Термодинамиканың екінші заңы : атом, молекулала секілді статистикалық нысандардың, үлкен санынан тұратын жүйелердің өз бетінше ықтималдығы аздау күйден ықтималдығы молырақ күйге ауысу процесін сипаттайды. Термодинамиканың екінші заңы мүмкін болатын энергетикалық түрленудің бағытын көрсетеді және сол арқылы табиғаттағы процестердің қайтымсыздығын білдіреді. Термодинамиканың екінші заңы екі нәрсені анықтауға мүмкіндік береді: Энергия тасымалы жүретін бағыт және процесті өзгерту үшін қажет жағдайлар. Осыдан біз қайтымды және қайтымсыз процестер бар екенін білеміз. Мысалы кофе шыныаяғы әрқашан суып кетеді, өйткені ол әрқашан тек бір бағытта жүреді. Күнделікті процестердің көп бөлігі қайтымсыз болғанымен, кейбіреулері дерлік қайтымды. Қайтымдылық - бұл идеализация. Мұның орын алуы үшін жүйе әр нүктеде әрдайым тепе-теңдікте болатындай етіп өте баяу өзгеруі керек. Осылайша қоршаған ортада із қалдырмай оны бұрынғы күйіне қайтаруға болады.
Термодинамиканың үшінші заңы
Термодинамиканың үшінші заңы негізінен абсолютті температура шкаласын жасау мүмкіндігі туралы мәлімдеме болып табылады, ол үшін абсолютті нөл нүкте - қатты заттың ішкі энергиясы дәлме-дәл болып табылады. Термодинамиканың үшінші заңы алдыңғы екі заңды біріктіреді және оларды абсолютті тепе-теңдік жүйелеріне қолданады. Бұл жағдайда минималды энергия алмасу және максималды бұзылу дәрежесі (энтропия) бар. Түрлі көздер термодинамиканың үшінші заңының үш ықтимал тұжырымдамасын көрсетеді:
Соңғы операциялық жүйеде кез келген жүйені абсолютті нөлге дейін азайту мүмкін емес.
Элементтің мінсіз кристалының энтропиясы оның ең тұрақты түрінде температура абсолютті нөлге жақындағанда нөлге ұмтылады.
ІХ ғасырдың соңында феноменологиялық термодинамика ғылымы термодинамикалық потенциалдар тəсілін енгізіп, термодинамикалық тепе-теңдіктің шарттарын, фазалардың тепе-теңдігі мен капиллярлық құбылыстарды зерттеген Гиббстың еңбектерінде дамытылды. 1906 жылы Нернст кейінірек "Термодинамиканың үшінші бастамасы" деп аталып, оның аты қойылған теореманы жариялады.
