Тіл біліміне кіріспе
жүктеу/скачать 0,75 Mb.
|
Жармакин-О.-Тіл-біліміне-кіріспе
- Бұл бет үшін навигация:
- 11.4 Фразеологиялық сөздіктер
- Воспрянуть (восстать) ото сна.
| 11.3 Этимологиялық сөздік
Этимологиялық сөздік белгілі бір тілдегі сөздердің шығу төркінін, олардың бастапқы мағыналары мен дыбысталу түрін айқыдап көрсетуді мақсат етеді. Этимологиялық сөздік тілдің даму барысында ондағы сөздердің семантикалық жақтан қандай өзгеріске түскендігін айқындайды. Этимологиялық сөздік жасау - өте - мөте күрделі және қиын жұмыс. Оны жасау туыстас тілдердің лексикасына тарихи тұрғыдан келіп терең бойлауды және салыстыра зерттеуді қажет етеді. Тілдің лексикасының тарихы сол тілде сөйлеуші халықтың тарихымен, ол халықтың кәсібі, күн көрісі, шаруашылығымен тығыз байланыста болады. Мұның өзі этимологиялық сөздікті жасаушылардан халықтардың ежелгі тарихын, олардың күллі материалдық - рухани мәдениетінің тарихын жете білуді талап етеді. Демек, этимологиялық сөздік жасау жұмысы - білім салаларының өз ара ұштасуын қажет ететін өте күрделі жұмыс. Қазақ тілінің қысқаша этимологиялық сөздігі тұңғыш рет 1966 жылы жарық көрді. Қазақ тілінің қысқаша этимологиялық сөздігі орыс тілінің сөздігіндей сөздердің шығу тегі, алғашқы мағынасы қандай болды деген түрде келмей, әдеби тілде жиі қолданылатын, бірақ мағынасы күңгірттеніп кеткен жеке сөздер, қос сөздер, біріккен сөздер, реестрге алынып, одан кейін іле - шала көркем әдебиеттен немесе ауыз әдебиеті шығармаларынан мысалдар келтіріліп, көпшілікке түсініксіз болғанда ғана немесе оның тарихын алуға қажет болған жағдайда ғана сол сөздердің түсіндірмесі берілген. 11.4 Фразеологиялық сөздіктер Фразеологиялық сөздік белгілі бір тілдегі әр түрлі фразеологиялық оралымдарды қамтиды, олардың мағыналарын түсіндіреді. «Орыс тілінің фразеологиялық сөздігі» (ред. бас. А. И. Молотков) 1967жылы жарық көрді. Бұл сөздікте орыс тіліндегі төрт мыңнан астам фразеологиялық оралымдар қамтылып, олардың мағыналары талданған және айқындайтындай әдебиеттен мысал берілген. Мақала былайша құрастырылған: Воспрянуть (восстать) ото сна. Выйти из состояния апатии, подавленности, застоя, оживиться, пробудиться. Товарищ, верь: взайдет она, Звезда пленительного счастья; Россия вспрянет ото сна, И на обломках самовластья Напишут наши имена. Пушкин, К. Чаадаеву. Фразеологиялық сөздік бір тілдік түсіндірме сөздік түрінде де, екі тілдік аударма сөздік түрінде де жасалады. Фразеологиялық сөз тіркестері белгілі дәрежеде түсіндірме сөздіктерде де қамтылады. Фразеологиялық сөз тіркестерін, мақал мен мәтелдерді өте - мөте қамтыған сөздік - В. И. Даль құрастырған орыс тілінің түсіндірме сөздігі. Орыс тілі мен қазақ тілінде және т. б. Тілдерде қанатты сөздердің жинақтары бар. «Қазақтың қанатты сөздерді» атты жинақта (авторы - Н. Төреқұлов) фразеологиялық оралымдарды бір түрі - қанатты сөздерге талдау жасалып, төмендегі түрде түсіндіріледі: жүктеу/скачать 0,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|