Технологияны

29 
Ақпаратты 
анықтау
БІЛУ
 
ТҮСІНУ
 
ҚОЛДАНУ
 
1) мәтінді тез қарап шығу
2) мәтіннің мағыналық 
құрылымын
анықтау және
қажетті
ақпаратты іріктеп 
алу
3) сұрақта өзгеріске 
ұшыраған
қажетті 
ақпаратты табыңыз
Автордың пікірімен 
келісесіз бе?
Өз
пікіріңді дәлелде.
Сен ...... келісесің бе? Өз 
пікіріңді дәлелде.
жауапты таңдау арқылы;
сәйкестікті орнату;
артығын алып тастау;
ақпаратты топтастыру;
бірізділігін анықтау;
ұқсастық
; 
шектеулі жауаптар бар 
немесе ашық қысқа 
жауапты
Мәтінді 
интерпретация
лау
ҚОЛДАНУ
 
ТАЛДАУ
 
СИНТЕЗ
 
1) 
мәтінде қорытылған 
ақпаратты басқа да 
дереккөздердегі 
ақпараттармен/жеке 
тәжірибемен салыстыру
2) 
мәтіннің
мазмұны 
бойынша қорытынды 
жасау
3) 
пікірлерді/айтылғандард
ы растайтын дәлелдерді 
табу
4) 
мәтіннің атауын 
түсіндіріңіз
Салыстыр....
Берілген жағдайда сен 
қалай
әрекет етер едің?
Мәтіннен айтылған 
ойларды растайтын дәлел 
/дәлелдерді тап
Мәтіннің атауын қалай 
түсінесің?
Мәтінді басқа қалай атауға 
болар еді?
ашық, толық жауапты 
сұрақтары;
ұқсастықтарға
тапсырмалар, дәлелді 
жауаптарды талап ететін 
тапсырмалар;
маңызды белгілерді 
анықтауға тапсырмалар;
объектілерді (нысандарды) 
салыстыру

30 
Мәтін 
мазмұнына 
қатысты
рефлексия
ТАЛДАУ
 
СИНТЕЗ
 
БАҒАЛАУ
 
1) 
объективті және 
субъективті ақпаратты 
ажырату
2) 
мәтіндегі ақпаратты 
нақты жағдайдағы 
фактілерімен/оқиғалармен 
байланыстыру
3) 
өз көзқарастарын 
дәлелдеу
Автордың/кейіпкердің 
ұстанымына
деген өз 
көзқарасыңызды білдіріңіз.
Автор өзінің кейіпкеріне 
қалай
қарайды? Өз 
пікіріңізді негіздеңіз.
Берілген үзіндіде сізді не 
көбірек таң қалдырды? 
Неліктен?
Ашық жауаптары бар 
еркін тапсырмалар;
өз
пікірін қалыптастыруды 
және дәлелдеуді талап 
ететін сұрақтар;
қателері
бар мәтіндер;
оқиғаны
қайта құру 
тапсырмалары
Мәтінді беру 
формасына 
қатысты 
рефлексия
ТАЛДАУ
 
СИНТЕЗ
 
БАҒАЛАУ
 
1) 
сөзбен берілген 
мысқылды, әзілді, 
мағынаның түрлі реңкін 
анықтау
Автор/кейіпкер әзіл
-
оспақты сезіне біледі ме? 
Мәтіннен мысалдар 
келтіріңіз.

31 
Ұсынымдар
: 
- 
зерттеу, танысу, іздеу және көріп оқу үшін мәтіндер таңдаңыз.
 
- 
оларға мәтін алды, мәтіндік және мәтін соңы тапсырмалар 
құрастырыңыз.
 
- 
Оқылған мәтінді түсінуін және оның мазмұнын түсіну деңгейі 
анықтауды тексеру үшін сұрақтар әзірлеңіз.
Мәтінмен және басқа
да ақпарат көздерімен өз бетінше жұмыс істеу үшін 
тапсырмалар [18]
1. 
Тақырып бойынша тірек
материалдармен
танысыңыз
(мысалы, оқулық 
материалымен
); 
аннотация, реферат дайындау; негізгі түсініктердің
анықтамаларын жазып алыңыз; негізгі мазмұнды конспектілеп алыңыз; мазмұн 
жоспарын құрыңыз; кілтті
сөздерді жазып алыңыз
. 
1. 
Ұсынылған материалдарды оқу немесе тыңдау процесінде бағдарлық
-
тапсырмаларды орындаңыз:
- 
мазмұны бойынша алдын ала қойылған сұрақтарға жауап беріңіз;
- 
проблемалық сұрақтарға жауап табыңыз;
- 
берілген қатардан дұрыс жауапты таңдаңыз;
- 
мәтіннен берілген тезистің мағынасын ашатын ережелерді таңдаңыз;
- 
баяндалған материалдың логикасына сәйкес жоспар тармақтарын ретке 
келтіріңіз;
- 
мәтін мысалдарымен тезисті нақты (көрнекілік) құралдармен 
түсіндіріңіз;
- 
мазмұн бойынша сұрақтар мен міндеттер қойыңыз;
- 
қате мәлімдемелерді дұрыстаңыз;
- 
алдын
-
ала берілген анықтамаларды өзгертіңіз, толықтырыңыз.
1. 
Тақырыппен жұмыс істеу барысында келесі тапсырмаларды 
орындаңыз:
- 
негізгі ғылыми түсініктердің глоссарийін құрастырыңыз;
- 
тақырып бойынша жоспар
-
мәнмәтін дайындау (құрастыру);
- 
қосымша дереккөздерден тақырыптық жоспар тармақтарына 
материалдар таңдау;
- 
тақырып бойынша материалдарды беру логикасына сәйкес жоспар 
тармақтарын реттеңіз;

32 
- 
жоспарға сәйкес тақырып
бойынша қосымша дереккөздерді оқып 
шығыңыз;
- 
тапсырмада айтылған тезистерге, ережелер мен анықтамаларға мысал 
таңдап алыңыз;
- 
бастапқы деректерге түсініктердің анықтамаларын таңдап алыңыз;
- 
тақырып бойынша библиография мен аннотацияны құрастырыңыз;
- 
тақырыптың негізгі мәселелері бойынша өздігіңізше сауалнама 
құрастырыңыз.
Айтылымға оқыту
 
Айтылым тіл құралдары арқылы жүзеге асырылатын ақпарат алмасу, 
байланыс және өзара түсіністік орнатылады, сөйлеушінің коммуникативтік 
ниеттеріне сәйкес әңгімелесушіге әсер етіледі ауызша сөйлеу формасын 
көрсетеді
Айтылымды оқытудың негізгі мақсаты түрлі жағдайлардағы білім 
алушылардың ауызша тілдік қарым
-
қатынас жасау қабілеттілігін дамыту болып 
табылады.
Айтылым диалогтік, полилогтық және монологтық қарым
-
қатынасты 
қамтиды.
Сонымен қатар, айтылым және кез келген тілдік дағды өз негізінде түрлі 
жаттығу/даярлық және тілдік/коммуникативтік жаттығулар көмегімен сананы 
бақылау арқылы шығарылған автоматтандырылған тіркелген операцияларға ие.
Даярлау/шынықтыру жаттығуларының кіші жүйесі сөйлеу арқылы ойын 
айтуды қалыптастыруды және оның жүзеге асырылуының табыстылығын 
қамтамасыз етуге бағытталған.
Даярлық жаттығуларының мысалдарын
келтіреміз:
- 
үлгілерді (сөздерді, конструкцияларды, сөйлеу формулаларын) 
пайдалана отырып, сұраққа
жауап беру;
- 
сөйлемдегі белгіленген сөздерді синоним/антонимдермен алмастыру;
- 
аталған сөйлеу/этикет формулалары қолданылуы мүмкін жағдайды атау;
- 
«Дәрігерде», «Досыма хат жазудамын» және т.б. тақырыптарғы 
хронологиялық тәртіпте сөйлемдер таңдау
; 
- 
хабарлы сөйлемдерді сұраулы сөйлемдерге ауыстыру;
- 
белгіленген сөйлемдерді кеңейту/қысқарту;
- 
затты/құбылысты екі немесе үш сөзбен сипаттау;

33 
- 
көрсетілген сөздерді шет тілінде түсіндіру;
- 
мәнмәтінге сүйеніп, сөйлемдегі/мәтіндегі жіберілген сөздерді қалпына 
келтіру;
- 
берілген тақырып бойынша ассоциограмма құрастыру, мысалы, 
«Экология»;
- 
Семантикалық өрісі немесе сөзжасамдылығы бойынша сөздерді 
топтастыру.
Сөйлеу жаттығулары нақты қарым
-
қатынас жағдайларында сөйлеу 
хабарламаларын қалыптастыру біліктерін жасауға мүмкіндік береді. Сөйлеу 
жаттығулары бір деңгейлі шағын жүйе ретінде қарастырылмайды. 
Материалдың адекватты коммуникативтік ниетпен еркін араласуын түпкілікті 
мақсат етіп қойған сөйлеу дағдыларын қалыптастыру динамикасы екі топтың 
жаттығу әзірлемелерімен байланысты 
- 
дайындалған (мұғалім басшылығымен) 
сөзді оқыту және дайын емес (басқарусыз) сөздер біліктілігін дамыту.
Дайын ойды айту барысында білім алушылар есте сақтауға, 
ассоциациялауға, ережелерге және көптеген формальді кеңестерге сүйенеді
. 
Мұндай сөйлеу тілі аздаған шығармашылық сипатқа ие, себебі, көп жағдайда ол 
берілген материалға ғана емес, сонымен қатар, ұсынылған мазмұнмен
де 
байланысты болады.
Дайындалмаған сөз 
- 
бұл білім алушылардың таныс және бейтаныс 
жағдайларда меңгерілген тілдік материалдарды пайдалану арқылы 
коммуникативтік
-
ой тапсырмаларын шешуде, дайындалуға уақыт кетірмеу 
қабілеттілігі барысында көрініс табатын күрделі сөйлеу біліктілігі.
Білім алушыларға орындау барысында бір 
- 
екі сөз айту керек болатын 
қарапайым тапсырмалар ұсыныңыз. Біртіндеп жаттығуларды білім 
алушыларға сөйлемдерді пайдалану керек болатындай деңгейге жеткізіңіз. 
Біртіндеп білім алушыларды күрделі ойлау процестері деңгейіне шығарыңыз. 
Шет тілінде сөйлеуге әр талпынысы үшін білім алушыларға мақтау айтыңыз. 
Жауапты шет тілінде ойластыруға уақыт бөліңіз, кейбір білім алушыларға 
жауапты ойластыру үшін үнсіздік мезеттері қажет
 
Дайындалған сөздің
даму кезеңдері:
1. 
Мәтін
-
үлгінің түрленуі:
2. 
Өз ойының туындауы:

34 
а)
ауызша (вербальді) тіректер көмегімен (кілтті сөздер, жоспар, тезистер, 
атаулар және т.б.);
б)
ақпарат көздеріне негізделген (сурет, кинофильм, телехабар және т.б.);
в)
зерттелінген тақырыпқа
сүйене отырып
. 
Дайындалмаған сөздің даму кезеңдері:
 
а)
ақпарат көзіне сүйене отырып (кітап, мақала, сурет, көркемдік немесе 
деректі фильм және т.б.);
б)
білім алушылардың өмірлік және сөйлеу тәжірибесіне сүйене отырып 
(бір мезгілде оқыған немесе көрген, өзіндік пікірге, қиялға және т.б.);
в)
проблемалық жағдайға, соның ішінде рөлдік ойындардағы және 
талқылаулардағы.
Дайындалған диалогтік сөзді оқыту үшін сөйлеу жаттығулары:
- 
сұрақтарға жауаптар (қысқаша, толық, ашық);
- 
мәтінге түйінді сұрақтар қою;
- 
тыңдалған немесе оқылған монологтық мәтінді диалогтандыру;
- 
зерттелуші тақырыпқа және берілген жағдайға байланысты диалог құру;
- 
монологтық мәтінді драмаландыру;
- 
диалогты толықтыру немесе түрлендіру; әңгіме мазмұны бойынша 
(кино, диафильм және т.б.) бағытталушы (немесе тәуелсіз) диалог құрастыру;
- 
еркін бірізділікпен берілген диалогтық бірліктерді, диалогқа
біріктіру;
- 
сұраққа оң және теріс жауап және оны түсіндіру;
- 
ой салуға бағдарлау арқылы (кім, кіммен сөйлесуде, қайда, қашан және 
не туралы) және т.б. диалогты аяқтау.

жүктеу/скачать 1,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: