен ешбір жаңа нҽрсе меңгермеген жҽне ҿзіңнің біліміңе ештеңе қоспаған осынау күнді немесе сағатты бақытсыз сана. Я.А.Коменский Тапсырма: Жаңа тұрпатты мұғалімнің креативті қабілеттерін жетілдіру жолдарын кҿрсетіңіз. Дайындау уақыты: 3 минут. Қорғау уақыты: 2 минут 1-кесте. Жаңа тҧрпатты мҧғалімнің креативті қабілетін жетілдіру жолдары Жаңа тҧрпатты мҧғалімнің Креативті қабілеті Жетілдіру жолдары Инновациялық идея ҧсыну педагогикалық аукцион педагогикалық тренинг педагагогикалық форумға қатысу Жаңа білім педагогикалық оқу біліктілікті арттыру курсынан ҿту ҿздігінен қосымша білім алу (ғаламторға шығу, бейнесабақтар кҿру) Жаңа технологияны ҧсыну, ҥйрену ҽдістемелік семинар ҽдістемелік коллаж ашық сабақтар БІЛГЕНГЕ МАРЖАН Жер жыртушы, тұқым себуші, астық басушы егіс даласында ҿсірілген бидай масағымен жҽне бір уыс дҽнге бірнеше айдан кейін қуанып мҽз болады, ал мұғалім ҿз жасампаздығының жемісін кҿру үшін жылдар бойы еңбек етуі керек. В.А.Сухомлиснкий Шеберлік дегеніміз – қол жеткізуге болатын нҽрсе, атақты мүсінші, тамаша дҽрігер болатыны сияқты, педагог та тамаша шебер бола алады жҽне болуға тиіс те. Біздің бҽріміз де бірдей адамдар екендігімізге мен кҽміл сенімдімін. Мен 32 жыл жұмыс істедім, ал азды-кҿпті жұмыс істеген мұғалім, ҽрбір мұғалім, жалқау болмаса, шебер болып алады. Егер сіздердің ҽрқайсысыңыз мұғалімдік істі тастап кетпесеңіз, онда міндетті түрде шебер бола аласыз. Ал мұғалімнің шеберлікті қаншалықты меңгеруі – оның ҿзінің табандылығына байланысты болмақ. А.С.Макаренко IV БӚЛІМ. ШЕБЕРЛІГІҢДІ ШЫҢДА! «АКМЕ» ШЫҢЫНА ШЫҒУ БАСПАЛДАҒЫ Егерде сен тҽнді шынықтыру, ерік-жігерді шыңдау, жүректі згілендіру, ақыл-ойды жетілдіру жҽне сапа-сезімді теңестіру ҽдістерін білетін болсаң - онда нағыз мұғалімсің. Ш.Летурно Нашар ұстаз шындықты қайталайды, жақсы ұстаз сол шындықты іздеп табуға үйретеді. А.Дистерверг Адам кҿңілі шын мейірлесе, білім – ғылымның ҿзі де мейірленеді, тезірек қолға түседі. Шала мейір шала байқайды. Абай Тапсырма: Мұғалімнің акмеологиялық тұғырға кҿтерілуіне ҽсер ететін факторларды атаңыз. 115 Дайындау уақыты: 3 минут. Қорғау уақыты: 2 минут. 1 – кесте. Мҧғалімнің акмеологиялық тҧғырға кӛтерілуіне әсер ететін факторлар Мҧғалімнің акмеологиялық тҧғырға кӛтерілуіне әсер ететін ішкі фактор сыртқы фактор 1. Мұғалімнің ҿз мамандығын шынайы сүюі 2. Мұғалімнің ұдайы шығармашылық ізденісі. 3. Мұғалімнің ҿз іс-ҽрекетіне, педагогикалық ізденісіне сыни кҿзқарасы (педагогикалық рефлексия) 4. Мұғалімнің кҽсіби біліктілігін кҿтеруі. 5. Мұғалімнің жаңа нҽтижеге жетудегі табандылығы (инновациялық ізденісі, табысы) 6. Мұғалімнің ҿзін-ҿзі дамытуы, ҿзін-ҿзі жетілдіруі 1. Қоғамдағы мұғалімнің мҽртебесін кҿтеру. 2. Қоғамда мұғалімнің жағымды бейнесін қалыптастыру. 3. Педагогтерді материалдық ынталандыру жҽне ҽлеуметтін қолдау. А - адам, жеке тұлға, адами капитал; К - кемелдену, ҿзін-ҿзі дамыту, шығармашылық; М - мамандық, кҽсіп; Е - есею, ҿзін-ҿзі жетілдіру; О - ойлау қысыны; Л - логикалық ойлау, жобалау; О - ойлау, жобалау шапшаңдығы; Г - гүлдену, жоғарылау сатысы , деңгейі; И - инновациялық ізденіс, табыс; Я - «Мен» тұлғасы; Акмеология грек тілінен аударғанда шың биіктік гүлденген кезең Адамның дамуы мен тіршілік ҽрекетіндегі биіктерге шығуын зерттейтін ғылым 116 «Акме» деңгейіне кҿтерілген мұғалім - үнемі іздену нҽтижесінде, шығармашылық ҽрекет түрлерін құрастыра алу арқылы ҿзінің дамуының субъектісі деңгейіне дейін кҿтеріліп, ҿзінің қайталанбайтын даралық ҽлеуетімен ерекшеленетін креативті, шебер, жаңашыл ұстаз. жүктеу/скачать 3,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|