Техника, технология и физико-математические науки

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
60
 ~ 
 
Бөтен мүлікті ұрлау дегеніміз-меншік иесінің мүлкін пайдакүнемдік мақсатта 
заңсыз, қайтарымсыз алу және оны өз пайдасына немесе басқа адамның пайдасына 
айналдыру. 
Заңмен  берілген  анықтамадан  ұрлықтың  объективтік  жағын  сипаттайтын 
мына белгілерімен бөліп алуға болады 
1. мүлікті алу; 
2. алудың заңға қайшылығы; 
3. алудың қайтарымсыз болуы; 
4. пайда күнемдік мақсат. 
          Ұрлау  арқылы  мүлікті  алғанда  айыпты  оны  өз  пайдасына  немесе  басқа 
адамдардың  пайдасына  айналдырады.  Ұрлаған  адам  мүлікке  өз  меншігіндей  билік 
жасайды,  бірақ  заң  жүзінде  ол  меншік  иесі  бола  алмайды,  себебі  меншік  құқығын 
қылмыстық  жолмен  алу  мүмкін  емес.  Сондықтан  да  жәбірлеушінің  ұрланған  затқа 
меншіктік  құқығын  ұрлық  жоғалта  алмайды.  Ұрлауға  заң  тұрғысынан  анықтама 
бергенде  бөтен  мүлікті  айыптының  меншігіне  емес,  оның  пайдасына  немесе  басқа 
адамдардың  пайдасына   айналдыру  дегенді  бәкім  осы  тұрғыдан  түсіндіру  қажет. 
Айып  қою  нәтижесінде  меншік  иесіне  не  басқа  иемденушіге  материалдық  залал 
келеді. Ұрлағандағы материалдық залал тікелей нақты залал түрінде көрініс табуға 
тиіс.  Қазақстан  Республикасының  Жоғарғы  Соты  Пленумының  1996  жылғы  25 
шілдедегі  қаулысында  былай  делінген  «Қылмыс  объектісі  болған  мүліктің  құнын 
анықтағанда, оны меншік иесінің қалай иемденгеніне байланысты, қылмыс жасалған 
кездегі жеке сауда нарықтық немесе коммисиандық бағаларға сүйену қажет. Бағасы 
болмаған 
жағдайда 
мүліктің 
құнын 
сараптаманың 
қортындысы 
негізінде 
анықталады» [2]. 
Ұрлаудың  салдарынан  келген  залалдың  орнын  толтырғанда  оның  мөлшері 
сот шешім қабылдаған негізгі бағаларға сүйеніп анықталады. Меншік иесіне немесе 
заңды  иеленушіге  материалдық  залал  келтірмейтін  мүлікті  алу,  ұрлау  ретінде 
саралануға тиіс емес. Ұрлауды сипаттайтын келесі белігі- оның заңға қайшылығы.  
Бұдан жасалынатын тұжырым - егер адам мүлікті алуға заңды негіздемелері 
бола  тұрып,  оны  алу  үшін  белгіленген  тәртіптерді  ғана  бұзса  онда  бұл  жағдайда 
ұрлау болмайды. 
Қылмысы  аяқталғаннан  кейін  мүліктік  залалдардың  орнын  толтыру  немесе 
ұрланған  мүлікті  қайтару  айыптыны  жауаптылықтан  босатпайды,  бірақ  ол  жазаны 
жеңілдетуге  негіздеме  бола  алады.  Айыпты  мүлікті  алып,  оған  өз  қалауы  бойынша 
билік жасай алатын кезден бастап ұрлау аяқталған болып салалады. 
Әңгіме  нақты  билік   жасағандықта  емес,  сол  билікті  жасау  мүмкіндігін 
алғандықта.  Сондықтан  ұрлауды  аяқталған  деп  тану  үшін  айыптының  затты  іс 
жүзінде  пайдалаланғаны,  одан  пайда  көргені қажет  емес. Оның  сондай  мүмкіндікті 
алғаны  жеткілікті.  Егер   айыпты  бөтен  мүлікті  алуға  бағытталған  белгелі  бір 
әрекеттер жасаса, бірақ ол мүлікке билік жасау мүмкіндігіне қолын жеткізе алмаса, 
онда 
ол 
әрекет 
ұрлық 
жасауға 
оқталу 
ретінде 
сараланады 
[3].  
          Қазақстан  Республикасының  күшіндегі  қылмыстық  заңына  сәйкес  ұрлық 
дегеніміз  –  бөтен  мүлікті  жасырын  ұрлау  болып  табылады.  Ұрлық  объектісі  -  
меншік.  Бұл  қылмыстың  заты  -   материалдық  әлемнің  заты  түріндегі,  нақты 
құндылығы  бар  (заттар,  тауарлар,  бұйымдар,  ақша,  т.б)  өндіру  үшін  адам  еңбегі 
жұмсалған, сондықтан да ақшамен бағалана алатын бөтен мүлік. 
Материалдық құндылығы жоқ зат немесе бұйым ұрлық заты бола алмайды, 
себебі оны алу меншік иесіне материалдық залал келтірмейді. Сондықтан да, жасау 
үшін қоғамға пайдалы еңбек жұмсалмаған табиғи байлықтарды (орманды, балықты, 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
61
 ~ 
 
тағы  жануарларды,  т.б)  заңсыз  иелену  меншікке  қарсы  қылмыстар  қатарына 
жатпайды, олар экологиялық қылмысқа жатады. 
Ұрлыққа  тән  белгі  –  оның  жасырын  тәсілімен  жасалуы.  Ұрлықтың 
жасырындық  сипатын  анықтағанда  айыптың  ниетіне,  яғни  оның  ұрлықты 
субъективтік қабылдауына баса назар аудару қажет.  Ұрлық болады деп санау үшін 
айыпты  жасырын  ұрлық  жасауға  ұмтылуы,  бөтен  мүлікті  жасырын  түрде  иеленуге 
оның  ниеті  болуы  тиіс.  Егер  айыпты,  өзінің  мүлікті  заңсыз  иеленуін  ұғынған  бөгде 
адамның  араласуына  мүмкіндік  бермей,  қалыптасқан  жағдайға  байланысты  әрекет 
жасаса да ұрлауда жасырындық сипат болады. 
Жасырын  ұрлауды  саралау  үшін  мүліктің  алынуы  тек  меншік  иесіне  ғана 
емес,  оны  күзетушіге  де,  үшінші  адамға  да  білінбеуі  тиіс.  Олар  ұрлық  жасалған 
кезде,  не  сол  жерда  болмайды,  не  болған  кезде  де  ұрлықтың  жасалғандығын 
сезбейді. 
Егер  айыпты  өз  әрекетінің  қылмыстық  сипатының  белгілі  болғандығын 
ұғынбай,  қылмысының  құпиялығына  өзі  күмән  келтірмей  әрекетін  әрі  қарай 
жалғастырса,  ол  ұрлық  болып  саналады.   Егер  айыпты,  әрекетінің  белгілі 
болғандығын ұғынып ұрлығын доғарса, егер ол ешнәрсе алып үлгермесе, онда оның 
әрекеті не ұрлыққа оқталғандық саналады, егер ол қандай да бір құндылықты алып 
үлгерсе  аяқталған  ұрлық  болып  саналады.  Бөгде  адамның  көзінше  жасалған 
ұрлықты  жасырып  жасалған  деп  тану  үшін,  сол  адамның  айыптың  әрекетінде 
қылмыстық сипат бар екендігін ұғынбағандығы анықталуға тиіс [4]. 
Мысалы,  айыпты  өзін  мүлік  иесі  атынан  билік  жасай  алатын  адаммын  деп 
өтірік айтады; иесіз тұрған автомашинаға жайбарақат отырып жүріп кеткен адамның 
әрекетіне қарап онда тұрғандар ұрлық жасалды деп ойламайды.  
Ұрлықтың   объективті  жағын  талдағанда  әрекет  пен  қылмыстың  нәтиженің 
арасындағы  себептік  байланысты  анықтау  қажет.  Теориялық  және  практикалық 
тұрғыдан  едәуір  маңызды  болып  саналатын  мәселелердің  бірі  –  ұрлық  аяқталу 
кезеңін айқындау. Затты айыптының иеленген кезеңінен бастап ұрлықтың аяқталған 
болып  саналатын  салалмайтындығы  бірнеше  маңызды  мәселерді  шешумен 
байланысты,  олар:  қылмысты  саралау,  қылмысты  жасаудан  еркімен  бас  тарту, 
қылмысқа қатысушылар шеңбері, ұрлықты тонаудан жеке қарақты шектеу, жазалау 
шарасын белгілеу мәселелері. 
Ұрлықты аяқталған деп айыптының затты іс жүзінде иеленген кезінен емес, 
ол затқа оның өз қалауымен билік ете алатын мүмкіндігі туған кезден бастап санау 
керек. 
Егер  ұрлық  күзеттегі  аймаққа  жасалса,  онда  қылмыстың  аяқталғандығы 
туралы  мәселе  ұрланған   мүліктің  сипатына  және  айыптының  пиғылына 
байланысты. 
Мысалы, 
егер 
айыпты 
күзеттегі 
аумақтан 
шығармай 
–ақ  
пайдаланылуға  болатын  мүлікті  ұрлауды  ойластырса,  онда   мүлікті  оқшаулап,  оған 
заңсыз иелік орнатқан кезден бастап ұрлық аяқталған болып саналады. 
Ұрлаған  мүлкін  сол  тұрған  жерінде  өз  пайдасына  жарату  мүмкін 
болмағандықтан, оны күзеттегі аймақтан  алып шығу кезінде айыпты ұсталса, оның 
әрекеті  ұрлыққа  оқталғандық  ретінде  сараланады.  Кінә,  қылмыстың  себебі  мен 
мақсаты  ұрлықтың  субъективтік  жағын  сипаттайтын  нышандарға  жатады.  Бұл 
нышандар ұрлық жасаушы адамның  психикасындағы ішкі процесстердің көрінісі, ол 
ұрлаушының  санасы  мен  еркінің  жасалған  қоғамға  қауіпті  әрекетпен  байланысын 
сипаттайды. 
Субъективтік  жағынан  ұрлық  –  тікелей  ниетпен  жасалатын  әрекет.   Ол 
дегеніміз – айыпты өз  әрекетінің қоғамға қауіпті екендігін ұғынады, қоғамға қауіпті 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
62
 ~ 
 
зардаптың  болатынын  алдын  ала  біледі  және  соны  тілейді;  ешқандай  құқығы 
болмаса  да  бөтен  мүлікті  жасырып  алады,  өзіне  заңсыз  пайда  түсіру  үшін  мүлік 
иесіне  материалдық  залал  келтіретіндігін  түсінеді.  Ұрлық  жасағанда  айыпты  өз 
әрекетін заңға қайыпты екендігінде, мүлікті жасырып иелетіндігінде ұғынады. Ұрлық 
жасаудың  себебі  –  пайда  табу.  Пайда  табу  болмаса  ұрлықта  болмайды.  Ол 
ұрлықтың  субъективтік  себебі.  Бірақ  бұл  себебтің  мазмұны  оның  тереңдігі,  оны 
ұғыну дәрежесі және тұрақтылығы әр түрлі болуы мүмкін [5]. 
Мақсат  –  ұры  ұмтылған  нысан,  оған  заңға  қайшы  әрекеттер  арқылы  қол 
жеткезеді. Себебке қарағанда қылмыс жасаудағы мақсат айыптының қоғамға қауіпті 
әрекет  жасай  отырып  қол  жеткізген тікелей  нәтижесімен  сипатталады.  Мақсат  пен 
себеп арасындағы айырмашылық еріктік проценті әр түрлі сипаттауға негізделген. 
Ұрлықтың  себебі  ұрық  жасаған  адам  нені  байлыққа  алды  деген  сұраққа 
жауап  берсе,  қылмыстың  мақсаты  әрекетіне  бағытталған  адам  ұмтылған  жақын 
арадағы нәтижені анықтайды.  
Қылмыстық  нәтиже  -   бөтен  мүлікті  заңға  қайшы  жолмен  алу  –  ұрлық 
жасаудағы  айыпты  алға  қойған  тікелей  мақсат,  ол  ұрлық  құрамының  элементіне 
жатады. Онда бөтен мүлікті жасырын алуға, одан пайда көруге ұмтылу сипаты бар. 
Ұрланған  мүліктен  пайда  көру,  іс  жүзінде,  ұрлық  құрамынан  тысқары  жатыр.  Ол 
қылмыстан  туындайтын  қажеттілікті  қанағаттандыруға   бағытталған.  Қылмыстық 
кодекстің 175 бабының 2-ші бөлігінде мынандай саралаушы нысандар көзделген: 
а) адамдар тобының алдын ала сөз байлануы бойынша; 
б) бірнеше рет;  
в)  тұрғын,  қызметтік  немесе  өндірістік  ірі  жайға,  қоймаға  заңсыз  кірумен 
жасалған ұрлық. 
Ұрлық  жасау жөнінде  алдын ала  келісіп,  оған  екі  немесе  одан көп  адамдар 
қатысса ондай ұрлық адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша жасалған 
ұрлыққа  жатады.  Қоғамға  қауіпті  әрекет  субъектісінің  нысаны  болуға,  сондай-ақ 
олар  бірлесіп,  қасақана және  келісіп  әрекет  жасауға  тиіс. Топқа  қатысушы  кемінде 
екі адам ұрлықтың объективтік жағын орындаса, онда ол нысаны жағынан тек бірге 
атқарушылық  қана  болуға  тиіс.  Бұл  жағдайда  олардың  барлығын  бірдей  әрекет 
орындауы міндетті емес. Біреуге ұрлататын мүлікке жол ашуы басқалары мүлікті алу 
немесе  басқа  да  әрекеттер  жасауы  мүмкін.  Сондықтан  да  бір  атқарушы  және  бір 
немесе  бірнеше  қатысушылар  (көмекшілер,  айдап салушылар,  ұйымдастырушылар) 
болса  осы  нышандар  бойынша  ұрлықты  саралауға  болмайды.  Қылмыс  басталғанға 
дейін, оған дайындық кезінде немесе тікелей оқталар алдында  келісімге қол жеткен 
болса  алдын  ала  сөз  байланысқандық  орын  алады.  Сөз  байласқан  кезден  ұрлық 
басталғанға  дейінгі  аралықтағы  уақыт  маңызы  жоқ.  Нысаны  жағынан  сөз  байласу 
ауызша,  жазбаша,  тікелей  конклюденттік  әрекеттер  арқылы  (тіл  көрсетіп),  үнсіз 
болуы мүмкін [6].  
Бөтен  мүлікті  алуға  тікелей  бағытталған  әрекетті  атқарушы  бастап  қойған 
болса, онда басқа қатысушының кейін келіп қосылғандығы бұл саралаушы нысанды 
құрамайды, себебі бұл адамды ұрлықты бірге жасау үшін алдын ала сөз байласқан 
деп санауға болмайды. Әрқайсысы өзінше бастап, кейін кездейсоқ бірігіп, қылмысты 
әрі қарай бірлесіп жалғастырған адамдардың қылмыстық әрекеттерін де  осы нышан 
бойынша саралауға болмайды. 
Тұрғын,  қызметтік  немесе  өндірістік  үй-жайға  не  қоймаға  заңсыз  енумен 
жасалған  ұрлықтың  қоғамға  қауіптілігі  сонда,  ұры  кедергілерді  өтіп  мүлікке  жету 
үшін  белгілі  бір  қиындықтарды  жеңеді,  төбені,  қабырғаны  немесе  есікті  бұзады, 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
63
 ~ 
 
жәбірленушінің  өз  мүлкін  сақтау  үшін  алдын  ала  қарастырған  шараларын  жоққа 
шығырады, өз мақсатына жету үшін табандылық көрсетеді.  
Ұрлық  зорлықсыз  қылмыстар  қатарына  жатады,  сондықтан  күш  көрсетіп 
қылмыскер  әрекетін  бақылау  мүмкіндігінен  айырылған  адамның  (бір  жерге  жауып 
қойған)  мүлкін жасырып  алу,  көрсетілген  зорлықтың  сипатына  қарай тонау  немесе 
қарақшылық  ретінде  Қылмыстық  кодекстің  178,  179  баптары  бойынша  саралануға 
тиіс. 
Әшкерелеген  ұры,  бастаған  жасырын  ұрлықтың  беті  ашылғанын  ұғынып, 
ұрлағанын  тастай  салып  ұсталып  қалмау  үшін  жасырынуға  ұмтылса,  мұндай 
әрекеттер  бәрі  бір  ұрлыққа  (немесе  оған  оқталғандыққа)  жатады.  Егер  ұсталып 
қалмау  үшін  ұры  өзін  ұстаушы  адамға  қарсы  күш  қолданса,  оның  әрекеті  өзінше 
жеке адамға қарсы қылмысты құрайды. 
Ұрлықтың бөтен мүлікті иеленіп алудан және ысырап етуден айырмашылығы 
сол ұрлық кезінде айыпты бөтен мүлікті алуы, не оған баруға мүмкіндік алуы, не оны 
күзетуі мүмкін, бірақ онда ол мүлікке билік етуге, оны басқаруға, сақтауға ешқандай 
өкілеттік болмайды. 
Ұрлықты алаяқтықтан ажырату қажет.1) ұрлық жасағанда қылмыс заты тек 
мүлік  қана  болады,  ал  алаяқтықта  қылмыс  заты  мүліктен  қатар  мүлікке  құқық  та 
болады. 2) ұрлық жасалғанда жәбірленушінің мүлкі онын еріксіз, жасырып алынады. 
Ал  алаяқтық  кезінде  меншік  иесі  немесе  заңды  иегері  алғандықтан  немесе  сенімге 
қиянат  жасағандықтан  мүлікті  қылмыскерге  өзі  береді.  3)  алаяқтық  кезінде  мүлікті 
қылмыскерге әрекет жасауға қабілеті бар, мүлікке билігін заң танитын адам беруге 
тиіс. Егер алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы жасына немесе психикасының 
бұзылуына  байланысты  әрекет  жасау  қабілеті  жоқ  немесе  қабілеті  шектелген 
адамның  мүлкін  иеленсе,  онда  қылмыстың  әрекеті  алаяқтық  емес,  ұрлық  болып 
саналады, себебі ондай адамның еркі заң жүзінде ескерілмейді. 4) алдаушылық тек 
алаяқтықта  ғана  емес,  ұрлық  кезінде  де  болады.  Алаяқтық  жасалғанда  алдау 
арқылы мүлік иеленеді, ал ұрлық кезінде сол жасырып ұрланатын мүлікке беру үшін 
алдау  тәсілі  қолданылады.  Ұрлықты  тонаудан  ажырату  керек,  оның  басты 
айырмашылығы-мүлікті алу тәсілінде. Ұрлық кезінде мүлік жасырын алынса, тонауда 
ашықтан-ашық алынады [7]. 
Ұрлық әр түрлі жерлерде жасалады. Ұрлық күндізгі уақытында, түнгі уақытта 
да  жасалады.  Жиі  кездесетіні  дүкен,  қойма,  пәтер,  үйдегі  заттар  және  де  жеке 
заттарды  вокзалдарда,  поезда,  базарларда,  сондай-ақ  адамдар  көп  жүретін 
жерлерде  қалтадан  ұрлау.  Тұрғын,  қызметтік  немесе  өндірістік  үй-жайға,  қоймаға 
ұрылар  төбені,  қабырғаны,  еденді,  есікті,  терезелерді  бұзып  кіреді  немесе  жерді 
қазып  кіреді.  Құлыпты  бұзып  немесе  арнайы  дайындалған  кілтпен  ашып  кіреді. 
Сындыру,  бұзу  үшін  белгілі  бір  құралдарды  қолданады.  Қалтадан  ұрлағанда  бір 
заттың  көмегімен  немесе    заттың  көмегінсіз  қыстырылысқан  уақытты  пайдаланып 
ұрлайды.  
Қылмыстық  жауапкершілік -  заң   алдындағы  жауапкершіліктің   бір  түрі 
қылмыс    жасаудың      құқықтық    салдары    қылмыскерге      мәжбүрлік    жағдайда 
мемлекеттік    жаза    тағайындаумен   
қорытындыланады.   
Қылмыстық  
жауапкершілікке    тарту    деген  -    соттың    тергеуімен,    анықталуымен    жүргізілетін  
қылмыстық  іс.   
          Мемлекет  пен  қоғамның  негізгі  заңы  Конституцияда  қоғамдық  қатынастар 
олардың  табиғи  шығу  шегінде  реттеліп  қамтылған.  Бұған    меншік    түрлері    де  
кіреді.  Меншік қоғамның экономикалық негізі болып  табылады.    

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
64
 ~ 
 
         Қоғамда    мемлекеттік  және  қоғамдық    меншік    түрлерін      күштеп    тануға  
болмайтындығын  совет  мемлекетінің тарихы  дәлелдеп  көрсетті,   меншік  түрлері 
табиғи жолмен қоғамның объективті даму ерекшелігімен    қалыптасуы  керек.   
 
Әдебиеттер тізімі 
 
1 Наумов А.В. Уголовное право. Общая часть. М,1997 
2  Қазақстан  Республикасының  Жоғарғы  Соты  Пленумының  1996  жылғы  25  
шілдедегі қаулысы 
3  Алауов  Е.О.  Проблемы  уголовно-правовой  борьбы  с  вымогательством.      Алматы, 
1997 
4 Белкин Р.С Криминалистическая энциклопедия. М, 1997 г. 
5 Борзенков  Г.Н.  Уголовно-правовые  проблемы  охраны  имущества  граждан  от 
корыстных посягательств. М,1991 г. 
6 Джекебаев У.С. Основные принципы уголовного права РК. Алматы, 2001 
7 Владимирова В.А., Ляпуков Ю.И. Ответственность за корыстыне посягательства на 
социалистическую собственность. М,1986 
 
 
А. Нурекешова, Б.Ж. Таубаев
 
 
Атырауский государственный университет имени Х. Досмухамедова, г. Атырау 
 
  
ПРОБЛЕМЫ БАНКОВСКОЙ СИСТЕМЫ КАЗАХСТАНА И ПУТИ ИХ РЕШЕНИЯ 
  
В  статье  проанализированы  проблемы  банковской  системы  Казахстана.  На 
основе  проведенного  анализа  сгруппированы  последствия  проблем,  с  учетом 
которых предложены приоритетные направления банковских систем Казахстана.  
 
 
 
The  problems of  the  banking  system  of  Kazakhstan  are  analysed  in  the  article. 
On the basis of the analysis the consequences of the problems against which proposed 
priorities for the banking systems of Kazakhstan. 
                              
Пожалуй,  самыми  важными  по  своей  сущности  и  значению  финансовыми 
услугами коммерческих банков являются кредитные услуги. В отличие от ломбардов 
и  кредитных  товариществ,  кредитная  деятельность  коммерческих  банков  очень 
обширна. Удельный вес кредитных услуг в совокупных активах банковской системы 
имеет  тенденцию  к  увеличению.  Анализ  рынка  кредитных  услуг  показал,  что  в 
объеме кредитных вложений основная доля приходится на краткосрочные кредиты 
в  национальной  и  в  иностранной  валюте.  Так,  если  в  1997  году  удельный  вес 
кредитов  в  активах  банковской  системы  составлял  42%,  то  к  2011  году  этот 
показатель составил 80%. 
С  другой  стороны  следует  отметить,  что  экономика  Казахстана  ощущает 
потребность  в  долгосрочных  кредитных  вложениях,  в  то  время  как  коммерческие 
банки занимаются в основном кратко- и среднесрочным кредитованием. Это можно 
объяснить  отсутствием  у  коммерческих  банков  долгосрочной  ресурсной  базы,  что 
говорит о необходимости адекватного развития финансовых услуг по привлечению 
средств.  Данная  проблема  является  на  сегодняшний  день  основной  для  рынка 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
65
 ~ 
 
финансовых  услуг  и  для  всего  финансового  рынка  в  целом  и  без  ее  преодоления 
нельзя твердо  говорить,  что  финансовый  рынок полно  выполняет  свою  функцию  - 
посредничество в движении денежных средств от владельцев к пользователям. 
В определенной степени решение этой проблемы возможно в деятельности 
крупнейших  банков  Республики  Казахстан.  Благодаря  огромным  объемам  средств, 
высокой репутации они могут позволить себе финансовые услуги по долгосрочному 
кредитованию  и  сопутствующие  им  риски.  Кроме  того,  крупные  банки  за  счет 
масштаба своих операций влияют на состояние рынка финансовых услуг и способны 
определять  тенденции  его  развития.  В  этой  связи  в  работе  проведен  анализ 
деятельности банков-лидеров на рынке финансовых услуг, который показал, что на 
протяжении  трех  лет  наблюдается  тенденция  увеличения  доли  трех  крупнейших 
банков  Казахстана:  Казкоммерцбанка,  Банка  ТуранАлем  и  Народного  банка  в 
совокупных активах банковской системы с 51,7% на начало 2006 года до 79,2% на 
начало 2011.  
Применительно  к  развитию  регионов  роль  банковской  системы  и 
оказываемых  ею  финансовых  услуг  нисколько  не  отличается  от  той,  какую  она 
играет  на  общегосударственном  уровне.  Средства,  аккумулируемые  банковской 
системой  в  отдельно  взятом  регионе,  являются  источником  кредитных  вложений. 
Однако  сложившееся  в  Казахстане  положение  показывает,  что  филиалы  банков  в 
регионах  лишены  самостоятельности  именно  в  вопросах  кредитования,  что 
впрочем,  соответствует  практике  ряда  стран.  Ограничение  самостоятельности 
отделений и филиалов усиливает акцент на таком вопросе, как вывоз финансовых 
ресурсов  из  региона.  Исследование  регионального  развития  финансовых  услуг,  на 
мой взгляд, имеет большое значение для самого региона. 
Таким  образом,  дальнейшее  развитие  финансовых  услуг  коммерческих 
банков  должно  способствовать  тому,  чтобы  финансовые  ресурсы,  которые 
формируются  внутри  страны,  были  трансформированы  в  реальные  экономические 
проекты  и  инвестиции,  которые  способствовали  бы  дальнейшему  экономическому 
росту. 
Актуальным  и  возможным  для  казахстанской  практики  также  является 
сотрудничество финансовых институтов по оказанию финансовых услуг, связанных 
с  кредитованием.  Опыт  развитых  стран  показывает,  что  основными  источниками 
долгосрочных  кредитных  вложений  являются  средства  пенсионных  и  страховых 
фондов. 
Подобное 
сотрудничество 
финансовых 
институтов 
возможно 
в 
казахстанской 
практике 
по 
следующим 
причинам: 
недостаточностью 
инвестиционных  проектов  для  пенсионных  фондов  и  страховых  компаний; 
незначительной емкостью рынка ценных бумаг Казахстана; низкой доходностью по 
государственным  ценным  бумагам,  которые  составляют  основную  часть  портфеля 
активов пенсионных фондов и страховых компаний. 
В 
условиях 
современного 
Казахстана 
существуют 
определенные 
возможности  развития  подобного  сотрудничества  в  сфере  оказания  финансовых 
услуг  между  коммерческими  банками  и  пенсионными  фондами.  Так,  пенсионная 
система на сегодняшний день обладает большим объемом денежных средств и, по 
западному образцу, могла бы стать для коммерческих банков источником «длинных 
денег»  по  осуществлению  ими  соответствующих  финансовых  услуг.  В  этой  связи 
предлагается увеличить лимиты вложений средств пенсионных фондов и компаний 
по страхованию жизни на депозиты в коммерческих банках. 
Одной  из  перспективных  форм  финансового  обслуживания,  в  свете 
последних  тенденций  технического  развития,  стало  предоставление  финансовых 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
66
 ~ 
 
услуг  через  глобальную  сеть  Интернет.  В  связи,  с  чем  я  считаю  необходимым 
усилить  региональным  коммерческим  банкам  работу  в  этом  направлении,  так  как 
следует  отметить  перспективность  клиентов-потребителей  данных  услуг,  в 
основном  это  молодые  люди  с  достаточно  высоким  уровнем  дохода,  который 
позволяет  иметь  персональный  компьютер  и  возможность  выхода  в  Интернет.  И 
этот  сегмент  клиентуры  целиком  контролируют  банки-лидеры,  что  увеличивает 
отток денег из регионов. 
 
Список литературы 

жүктеу/скачать 2,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: