Тіркеу нөмірі 204-ж Регистрационный №204-ж

98
№ 2 (62), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
құрамында  ағзаның  жеткiлiктi  функционалдық  мүмкiндiктерi,  сол  сияқты 
функционалдық  қорларды  қамтамасыз  етуші  қан  айналым  жүйесi  белгiленген 
[2].
ФӨИ  көрсеткiші  бойымен  қан  айналу  жүйесiнің  қызмет  ету  деңгейін 
бағалау кезінде қанағатты бейiмделу мамандандырылған мектеп мұғалiмдерінде 
44,9%,  ал  мамандандырылған  мектеп-гимназия  мұғалiмдерінде  57,1%-
ды  құрады.  Бейiмделу  механизмінің  қауырттылығы  –  мамандандырылған 
мектеп  мұғалiмдерінде  37,7%-ды  құраса,  ал  мамандандырылған  мектеп-
гимназия  мұғалiмдерінде  28,6%-ды  құрайды.  Қанағаттанарлықсыз  бейiмделу 
мамандандырылған мектеп мұғалiмдерінде 10,1% болса, ал мамандандырылған 
мектеп-гимназия  мұғалiмдерінде  10,7%-ды  құрайды.  Бейiмделудiң  олқылығы 
мамандандырылған мектеп мұғалiмдерінде 7,3% байқалса, ал мамандандырыл-
ған мектеп-гимназия мұғалiмдерінде 3,6% байқалды.
1-сурет – Өтіл динамикасында ақыл-ой еңбегімен айналысушылардың функ ционалдық 
өзгерістер индексі
 
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
5-ке дейін 5-тен 10-ға 
дейін
10 және 
одан аса
Өтіл, жас
2,12
2,16
2,73
2,26
2,65
2,72
ш.б.
ФӨИ мамандандырылған мектеп мұғалімдері
ФӨИ мамандандырылған мектеп-гимназия мұғалімдері
а. даУлЕтхаНҚЫЗЫ, Г.Е. СадЫКаНова

99
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 2 (62), 2014
 ФӨИ минималды мағынасы кiшi өтіл тобында тiркелген (мамандандырыл-
ған мектеп мұғалiмдерінде – 2,1+0,09 ш.б.; мамандандырылған мектеп-гимназия 
мұғалiмдерінде – 2,26+0,07 ш.б. (р<0,001), 10 жыл және одан аса өтiл ішіндегі 
максималды мағынасы мамандандырылған мектеп мұғалiмдерінде – 2,73+0,06 
ш.б. (р<0,001), мамандандырылған мектеп-гимназия мұғалiмдерінде – 2,7+20,1 
ш.б. (1-сурет). 
1-суреттен көрінетіндей, жеке алғанда, жалпы ағза, 1 және 2 жылдық еңбек 
өтілі бар топтағы мұғалiмдердің қан айналу жүйесі және 5 жылға дейінгі еңбек өті-
лі бар мамандандырылған мектеп-гимназия мұғалiмдері жоғары функционалдық 
мүмкiндiктерге  ие,  олардың  қан  айналу  жүйесі  қанағатты  бейiмделуге  сәйкес 
болады. Бұл туралы жоғарыда айтылған топтардағы ФӨИ сандық есептеулері 
куәландырады, қан айналу жүйесі қанағатты бейiмделу күйін сипаттайды.
Бұдан әрі, еңбек өтілі жоғары мұғалімдердің тобы және 5 жылдан 10 жылға 
дейінгі, сонымен қатар 10 жыл және одан аса еңбек өтілі бар мамандандырылған 
мектеп-гимназия мұғалiмдерінде қанағатты бейімделу саны төмендеп, көбінесе 
қан  айналу  жүйесі  механизмдерінің  қауырттылығы  байқалады.  Еңбек  өтілі 
жоғары топтағы мұғалімдердің қанағатты бейімделу қан айналу жүйесі – 30,9%, 
осы  топ  зерттелушілерінің  қан  айналу  жүйесі  бейімделу  механизмдерінің 
қауырттылығы – 47,3%, ал қан айналу жүйесі қанағатсыз бейімделу 12,7% болса, 
бейімделу олқылығы 9,1% болып анықталды (2-сурет).
2-сурет  –  Мамандырылған  мектептің  еңбек  өтілі  жоғары  топтағы  мұғалімдердің  қан 
айналу жүйесінің қызмет ету деңгейінің функционалдық өзгерістер индексі бойынша 
бөлу
5  жылдан  10  жылға  дейінгі  мамандандырылған  мектеп-гимназия  мұға-
лiмдері  тобының  50%  –  қан  айналу  жүйесі  қанағатты  бейімделуге  ие  болса, 
30,9
47,3
12,7
9,1
қанағатты бейімделу
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИцИНА

100
№ 2 (62), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
33,3%  –  қан  айналу  жүйесі  бейімделу  механизмдерінің  қауырттылығы,  16,7% 
қан айналу жүйесі қанағатсыз бейімделу күйі байқалады (3-сурет).
3-сурет  –  Еңбек  өтілі  жоғары  топтағы  мамандандырылған  мектеп-гимназия  мұға-
лiмдерінің қан айналу жүйесі қызмет ету деңгейінің функционалдық өзгерістер индексі 
бойынша бөлу
Мамандандырылған мектеп-гимназия мұғалiмдерінің еңбек өтілі жоғары 
тобында қан айналу жүйесі бейімделу деңгейі бойынша келесі түрде бөлінді: қан 
айналу жүйесінің 50%-ы қанағатты бейімделуге ие болса, 28,6% – қан айналу 
жүйесі бейімделу механизмдерінің қауырттылығы, ал 14,3% қан айналу жүйесі 
қанағатсыз бейімделу күйі байқалады (4-сурет).
4-сурет  –  Еңбек  өтілі  жоғары  топтағы  мамандандырылған  мектеп-гимназия  мұға-
лiмдерінің қан айналу жүйесі қызмет ету деңгейінің физиологиялық өзгерістер индексі 
бойынша бөлу
33,3
50
16,7
бейімделу механизімінің қауырттылығы
қанағатты бейімделу
қанағатсыз бейімделу
28,6
50
14,3
7,1
бейімделу механизімінің 
қауырттылығы
қанағатты бейімделу
қанағатсыз бейімделу
бейімделу олқылығы
а. даУлЕтхаНҚЫЗЫ, Г.Е. СадЫКаНова

101
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 2 (62), 2014
Кәсіби  қызмет  өтілінің  дамуында  физиологиялық  өзгерістер  индексінің 
үздіксіз өсуі ақыл-ой еңбегімен айналысушылардың резервтік мүмкіндіктерінің 
төмендеуін көрсетеді [3].
Ақыл-ой  еңбегімен  айналысушылардың  қан  айналу  жүйесінің  функ-
ционалдық  мүмкіндіктері  ағзаның  донозологиялық  күйіне  сәйкес  көбінесе 
қосымша функционалдық резервтерді қатыстыру есебінде іске асады [4]. 
ӘДЕБИЕТТЕР ТіЗіМі
1. Кирилина В.М. Адаптационные изменения сердечной деятельности у женщин 
учителей физической культуры к физическим нагрузкам в условиях европейского севера 
/ В.М. Кирилина, А.И. Горанский // Физиология человека. – 2006. – Т. 32. – №6. – С. 42.
2. Физиология человека / Под ред. В.М. Покровского, Г.Ф. Коротько. – Т. 1, 2 – М.: 
Медицина, 2001.
3. Шамшина Н.В. Психофизиологические основы учебного труда и интеллекту-
альной деятельности. – Тамбов: Изд-во Тамб. гос. техн. ун-та, 2010. – 40 б.
4. Анохин П.К. Эмоциональное напряжение и предпосылки к развитию невро-
генных заболеваний сердечно-сосудистой системы / П.К. Анохин // Вестник АМН 
СССР. – 1965. – №6. – С. 10-13.
REFERENCES
1. Kirilina V.M., Goranskiy A.I., Adaptatsionnyie izmeneniya serdechnoy deyatelnosti 
u zhenschin uchiteley fizicheskoy kulturyi k fizicheskim nagruzkam v usloviyah evropeyskogo 
severa, Fiziologiya cheloveka, 2006, 32, 6 (in Russ).
2. Pod red. V.M. Pokrovskogo, G.F. Korotko, Fiziologiya cheloveka 1, 2, Meditsina, 
2001 (in Russ).
3.  Shamshina  N.V.,  Psihofiziologicheskie  osnovyi  uchebnogo  truda  i  intellektualnoy 
deyatelnosti, Tambov: Izd-vo Tamb. Gos. Tehn. Un-ta, 2010, 40 (in Russ).
4. Anohin P.K., Emotsionalnoe napryazhenie i predposyilki k razvitiyu nevrogennyih 
zabolevaniy serdechno-sosudistoy sistemyi, Vestnik AMN SSSR, 1965, 6, 10-13 (in Russ).
十进制万能分类 
502/504 (1-75)(510)
NURBAY ABDUSHALYK
Xinjiang University, Urumqi China
ШИНЖИЯҢ ҚАНАС ТАБИҒИ ҚОРЫҒЫНДАҒЫ ОРМАН РЕСУРСЫ
Мақалада  Қытайдың  Қазақстан,  Ресей,  Моңғолия  сынды  мемлекеттерімен 
шекаралас орналасқан Қанас табиғи қорығының жер қыртысы, өсімдікпен көмкерілуі, 
ауа райын, топырақ құрамы және онда тіршілік ететін жануарлар туралы жан-жақты 
баяндалады.
түйін сөздер: Қанас, қорық, ресурс, өсімдік, орман, ауа рай, топырақ.
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИцИНА

102
№ 2 (62), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
ЛЕСНЫЕ РЕСУРСЫ ЗАПОВЕДНИКА КАНАС, СИНЬЦЗЯН, КНР
В статье рассматриваются  земная кора, растительность, климат, состав почвы и 
животный мир заповедника Канас, находящегося на границах таких государств, как Ки-
тай, Казахстан, Россия и Монголия.
Ключевые слова: Канас, заповедник, ресурсы, растительность, лес, климат, по-
чва.
FoREST RESoURCES oF KANAS RESERVE, XINJIANG, CHINA
As  the  title  implies  the  article  describes  the  earth's  crust,  vegetation,  climate,  soil 
composition and fauna of Kanas reserve located on the borders of such countries as China, 
Kazakhstan, Russia and Mongolia. 
Keywords: Kanas, reserve, resources, vegetation, forest, climate, soil.
20世纪80年代，像处子一样沉睡亿万年的哈纳斯胡被唤醒，她的纯洁与
美丽立刻打动了世人，她的一潭并不平静的湖水犹如婴儿的眼睛一样，一旦与
其对视，就像被施了咒语一样，无法再把他遗忘。其周围围绕着西伯利亚式的
针叶林森林植被。湖边森林间生活着图瓦人，其实与其胡夕相伴的图瓦人对待
哈纳斯一直像对待自己的女儿一样，对森林对待自己的眼睛一样爱惜，对哈纳
斯充满了无限爱怜，和自然界结合在一起，并形成一个自然从合体。
哈纳斯地处新疆阿勒泰地区布尔津县境内，北面与哈萨克斯坦、俄罗斯
和蒙古3国毗邻。1980年批准为综合自然景观保护区，是我国唯一位于4国交界
处的国家级自然保护区，总面积为2200km
2
。哈纳斯区域是在新构造运动、第
四纪冰川及流水等地球内外营力的综合作用下形成的，优越的地理位置形成了
独特而丰富的自然景观和生物多样性。这里是我国唯一的北冰洋水系分布区;
是西伯利亚动植物区系在我国分布的典型代表地区，是西伯利亚泰加林南延的
极限位置，是中国蒙古族图瓦人唯一的聚居地。本区具有重要的经济价值、生
态与环境价值、重大的科学研究和旅游观光价值，具有申报世界自然遗产的潜
力。
哈纳斯地区包括哈纳斯国家级自然保护区、哈纳斯国家地质公园、白哈
巴国家森林公园、贾登峪国家森林公园、布尔津河谷、禾木河谷、禾木草原及
禾木村、白哈巴村、喀纳斯村三个原始图瓦村落等国内外享有胜名的七大自然
景观区和三大人文景观区，其中喀纳斯湖被誉为“世界上最美丽的湖泊”。春
天的哈纳斯山花烂漫、芳草萋萋，夏天的哈纳斯郁郁葱葱、湖波荡漾，秋天的
哈纳斯层林尽染、水色碧玉，冬天的哈纳斯银装素裹、冰清玉洁，哈纳斯的风
景四季不同、随气候变化而气象万千。
哈纳斯区域具有极高的旅游观赏、科学考察和历史文化研究价值，也具
有申报世界自然遗产的潜力。俄罗斯境内的“金山阿尔泰”代表阿尔泰山脉北
坡的自然地理和生态系统，而中国阿尔泰山的哈纳斯则反映阿尔泰山脉南坡的
自然地理和生态系统。
哈纳斯河谷是我国最为典型的泰加林分布区，它也是西伯利亚植物物
种在第四纪冰后期，北方植物沿山向南延伸的极限位置。
NURBAY ABDUSHALYK

103
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 2 (62), 2014
哈纳斯区域的泰加林最明显的特征之一，就是外貌特殊。松属的树冠
呈近乎圆形；云杉属和冷杉属组成的针叶林，树冠是圆锥形或关塔形；落叶
松属的树冠与云冷杉相似，树冠塔形而稀疏，但由于其冬季落叶，极易与云
杉林和冷杉林相区别。泰加林另一个典型特征，就是群落结构极其简单，常
由一个或二个树种组成，下层常有一个灌木层（各种浆果灌木）、一个草
木层（悬钩子、欧洲越林等）和一个苔原层（地衣、苔藓和蕨类植物）。泰
加林还可据它们的耐阴程度和郁闭状况分为“明亮针叶林”（松林、落叶松
林）和“阴暗针叶林”（云杉林和冷杉林）。由于松树和落叶松喜阳，组成
的针叶林也较稀疏，林内光线比较明亮，所以称其为“明亮针叶林”；而云
杉林和冷杉林属于较耐阴的树种，比较郁闭，林内较阴暗，故称“阴暗针叶
林”。而阿尔泰山的森林是西西伯利亚暗针叶林的延伸。阿尔泰山的泰加林
在哈纳斯区域分布面积最大，它是在不久前第四纪最后一次大冰期结束之后
才生长起来的物种，这些寒温性的针叶林主要分布于人迹罕至的中山带所，
生物种类比较少，生产力也非常低。但该区域的针叶林比其它森林保存的更
加完好，珍惜的生物物种资源得以繁衍。
阿尔泰山高山带植被－泰加林即寒温带针叶林。阿尔泰山属寒温带针叶
林亚高山带植被类型，主要有西伯利亚落叶松 
(Larix  sibirica)、西比利亚云杉 
(Picea  sibirica)、西伯利亚冷杉  (Abies  sibirica)、西伯利亚松  (Pinus  sibirica)
等。
泰 加 林 ， 在 中 国 主 要 分 布 于 大 ． 小 兴 安 岭 ． 长 白 山 及 阿 尔 泰 山
区 。 我 国 境 内 的 泰 加 林 虽 然 都 属 南 泰 加 林 山 地 森 林 ， 但 是 我 国 东 北 山 区
的 泰 加 林 与 阿 尔 泰 山 区 的 泰 加 林 却 由 不 同 的 建 群 树 种 所 组 成 。 东 北 山
区 的 泰 加 林 是 东 西 伯 利 亚 代 表 树 种 南 延 的 结 果 ， 而 阿 尔 泰 山 泰 加 林 则
是 西 西 伯 利 亚 代 表 树 种 南 延 的 产 物 ， 哈 纳 斯 自 然 保 护 区 是 阿 尔 泰 山 泰
加 林 的 集 中 分 布 区 ， 是 以 西 西 伯 利 亚 代 表 树 种 为 主 体 的 泰 加 林 在 我 国
的 唯 一 分 布 区 。 这 里 树 种 古 老 珍 稀 ， 群 落 原 始 独 特 ， 是 衡 量 人 类 在 哈
纳 斯 开 展 经 济 活 动 的 唯 - 依 据 ， 具 有 重 大 的 科 研 价 值 和 自 然 保 护 价 值 。 
 
    哈纳斯自然保护区是一个完整而复杂的自然综合体，泰加林是维护这个自
然综合体生态平衡、保持环境稳定的主导因素。由于它的生存，保护区内繁多
的动植物才得以大量繁衍和生存，因此，占保护区总面积近25%的泰加林一旦
受到破坏，自然综合体就将失去调谐生态平衡的主体，以森林为生存条件的野
生动物、昆虫、菌类、微生物等就会失去适宜的栖息和生活环境而面临灭顶之
灾。同时，也必将影响自然综合体中草甸、草原、冰川．冻原、高山湿地、高
山泥炭湿地、高山湖泊水体等各系统的稳定，出现严重的生态失调，导致环境
和区域性气候的恶化。所以，哈纳斯是阻止古尔班通古特大沙漠北移、哈萨克
斯坦斋桑湖周围盐分东移的重要生态地。
一、自然地理概况
哈 纳 斯 自 然 保 护 区 位 于 我 国 新 疆 阿 勒 泰 地 区 布 尔 津 县 境 内 ， 处 东 经
86°54’—87°54’，北纬48°35’—49°11’之间。面积25万公顷。北接苏
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИцИНА

104
№ 2 (62), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
联，束邻蒙古人民共和国、西与哈巴河县交界，南为哈纳斯施业区，东西宽约
74km，南北长约66km。纵观全区山川，东北高，西南低，山峦起伏，冰峰、
雪岭连绵，河谷纵横，切割强烈。海拔高从1350至4374m。最高峰是位于中、
俄、蒙三国交界处的友谊峰。
境内主要河流为哈纳斯河、禾木河，自东北向西南贯穿于全区，并在库
尔曼布拉克汇合形成布尔津河，布尔津河又是我国唯—的北冰洋水系河流—额
尔齐斯河的最大支流，全区冰碛湖泊星罗棋布，由古冰川退缩、强烈刨蚀、高
山河流扩展形成的哈纳斯湖(面积4573ha)、双湖和阿克库勒(面积950ha)成串
珠状分布在哈纳斯自然保护区的核心区。
全区林业用地中，有林地面积34848ha，占66.8％；疏林地面积5116ha，
占9.8％；灌木林面积7926ha，占15.2％；无林地面积4303ha，占8.2％。全区
非林业用地中，牧地面积72743ha，占43.3％；水域面积6016ha，占4％；其它
(未利用地、岩石裸露地、冰川、沼泽、居民点等)面积89210ha，占53.1％。
哈纳斯属温带高寒山区，冬季长，春秋两季相连，无夏季。由于地处欧
亚大陆腹地，远离海洋，纬度较高，地形复杂，相对高差悬殊，以及森林、
湖泊的影响等因素，使得这裏的气候与邻近地区相比有较大差异。据考察期
间气象观测资料分析：年平均气温-0.2℃，气温年较差31.9℃，月平均日较
差14.1℃，一年内有6个月的气温月平均值低于0℃，最冷的一月份平均气
温-16℃，最热的七月份平均气温15.9℃，极端最高气温29.3℃，极端最低气
温-37.0℃，≥5℃的年活动积温1790.4℃；》10℃的年活动积温1595.4℃；无
霜期109-121天，平均年降水量1065.4mm。降雪丰富，在海拔1400m处，一般8
月下旬开始降雪，次年5月下旬或6月初终止。
哈纳斯自然保护区的成土母岩主要为花岗岩、凝灰岩、千枚岩、第四纪
松散堆积物。共八个土类十二个亚类。土壤类型从冰川至草甸、沼泽、河谷。
因植被、海拔和坡向的不同而异，具有明显的垂直带状分布，并生长着不同的
植被群落。
海拔2500-3200m为山地冰沼土和高山石漠土，其上部为永久积雪带。土
层浅薄，植被稀疏，主要为高山垫状植被分布。
海拔1800-2600m为高山及亚高山草甸土，生长苔草，嵩草、马先蒿、高
山龙胆及草甸植被。
海拔1300-2300m的阴坡或半阴坡为山地棕色针叶林土，土壤较肥沃。哈
纳斯自然保护区的森林均分布在这类土壤上。
海拔1200-1800m的山间谷地及平缓的阳坡广泛分布有山地黑钙土，这里
牧草繁茂，百花盛开，是良好的天然牧场和打草场。
山间洼地积水处成为沼泽土，有苔藓植物和莎草科等植被分布。
暗色草甸土，呈块状分布于哈纳斯湖入水口处的河沿阶地，土壤肥沃，
植被以莎草科、杜鹃花科、鹿蹄草科为主。
居民主要居住在保护区境内南部边缘地带，属布尔津县禾木乡管辖。有
居民大多为蒙古族，少部分哈萨克族。他们无农业生产习惯，长期以游牧业为
NURBAY ABDUSHALYK

105
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 2 (62), 2014
生，还习惯狩猎。牧场主要集中在缓冲区内，除境内牧民外，附近的几个乡每
年约有30万头牲畜赶来这里放牧。随着牧业生产的发展，每年进人这里的牲畜
数量将进一步增加。
二、森林资源
哈纳斯自然保护区地处我国新疆阿尔泰山区的最高部位，由于特殊的气
候条件，适宜的水热资源，使得这裏植被茂密，动植物种类繁多。垂直带、阴
阳坡森林草场相间分布。
这裏是我国寒温带草原区域中植物种类最多的地区，以西伯利亚叶松 
(Larix sibirica)、西伯利亚云杉 (Picea obovata)、西伯利亚松 (Pinus sibirica)、
西伯利亚冷杉 
(Abies sibirica)及欧洲山杨  (Populus tremula)、疣枝桦  (Betula 
pendula)、圆叶桦 (Betula rotundifolia)、柳属 (Salix) 等构成植被的主体。
西伯利亚松是寒温带暗色针叶林主要组成树种之一，又称新疆红松、果
松，面积有4418公顷。该树种出现在森林带的整个区域，从河沿到海拔2300m
的森林上限均有它的分布，甚至在岩石缝里、乱石堆上均有分布，且长势良
好。具有耐荫、抗寒、耐瘠薄、干旱的多种特性。
在森林带的上线地带，西伯利亚松形成低矮稀疏的林分。较大面积的西
伯利亚松林在这里是我国唯一的分布区，林分结构稳定，保存完好，具有典型
的原始性和代表性。在以保护西伯利亚泰加林生态系统为主要内容的哈纳斯自
然保护区，西伯利亚松是主要保护对象。
西伯利亚冷杉面积约10ha，零星分布在哈纳斯湖以北，海拔1600m以下地
区，大多生长在阴湿及土壤肥厚的河沿阶地、湖边台地及林缘，多与新疆云
杉、西伯利亚松混交。西伯利亚冷杉在林下更新．良好，有形成优势林分的趋
势。它冠形优美，树干通直、针叶翠绿，又具有很高的观赏价值。
西伯利亚落叶松主要分布在哈纳斯湖周围干旱、土壤瘠薄、石砾含量较
多的土壤上，面积10812ha。从海拔1300m开始有零星或团状的分布，随着海拔
升高，其数量逐渐增加，到海拔2100m形成纯林。主要混交树种是西伯利亚云
杉。   
西伯利亚云杉从南至北，从海拔1300m到2100m广泛分布于哈纳斯自然保
护区，面积有14717ha，    主要与西伯利亚落叶松、西伯利亚松、西伯利亚冷
杉混交。在低洼水湿处及湖边与河岸阴湿的生境，则多为纯林。林内林木密
集、通直、自然整枝高，仅顶部生长枝叶。林下地衣、苔藓密布，倒木、枯枝
落叶堆集。
在哈纳斯湖南端东岸针叶林带上线以上有小叶桦林，湖北端的深山峡谷
中有欧洲山杨、苦叶扬林的分布，面积不大，晚秋叶片变成红色，自然景观变
得更美。
众多的柳树，如五蕊柳、鹿蹄柳、毛枝柳、亚谷柳等，常在河岸边形成
特殊的群落。黄花柳、萨彦柳、光叶柳等构成新疆云杉林下重要下木。
哈纳斯自然保护区的森林是西伯利亚泰加林的南延，由原始的西伯利亚
山地针叶林构成，是保护区自然生态系统的主体。森林覆被率高，植物种类繁
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИцИНА

106
№ 2 (62), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
多，其中有不少珍稀种属，而且保存完好，地带性强，年代久，确实是保护区
内最基本的基础资源，具有典型的原始性和代表性，是一个不可多得的基因
库。
哈纳斯为我国唯一的西伯利亚泰加林自然生态系统保护区，是研究阿尔
泰、西伯利亚树种天然更替、演变的最理想的实验、示范场所，科研、教学基
地。对研究西伯利亚植物生态系统，发展我国林业有极为重要的价值。因此，
在核心区内，除科研人员外，要严禁其它人员人内，除科学观测外，禁止一切
其它活动。缓冲区可在目前的基础上进行生产、生活活动，不能再扩大。科研
区可以结合科研活动进行生产性的试验。确保这一生态系统的原始性、完整性
和代表性。
哈纳斯自然保护区的森林群落是长期与环境相适应的结果，它的存在为
其它动植物的生存创造了极其良好的生态空间，为各类动植物的栖息、繁衍提
供了良好的场所，它们相互依赖、相互制约、共同维护着保护区自然生态系统
的平衡。因此，除对我国稀有的西伯利亚松、西伯利亚冷杉进行特殊保护外，
还有一些珍稀植物种群少、更新差，应在科研区采取人工促进天然更新的方
法，以保存和扩大其群落。
三、植被发育的自然地理背景
哈纳斯自然保护区植被的现代结构既是古生物历史发展的延续，又全面
反映出长期演变的地形，气候等综合自然因素的影响。
本区大部分处于海拔1350m以上的中、高山地区，以典型的年青山地冰川
和侵蚀地形类型为主。哈纳斯湖的北部耸立着高大山峰。加格尔他乌山和哈
纳斯塔乌山海拔高度多达3200—3900m；东北部为海拔3500米以上的奎屯山，
其中友谊峰高达4374m，是我国阿尔泰山的最高峰，这裏保留了完整的现代冰
川，冰川末端最低下达阿克库勒东北海拔2416m处。全区地势由北向南逐渐降
低。哈纳斯湖周围的山地，除西；北和西南有个别海拔近3000m的山峰外，束
岸分水岭的海拔高度为2200—2800m，西岸则为1400—2000m的低矮石山。这些
山峰顶部常为石质的锐角或齿状的刀形山脊和陡峭冰斗，也常见冰川堆积又经
多年风化塌落的斗蓬状圆形粗糙碎石堆。由于山地抬升、冰川刻蚀和水流侵
蚀，在地壳脆弱的断裂带多形成千米以上的狭谷，以多种方向形成交错的山咎
网。沿湖两端分布着宽度百余米至l公里以上的二级阶地，，阶地上受融雪水
和暴雨的侵蚀，常出现草类覆盖的网状小沟和洼地。阶地以上则是逐渐升高的
坡度30。以上的陡斜坡地。在分水岭区还保留着起伏不大的古准平原地形，它
们受到冰川谷底的下蚀，或被陡峭石质山峰和冰川堆积物分割。在坡地和阶地
上遍布冰碛石和漂砾，并发现“羊背石”。因此，这裏总的地形特点是山高、
谷狭、多石，既有陡峻的坡地，又有缓斜的台地和阶地，它们相互重迭、交
错，构成颇为复杂的地形条件，从而提供了多种植被类型生存的生境条件。
由于迷离海洋，又受蒙古干旱气流的影响，决定了气候的大陆性特征，这
对本区植被起重要作用。
四、植被的基本特点
NURBAY ABDUSHALYK

107
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 2 (62), 2014
经过长期的历史演变过程，在上述地形、气候和土壤的背景上发育着保
护区的现代植被。其主要特点如下。    
1  哈纳斯山地西北经俄罗斯阿尔泰，与西西伯利亚相连接，是西伯利亚与
新疆植物区系密切联系的通道。虽然许多植物种在这裹已到达其自然分布区的
南缘，但仍然是我国充分反映欧洲一西伯利亚区系成分少有的地区之一。    
2  具有较特殊的植被垂直带结构。受地理位置和干旱气候的制约，新疆
山地植被垂直带属温带大，陆性气候的性质，旱生的荒漠和草原垂直带较为发
达，中生的森林和草甸植被垂直带则相对较窄，上升较高，并发生不同程度的
旱化现象。越向东、向南表现得更加明显。  
3  北疆各山地由于迎向西来的湿润气流，森林植被较茂盛，同时出现较完
整的垂直带结构。以布尔津河水系为例，垂直带谱自下而上是山地荒漠—山地
草原—山地针叶林—亚高山草甸—高山草甸—高山垫状植被带—冻原。在较温
暖湿润的伊犁山地出现了新疆唯一的主要由野果林组成的山地阔叶林带。但天
山山系的植被，保持了中亚和亚洲中部山地的特色。而哈纳斯山地处于新疆最
北部，并直接与俄罗斯阿尔泰相连接。在冷湿条件下，它的垂直带成为新疆北
方类型山地垂直带的唯一代表。     
4  哈纳斯山地亚高山草甸带较狭，与高山植被过渡不明显。高山为高山嵩
草芜原，构成山地垂直带的蒙古阿尔泰变型。
哈纳斯地区在地质、地貌、生物多样性、草原文化、人类历史等方面具
有极高的科学研究价值、生态环境效益和产业经济发展潜力；在景观美学、民
族文化等方面具有很高的科学研究价值。
哈纳斯之所以闻名中外，受到如此高的评价，是因为她有几个独特性：
是中国唯一的北冰洋水系－额尔齐斯河最大支流布尔津河的发源地；她是西西
伯利亚泰加林动植物区系在中国唯一的延伸带和分布区；是中国蒙古族图瓦人
唯一的集中分布区；是亚洲唯一具有欧式风光特色的自然景观区；是人类农耕
文明之前游牧文化的活博物馆。特别是哈纳斯湖中发现的“大红鱼”而震惊世
界，并受到越来越多的国内外科学家、旅游者和探险家的关注，旅游观光、科
考、探险人员逐年迅速增加。有芍药、越橘、龙胆、冬虫夏草、松树灵芝、马
先蒿、报春花等1244种高等植物，有兽类35种，两栖爬行类6种，鸟类120种，
其中有雪豹、棕熊、雪兔等到7种野生动物被列入国家重点保护对象，被列为
国际濒危动物的物种有8种，哈纳斯特有动物5种。是新疆最具特色的自然景观
区之一，具有极高科学考察和历史人文研究价值，美丽得让人窒息的土地。
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИцИНА

№ 2 (62), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
ҚОҒАМДЫҚ ЖӘНЕ ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР
ОБщЕСТВЕННЫЕ И ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ
SOCIAL SCIENCES AND HUMANITIES
УДК 93/94
а.П. адлЫКОва
1
, Р.в. МЕЗЕНЦЕв
2
, 
Н.С. МОдОРОв
1
, д.и. ШКУРатОва
2
1
Горно-Алтайский государственный университет, г. Горно-Алтайск, Республика Алтай, Россия,
2
Алтайская Государственная академия образования имени В.М. Шукшина, г. Бийск, Россия
РУССКАЯ ПРАВОСЛАВНАЯ ЦЕРКОВЬ 
В ГОДЫ ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЫ 1941-1945 ГГ.
В статье на основе анализа опубликованных и архивных материалов прослежено 
отношение Русской Православной церкви к войне Советского Союза с фа шистской Гер-
манией.
Ключевые слова: Русская Православная церковь, Великая Отечественная война, 
священнослужители, патриотизм православного духовенства и мирян.
1941-1945 ЖЖ. ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ КЕЗіНДЕГі
 ОРЫС ПРОВОСЛАВИЕЛіК ШіРКЕУі
Мақалада баспада шыққан және мұрағаттық материалдар негізінде Орыс Право-
славиелік  шіркеуінің  Кеңес  Одағының  фашистік  Германиямен  соғысқа  қатынасы 
көрсетілген.
Кілт  сөздер:  Орыс  Православиелік  шіркеу,  Ұлы  Отан  соғысы,  дінбасылар, 
православиелік дінбасылар мен құдайға сенушілердің патриотизмі.
RUSSIAN oRTHoDoX CHURCH 
IN THE GREAT PATRIoTIC wAR 1941-1945
The article, based on an analysis of published and archival materials traced back attitude 
of the Russian orthodox Church to the Soviet war with Nazi Germany.
Keywords: Russian orthodox Church, Great Patriotic war, the clergy, the patriotism of 
the orthodox clergy and laity.
В истекшем году наша страна, все прогрессивное человечество отметили 
очередную годовщину победы советского народа в Великой Отечественной во-

109
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 2 (62), 2014
йне. Отметила ее и Русская Православная цер ковь (РПЦ), отношения которой с 
Советским государством в те годы складывались весьма неоднозначно. Но в го-
дину тяжких испытаний РПЦ и ее служители (а это – 3020 церквей, 64 обители, 
6376 иереев и 4 пред ставителя высшего духовенства, включая главу РПЦ – Заме-
стителя Пат риаршего Местоблюстителя митрополита Сергия (Страгородского, 
отрешившись от «мирских тяжб», выступили на защиту своего Отечества [1].
О нападении Германии на СССР Патриарший Местоблюститель митропо-
лит Сергий узнал, вернувшись в свою резиденцию со службы из Богоявленского 
собора. Он сразу же ушел к себе в кабинет, написал и собственноручно отпечатал 
на машинке «Послание пастырям и пасомым Христовой Православной Церкви» 
[2]. В нем говорилось: «Фашист вующие разбойники напали на нашу Родину... 
Жалкие потомки врагов православного христианства хотят еще раз попытаться 
поставить народ наш на колени перед неправдой... Но не первый раз приходится 
русско му народу выдерживать такие испытания. С Божьей помощью он, и на сей 
раз, развеет в прах фашистскую вражескую силу... Церковь Христова благослов-
ляет всех православных на защиту священных границ нашей Родины. Господь 
нам дарует победу» [3]. Здесь же Местоблюсти тель призвал священнослужите-
лей не оставаться молчаливыми свидете лями борьбы и тем более не придаваться 
«лукавым соображениям» о «возможных выгодах» по другую сторону фронта, 
что было бы, по его словам, «прямой изменой Родине и пастырскому долгу». 
Этот документ был разослан по всем приходам страны и прочитан после богос-
лужений. Говоря о вышеназванном «Послании» митрополита, небезынтересно 
ука зать  на  время  его  появления:  оно  же  увидело  свет  в  момент,  когда  многие 
государственные  и  партийные  руководители  пребывали,  без  преувеличе ния,  в 
«состоянии растерянности», в т.ч. и И.В. Сталин, обратившийся, к примеру, к 
народу только на двенадцатый день войны.
Митрополит  же  Сергий  уже  26  июня  1941  г.  отслужил  в  Богоявлен ском 
соборе молебен «о даровании победы». Именно с этого времени во всех храмах 
Московской Патриархии стали совершаться подобные мо лебствия, по специаль-
но для них составленным текстам: «Молебен в на шествии супостатов, певаемый 
в Русской Православной Церкви в дни Отечественной войны» [4]. В тот же день 
(26  июля  1941  г.  –  Авт.)  было  написано  обращение  к  духовенству  и  мирянам 
«Церковь зовет к защите Родины» и руководителем Ленинградской епархии ми-
трополитом Алексием (Симанским).
Но особую известность среди населения получило «Слово за литурги ей», 
произнесенное митрополитом Сергием 10 августа в Московском Бо гоявленском 
соборе, в котором он говорил, прежде всего, о патриотизме и религиозности рус-
ского народа. «Как во времена Димитрия Донского и святого Александра Не-
вского, как в эпоху борьбы с Наполеоном, – под черкивал святитель, – не толь-

жүктеу/скачать 6,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: