ПӘН БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫҢ ОРЫНДАУ ЖӘНЕ ТАПСЫРУ ГРАФИГІ

Орта Шығыс елдері. 

  

Грамм.тақ: Мақал-мәтелдер 

ша 

ауызша 

11 

  

Лек.тақ: Қазақстан және Оңтүстік 

Шығыс Азия елдері. 

 

Грамм.тақ: 

 

Стиль туралы түсінік.  

Стиль түрлері: публицистикалық,   

ғылыми, көркем әдебиет стилі,  

ресми-іскерлік стиль, ауызекі 

 

сөйлеу стилі.  

11 

диалог 

1 

жазба

ша 

ауызша 

11- 

апта 

12 

  

Лек.тақ:

 

Халықаралық қатынастар 

және қазіргі әлем 

 

Ресми ісқағаздар стилі. 

12 

конспект  1 

жазба

ша 

ауызша 

12- 

апта 

13   

Лек.тақ: Қазіргі халықаралық 

қатынастардың жаңа үрдістері.  

Грамм.тақ: Сөзжасам  

13 

шығарма  1 

жазба

ша 

ауызша 

13- 

апта 

14 

Лек.тақ:  Халықаралық қауіпсіздіктің 

 

қазіргі мәселелері. 

  

Сөзжасамның тәсілдері 

14 

мазмұнда

у 

1 

жазба

ша 

ауызша 

14-

апта 

15    

Аралық бақылау 

15 

 

- 

жазба

ша 

ауызша 

15-

апта 

                   

 

7-

 

СӨЖ тапсырудың графигі мен кеңес беру мерзімі 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      

 

9 –

кесте 

№ 

Тақырыптар 

апта  жұм түрі  сағат 

көлемі 

қорғау 

түрі 

тапсы

ру 

күні 

1 

Қазақстан Республикасының сыртқы 

саясатының қалыптасуы. 

1 

конспект   

жазбаша 

ауызша 

1-

апта 

2 

Қазақстандық сыртқы саясаттың 

басымдылықтары 

2 

конспект   

жазбаша 

ауызша 

2-

апта 

3 

ҚР –ның ТМД елдерімен 

қатынастарын дамытуы. 

3 

сұхбат 

 

жазбаша 

ауызша 

3-

апта 

4 

Қазақстан және халықаралық 

ұйымдар. 

4 

шығарма   

жазбаша 

ауызша 

4- 

апта 

5 

Қазақстан- американ қатынастары 

5 

таңдау б/ша 

 

шығарма 

 

жазбаша 

ауызша 

5- 

апта 

6 

ҚР- ның Батыс Еуропаның жетекші 

елдерімен қатынастары 

6 

шығарма   

жазбаша 

ауызша 

6- 

апта 

7 

ҚР- ның Шығыс Еуропа елдерімен 

қатынастары. 

7 

жаттығу 

 

жазбаша 

ауызша 

7- 

апта 

8 

Аралық бақылау 

8 

 

 

 

8- 

апта 

9 

Қазақстан- қытай қатынастары. 

9 

конспект   

жазбаша  9- апта 

19 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

ауызша 

9 

Қазақстан және Таяу және Орта 

Шығыс елдері. 

10 

сұхбат 

 

жазбаша 

ауызша 

10- 

апта 

10 

Қазақстан және Оңтүстік Шығыс 

Азия елдері. 

11 

сөзжарыс   

жазбаша 

ауызша 

11- 

апта 

11 

Халықаралық қатынастар және 

қазіргі әлем 

12 

конспект   

жазбаша 

ауызша 

12- 

апта 

12 

Қазіргі халықаралық қатынастардың 

жаңа үрдістері. 

13 

шығарма   

жазбаша 

ауызша 

13- 

апта 

13 

Халықаралық қауіпсіздіктің қазіргі 

мәселелері. 

14 

мазмұнда

у 

 

жазбаша 

ауызша 

14-

апта 

14 

Аралық бақылау 

15 

 

 

жазбаша 

ауызша 

15-

апта 

 

 

 

Оқытушы    ____________  А.А.Қаршығаева 

 

            

Кафедра меңгерушісі  ____________   Р.К. Бедельбаева 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

20 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

                                            

ТҰРАН» УНИВЕРСИТЕТІ 

 

БЕКІТЕМІН 

«Тұран» Университеті мекемесі  

«Тілдер» кафедрасы  

Хаттама № __  «____»________ 2013 ж. 

Кафедра меңгерушісі 

__________Р.К.Бедельбаева 

 

 

 

 

 

« ҚАЗАҚ ТІЛІ» 

(

С1- жоғарғы стандартты деңгей) 

 

пәні бойынша 

ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ  

ДӘРІСТЕР ЖИЫНТЫҒЫ - КОНТЕНТ 

 

Мамандық:    5В020200 – «Халықаралық қатынастар» (бакалавриат) 

                         

5В050500 – «Аймақтану» 

Автор (оқытушы): «Тілдер» кафедрасының ф.ғ.к. аға оқытушысы, А.А.Қаршығаева 

Кредит саны: 2 

Курс: 2 

Семестр:  3 

Оқыту технологиясы: кредиттік 

Оқыту түрі: күндізгі 

Бөлімі: орыс 

Студенттердің білімін бағалау жүйесі: рейтингілік 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы, 2013 

 

21 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

 

[gl] 1-

апта. Лек тақ. Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының қалыптасуы.  

                  

Грамм. тақ: Үндестік заңы (буын, ерін). [:]  

[pr] 

Үндестік  заңы  дегеніміз  –  буын  не  сөз  құрамындағы  дыбыстардың  бір  әуезбен 

айтылуы. Түбір сөздің соңғы буыны жуан дауысты болса, онда оған жалғанатын қосымша да 

жуан дауысты болады, егерде жіңішке болса, онда жіңішке дауысты жалғанады.  

Үндестік заңына бағынбайтын қосымшалар: 

-

мен, -пен, -паз, -қор, -дікі, -ныкі, -кер, -кеш, -хана, -күнем. 

Дыбыс  үндестігі  –  түбір  мен  қосымшаның  жігіндегі,  сөз  бен  сөздің  арасындағы 

дауысты  және  дауыссыз  дыбыстардың  көршілес  дауыссыз  дыбыстарға  ілгерінді-кейінді 

ықпал етіп өзгертуін дыбыс үндестігі (ассимиляция) дейді. Қазақ тілінде дыбыс үндестігінін 

үш түрі бар: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал және тоғыспалы ықпал. 

Ілгерінді  ықпал.    Сөз  ішінде  немесе  сөздер  аралығында  алғашқы  дыбыстың  өзінен 

кейінгі дыбысқа әсерін тигізіп тұруын ілгерінді ықпал дейміз. 

Кейінді  ықпал.    Сөз  ішінде  немесе  сөздер  аралығында  кейінгі  дыбыстың  өзінен 

бұрынғы дыбысқа әсер етіп өзгертуін кейінді ықпал дейміз. 

 

Сөздің соңғы дыбысы қатаң п, қ, к болып, жалғанатын қосымша дауыстыдан басталса, 

олар ұяң сыңарларына (

п-б, к-г, қ-ғ болып) айналады, кейде п дыбысы у-ға айналады.   

Тоғыспалы  ықпал.    Сөз  тіркестерінің,  біріккен  сөз  сыңарларының  аралығындагы 

көршілес дыбыстардың бір-біріне қатар ілгерінді де, кейінді де әсер етіп, екеуінің де басқа 

дыбысқа  ауысуын  тоғыспалы  ықпал  дейміз.  Бірақ  жазуда  бұл  дыбыстық  өзгеріс 

ескерілмейді.  

Қазақ тілінің сөздері бірыңғай жуан буынды я жіңішке буынды болып келеді. Қосымша 

ол  сөзге  соған  үндесіп  жалғанады.  Сөздің  соңғы  буынының  жуан,  жіңішке  болуына  қарай 

қосымшалардың  да  бірыңғай  жуан  не  жіңішке  түрде  жалғануын 

буын  үндестігі  немесе 

сингармонизм  дейміз.  Яғни  буын  үндестігі  дауысты  дыбыстың  дауысты  дыбысқа  әсері 

болып табылады. 

Мысалы, қой, ән сөздеріне қосымшалар жалғап көрейік: 

Қой     шы-лар-ы-мыз-дың 

           

лар-ы-мыз-ға 

           

ды 

Ән      ші-лер-ге 

           

дер-ім-ді 

           

ге            

Бұл екі сөздің біріншісі (қой) – жуан буынды сөз, оған жалғанған қосымшалар да жуан 

буынды  –шы,  -лар,  ы,-мыз,-дың,-ға,-ды;  ал  екіншісі  (ән)  –  жіңішке  буынды  сөз,  оған 

жалғанған қосымшалар да жіңішке буынды: -ші,-лер,-ге,-дер,-ім,-ді т.б. 

 

[vop] 

[q] 3:1 Үндестік заңы нешеге бөлінеді? 

[a] 2   

[a] 4   

 

[a] 5   

 

[a] 6 

[kvop] 

 

 

22 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

[vop] 

[q

] 3:1 Үндестік заңына бағынбайтын сөздерді табыңыз?  

[a] бағалы, күнделік, балаша, балалы 

[a] күндіз, күнделік, тәрбиелік, тәрбиесі 

[a] бастық, бастан, басшылық, жабдық 

[a]  шеберхана, шеберханамен, сәнқой, баспен 

[a]  ұстаз, тәлімгер, қалам, өшіргіш 

[kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1 Үндестік заңына бағынбайтын қосымшалар қатарын табыңыз 

[a] -

дар,  - дер,  - тар,  - тер                        

[a]  -

ды,  - ді,  - ты,  - ті 

[a]  - 

лау,  - леу,  - тау,  - теу                   

[a]  -

мен, -пен, -паз, -қор, -дікі, -ныкі, -кер, -кеш, -хана. 

[a] -

нан, -нен, -дан, -ден  

[kvop] 

 

[vop] 

[q] 3:1  Қай сөзде буын үндестігі сақталмаған? 

[a] қыркүйек 

[a] мамыр 

[a] маусым 

[a] қазан 

[a] Тамыз 

[kvop] 

 

 

[vop] 

[q] 3:1: 

Буын үндестік заңына бағынбайтын қосымшаны көрсетіңіз 

[а] -ның 

 

[а] -да 

[а]  -лық 

[а]  -ған 

[а]  -нікі 

[kvop] 

 

  

[gl 2-

апта. Қазақстандық сыртқы саясаттың басымдылықтары. Сөздің тура және 

аусыпалы мағынасы. [:]  

[pr] 

Сөздің бастапқы (негізгі) білдіретін тура ұғымы – оның 

тура мағынасы болып 

есептеледі. Цирктерден қолға үйретілген арыстанды көруге болады, дегенде арыстан сөзі – 

жыртқыш, қайсар аң ұғымын береді, сол аңды көз алдымызға елестетеді. Ал «Арыстан еді-ау 

Исатай  бұл  пәнидің  жүзінде...»  дегендегі  арыстан  аң  ұғымын  емес,  асқан  ерлік  пен  күш-

жігердің,  намыс  пен  өжеттіліктің  батыр  тұлғасы  ұғымын  береді.  Яғни  тура  мағынасы 

ауысып,  келтірінді  басқа  мағынаға  айналды.  Сондықтан  сөздің  мұндай  мағынасын 

ауыспалы  (келтірінді)  мағына  дейді.  Завод  деген  сөз  жеке  тұрып  та,  сөйлемде  келсе  де, 

бір-ақ  мағынаны  –  заводты  білдіреді.  Сондықтан  мұндай  сөздерді  бір  мағына  білдіретін 

сөздер дейміз. Ал бас сөзі бірнеше мағынаны білдіреді: 1) Адам басы; 2)  Таудың басы; 3) 

Жұмыстың басы; 4) Сөздің басы; 5) Бұлақтың басы т.б.   

Сөздің зат, құбылыс, ұғым, түсінік, болмыс, амал, әрекеттерге тағылған атау түріндегі 

бастапқы мағынасын сөздің 

тура мағынасы дейді де, бастапқы мағынасынан ауыстырылып, 

23 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

өзге мағынада қолданылуын 

ауыспалы мағынасы дейді: Қол – адамның дене мүшесі. Бұл – 

осы сөздің тура мағынасы. Сен менің оң қолымсың деген сөйлемде оң қолымсың деген сөз 

көмекшісің деген мағынаны білдіріп тұр. Ал қол ұшын береді деген тіркес жәрдемдесті деген 

ұғымды,  қолы  жеңіл  –  ісі  сәтті  деген  ұғымды  білдіреді.  Бұлар  –  қол  сөзінің  ауыспалы 

мағыналары. Кейде бір сөз бірнеше мағынада да қолданыла береді. 

Мысалы: Ақ сөзі бірде 

түсті білдіріп, ақ көйлек деген тіркесте қолданылса, бірде сүт, айран дегенді білдіреді. 

 

 

[vop] 

[q] 3:1:  Сөздің ауыспалы мағынасын табыңыз. 

[a] Тұлпар – батырлар мінген жүйрік ат.   

[a] Бала қыздың алдына асыл тұқымды тұлпарды тарта берді.  

[a] Тұлпар туған шұбар ат.   

[a] 

Халықтан небір тұлпарлар шығады.    

[a] Түп атасы – араб тұлпары. 

[kvop]  

 

[vop] 

[q] 3:1:  Тура мағынада берілген сөзді көрсетіңіз. 

[a]  Қабағын түйді      

[a]  Ақ жүрек      

[a]   Алтын ғасыр      

[a]   Жарқын жүзді      

[a]   Қызыл алма 

[kvop]  

 

[vop] 

[q] 3:1 

Қара деген сөздің тура мағынасында қолданылған жерін көрсетіңіз. 

[a]  Қара қарындаш.      

[a]  Қара дауыл.      

[a]  Қара ниет.      

[a]   Қара жүрек.      

[a]   Қара тер. 

[kvop]  

 

[vop] 

[q] 3:1 Тура мағыналы сөзді көрсетіңіз. 

[a]  Асыл жан.     

[a]  Сөзге сараң.     

[a]  Терең құдық.      

[a]  Арам ой.     

[a]  Жібек мінез. 

[kvop]  

 

[vop] 

[q] 3:1 Ауыспалы мағынада тұрған сөз тіркесін табыңыз. 

[a]  

Терең ой.     

[a]  

Ұзын арқан.    

[a]  Тар жол.      

[a]  Үлкен үй.      

[a]  Қара шаш. 

[kvop]  

24 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

 

 

[gl]  3-

апта.  ҚР  -ның  ТМД  елдерімен  қатынастарын  дамытуы.  Көпмағыналы 

сөздер. [:]  

[pr] 

Сөздер өзінің мағынасынан басқа да мағынада қолданыла береді. Бірнеше мағынада 

қолданылатын  сөздерді  көп  мағыналы  сөздер  дейді.  Көп  мағыналы  сөздер  көркем 

шығармаларда жиі қолданылады. Өздерінің шығармаларында ақын-жазушылар кейбір сөзді 

екі не үш мағынасында қатар алып жұмсай береді. 

Екі күймек бір 

жанға әділет пе, 

Қаны қара бір 

жанмын, жаны жара. 

Ашиды 

жаның, қайнайды қаның, 

Мінездерің көргенде....  (Абай). 

 

Мұнда ақын Абайдың жан сөзін мынадай бірнеше мағынада қолданып тұрғанын мәтін 

контексінен  байқауға  болады:  жанға  (лицу),  жанмын  (я  человек),  жаны  (душа),  ашиды 

жаның (сочуствуешь). 

Көп мағыналы сөздер мен омонимдерді шатастыруға болмайды. Көп мағыналы сөздердің 

әр мағынасы бір-біріне жақын, бір-бірімен байланысты болса, омоним сөздердің мағыналары 

бір-бірімен байланысты емес, мағыналары бүтіндей бөлек болады. 

 

Көпмағыналы сөздер 

Бастапқы мағынасы: Адамның көзі,сәбидің беті, адамның басы 

Ауыспалы мағынасы: Иненің көзі, судың беті, таудың басы 

Ауыспалы мағынасы: Терезенің көзі, кітаптың беті, бұлақтың басы 

Ауыспалы мағынасы: Бұлақтың көзі, сүттің беті, жұмыстың басы 

 

[vop] 

[q] 3:1  Төмендегі мысалдардан көп мағыналы сөзді табыңыз 

[a]  

Асан арамен ағаш аралады 

[a]  

Бригадир жұмыс басына шықты 

[a]  

Бүктелген қағазды жазу 

[a]  

Асан Гүлжанның шашына қарап қалыпты 

[a]  

Арық қой арықтан секіріп өте алмады 

[kvop]  

 

[vop] 

[q] 3:1  Сөздің ауыспалы мағынасын табыңыз. 

[a]  

Жоңышқа сепсе, жер тыңаяды. 

[a]  

Денем сергіп, тыңайып қалыппын. 

[a]  

Тың және тыңайған жерлерді игеру басталды. 

[a]  

Биыл тыңайған жерден мол өнім алынды. 

[a]  

Егін тыңайған жерге себілді.  

[kvop]  

 

[vop] 

[q] 3:1  Көп мағыналы сөз тіркесін көрсетіңіз  

[a]  

ән айту  

[a]  

қоңыр күз  

[a]  

Арал теңізі  

[a]  

иненің көзі  

25 

ФУТ 703-05-11. Учебно-методический комплекс дисциплины. СМК УТ. Издание второе 

[a]  

білімді адам  

[kvop]  

 

[vop] 

[q] 3:1  

Мына сөздердің бастапқы мағынасы қайсы? 

[a]  

Иненің көзі 

[a]  

Терезенің көзі  

[a]  

Ақша табудың көзі 

[a]  

Бұлақтың көзі  

[a]  

Адамның көзі 

[kvop]  

 

 

[vop] 

[q] 3:1  

Мына сөздердің бастапқы мағынасы қайсы? 

[a]  

таудың басы 

[a]  

бұлақтың басы 

[a]  

адамның басы 

[a]  

жұмыстың басы 

[a]  

даудың басы 

[kvop]  

 

[gl] 4-

апта.  Қазақстан- қытай қатынастары. Диалект және кәсіби сөздер. [:]  

[pr] 

Диалект  және кәсіби сөздер. Тілде сөздерді қолданылу ерекшеліктеріне қарай: 

жиі қолданылатын сөздер (актив лексика), сирек қолданылатын сөздер (пассив лексика) деп 

бөледі.  Жиі  қолданылатын  сөздерге  жалпыхалықтық  лексикадағы,  барлығымызға  түсінікті 

сөздер кіреді (мысалы: мектеп, қала, көше, кітап, қол).  

Ал сирек қолданылатын сөздерге диалект сөздер, кәсіби сөздер мен терминдер кіреді.  

Белгілі  бір  жердегі  (аймақ,  облыс,  аудан)  тұрғындардың  сөйлеу  тілінде  ғана 

қолданылатын сөздерді диалект сөздер дейміз. Диалект сөздердің басым көпшілігінің әдеби 

тілде баламалары болады. Мысалы, әдеби тілдегі шалбар сөзі Алматы, Оңтүстік Қазақстан 

облыстарында  сым  деп  айтылады.  Әдеби  тілдегі  жұмыртқа  сөзін  Оңтүстік  Қазақстан 

облысында тұқым деп атайды. 

Диалект 

сөздердің 

фонетикалық, 

лексика-семантикалық, 

морфологиялық, 

синтаксистік ерекшеліктері болады. 

Бәдірен, әгүршік – қияр (огурец); 

Бақыр – шелек (ведро); 

Шыны, пиалай – кесе (чаша для чая); 

Шақпақ, күкірт, шырпы, оттық  – сіріңке (спичка) т.б. 

Тыңда – тыңла, құдағи – құдағай, баралық – баралы, берешек – бережақ т.б. 

Белгілі  бір  кәсіп,  шаруашылық  саласы  адамдарына  ғана  түсінікті,  солардың  өз 

ортасында ғана қолданылатын сөздер кәсіби сөздер деп аталады.  

Балық  аулау  кәсібіне  байланысты  сөздер  (слова  связанные  с  рыболовным 

промыслом): табан (лещь), шортан (щука), бекіре (осетр) т.б. 

Ауыл шаруашылығына байланысты сөздер (слова связанные с сельским хозяйством): 

шабу (косить), шалғы (коса), орақ (серп), мал жаю (пасти скот), қой қырқу (стрижка овец) 

т.б. 

жүктеу/скачать 0,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: