Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е
жүктеу/скачать 5,12 Mb. Pdf көрінісі
|
| лықтардың бірлігі мен өзара эсерлілігі заңы даму
үдерістерінің ішкі қайнар көзін ашады, ескінің жойылып, жаңаның пайда болуына әсер етеді. Заттар мен қүбылыстардың бойындағы касиетгер мен ағымдар- ды өзара жокка шығарып, өзара макұлдап тұратын жактар бірлігін қарама-кайшылык деп атайды. (Мысалы, ақ пен кара, жақсылық пен жамандық т.б.). Қарама-қайшылықгардын өзара эсерлілігі, қақтығы- суы, соның нэтижесінде өзара терістеу пайда болатын көріністі қай- шылық дамуы деп атайды. Ол таным диалектикасына сәйкес козғалыс пен дамудың қайнар көзі немесе себебі міндетін атқарады «Даму» ұғымына философияда «мөлшерлік өзгерістердің белгілі бір өлшем шегінен шығып, сапалық өзгерістерге айнапуы» деген анықтама бері- леді, яғни мэңгі, қажетті қозғалыс, уақыттағы өзгеріс деп түсіну қажет. Дамудың қайнар көзі болу үшін карама-қайшылықтар бірін - бірі жоққа шығарумен шектелмей, бір -бірін сүйеп те отырулары керек. Дамудың кезкелген үдерісі өзінің қозғалу барысында, кезең- дерінде сапалық жағынан бір - бірінен өзгеше болады. Ескі сапалык жағдай жойылады, ол жаңа сапалық жағдаймен терістеледі. Терістеу - дамудың қозғаушы күші. Теріске шығару ескі құбылыстың жай ғана жойылуын емес, сонымен бірге теріске шығарылған құбылыспен бел- гілі денгейде байланыста болатын жананың пайда болуын білдіреді. Осылайша, диалектикалық терістеуді теріске шығару ескіні жоюға ба- ғытталған негативтік затгын қырларын, оның жекелеген элементтерін ұстап, сактап қалуға багытталган познтивтік өзара байланысты екі аспектіні қамтиды. Жаңа ескіні терістейді. Сандық өзгерістердің сапалық өзгерістерге ауысу заңы даму тетігін, ескіден жанаға өтудін жолдары мен тұрлерін ашады. Заннын мәні «сапа», «сан», «өлшем» категорияларын талдау аркылы ашылады. Заттардың анықтыгын білдіретін басты мэнді қасиеттердің жиынтығы сапа деп аталады. қалыптасуы сапаның өзгеруі болып табылады. Терістеуді теріске шыгару заңы - затгың жаңа сапалық жағ- дайын нығайту, дамуға кедергі келтіретін компоненттерді жойып, ор- нына жаңалары пайда болады деген сөз. Жаңаның пайда болуы бола- шақ мұгалімнін кәсіби құзыретгілігінін қалыптасуындағы шешуші ке- зең. Ол жацаны қабылдау арқылы өзін дамытады, бойына кәсіби құзыреттілік сапапарын жинайды. Таным теориясы. Ғылым және оқу танымы гылыми білімнің кұрамымен, құрылымымен, танымдық қызметімен снпаттапады. Ғылы- ми білімді ұғымнан теорияға дейін меңгеру білім сапасының манызды белгісі болып есептелетін жүйеліліктің логикалық-психологиялық және дидактикалық сипаттамасы болып есептелінеді. Оқу-танымдық әрекетте таным қызметгерін меңгеру ғылыми әдісті игеруге экеледі. Логиканы дидактикалық үдерістегі оқытудың құралы еткен тіл екені анық. Ғалым да, оқушы да қүбылысты снпаттау (не?, кашан?, қайда?, қандай?, қанша?, қапай?), түсіндіру (неден?, неге?, не үшін?), болжау (не болады?, егер?) - үшін колданыстагы кілтті сөздері бірдей. Бүл лексикапық құрылымдар оқу мәтіндерінің, оқу тапсырмаларының маз- мүнына үнемі жэне максатты түрде қосылып отырады. Философиялық білім барлық накты ғылымдар жүйесінде дами- ды жэне келесі құрылымдық бвліктерден кұралады: онтология (бол- мыс туралы ілім), эдіснама (эдіс туралы ілім), гносеология (таным ту- ралы ілім), формалды, диалектикалық, арнайы логика, табиғат фило- софиясы, әлеуметтік философия, антропологиялық философия, эстети- ка, этика (мораль туралы ілім), философия тарнхы. Жүйелік тугыр - қубылыстардың жалпы башіаныстарының бейнеленуі. Жүйелік зертеулерді ерекшеліктеріне сэйкес - жалпы ғылыми жэне философиялық зергтеулердің тоғысу саласы; жүйелік зерттеу- лердін логикасы мен әдіснамасы; арнайы гылыми-жүйелі әдістемелері; жалпы жүйе теориясын кұру салалары деп жіктейді (Э.Г. Юдин, В.Н. Садовский). Жүйелік тұғыр диалектикалық материализмнің бөлінбес бөлігі. Жүйелілік тұғыр - нысанды жүйе ретінде зерттеу эдіснамасы (М.С. Каган, В.Г. Афанасьев жэне т.б.). Жүйелілік тұғыр «жалпы гылымилығымен», «ғылыми білімнің көп салапығымен», «жалпы гылымилыктың гносеологиялылығымен» сипаттапады (А.Д. Урсул жэне т.б.). Жұйелік тұғыр - нақты гносеологиялык жағдаяттағы диа- лектикапык эдістердің көрінісі. Сондыктан, жұйелік жалпы ғылыми эдіснамалык зерттеудің бір кұралы ретінде оку-тэрбие үдерісін жэне бір-бірімен байланысты кұбылыстарды жүйелі зерттеуге кажет сапалы гылыми тұғыр болып табылады. жүктеу/скачать 5,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|