О.Ю. ФИЛИППОВ, Р.А. АУБАКИРОВА, А.В. ТРОЕГЛАЗОВА

188

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Качество меди определяется ее массовым содержанием, которое должно быть 

наивысшим, чтобы составить конкурентность на рынке с другими странами. Ка-

чество меди определяется содержанием в ней остаточной серы, которая, в свою 

очередь, снижает качество получаемой меди.

Традиционным  методом  анализа  на  содержание  тиомочевины  в  медном 

электролите является гравиметрический метод анализа, который довольно уни-

версален,  известен  и  применяется  давно.  Но  этот  метод,  при  всей  своей  уни-

версальности,  имеет  свои  недостатки:  применение  дорогостоящих  реактивов, 

большую затрату рабочей силы и времени для анализа. Для разработки методики 

определения тиомочевины нужно использовать менее затратные и более новые и 

экспрессные методы определения тиомочевины в медном электролите. 

Примеси железа, висмута, и серы вызывают красноломкость и хладноем-

кость меди. [1]

Примеси  кислорода  и  серы,  образующие  с  медью  хрупкие  химические 

соединения Сu

2

О и Cu

2

S в соответствии с рисунком 1, входящие в со став эвтек-

тики. Кислород, находясь в растворе, уменьшает элек тропроводимость, а сера 

не влияет на нее. Сера улучшает обра батываемость меди резанием, а кислород, 

если он присутствует в меди, образует оксид меди (I) и вызывает «водородную 

болезнь».

Рисунок 1 – Микроструктура литой меди, увеличенная в 250 раз: в – с примесью 0,1% S

ЕСТЕСТВЕННЫЕ НАУКИ И МЕДИЦИНА

189

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

В соответствии со стандартом (ГОСТ 859-2001) марки меди по химическо-

му составу и способам металлургической переработки (способам рафинирова-

ния) делятся на пять групп:

медь  огневого  рафинирования,  которую  выплавляют  в  обычных  печах 

– 

(99,5…99,7% Cu);

электролитическая  катодная  медь,  полученная  методом  электролиза 

– 

(99,93…99,97% Cu);

медь переплавленная, при производстве которой для обработки расплава 

– 

вводят в него специальный раскислитель (99,5…99,9% Cu с содержанием кисло-

рода менее 0,01% и при остаточном раскислителе (фосфор) 0,0012…0,06%);

медь бескислородная, выплавляемая в восстановительной или инертной 

– 

атмосфере  с  применением  покрывного  флюса  и  поверхностно-активных  ве-

ществ, в том числе и углерода (99,95…99,99% Cu);

медь, выплавленная в вакуумируемом объеме (99,95…99,99% Cu) [2].

– 

Чтобы производство выпускало высококачественную медь, нужны высоко-

точные методы анализа для определения примесей в медном электролите. 

Одним из точных и экспрессных методов является спектрофотометриче-

ский метод.

Методика анализа медного электролита на содержание тиомочевины спек-

трофотометрическим методом

При взаимодействии ионов висмута с тиомочевиной могут образовывать-

ся  различного  состава  тиомочевинные  комплексы,  имеющие  лимонно-желтую 

окраску.

Метод основан на получении комплексного соединения, что приведен выше 

и определить концентрацию фотометрическим методом на КФК.

Подготовка к выполнению измерений.

Растворы и оборудование:

– Вода дистиллированная;

– Кислота серная, раствор с массовой долей 25%;

– Раствор, содержащий Bi, содержащий 0,01 мг/мл Bi;

– Фотоколориметр;

– Колбы на 50 мл – 4 шт;

О.Ю. ФИЛИППОВ, Р.А. АУБАКИРОВА, А.В. ТРОЕГЛАЗОВА. 2 (66) 2015. С. 187-192 

                ISSN 1683-1667 

190

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

– Пипетка мерные на 10 мл;

– Цилиндр.

Проведение анализа

Готовят растворы сравнения. Для этого в четыре мерные колбы помещают 

растворы, содержащие 1; 2; 3; 4 мл Bi с концентрацией 0,01 М. В каждый раствор 

добавляют 20 мл серной кислоты для создания подходящей рН среды и по 10 мл 

раствора тиомочевины с концентрацией 0,1 М., доводят объем раствора водой до 

метки, перемешивают и измеряют величину оптической плотности по отноше-

нию к контрольному раствору.

По полученным данным строят график, откладываю по оси абсцисс вве-

денные в раствор сравнения массы Bi в миллиграммах, а по оси ординат – соот-

ветствующие им величины оптических плотностей.

Толщина кюветного слоя – 3 см, рабочая длина полны – 360 нм, что видно 

по данным из таблицы 1.

Таблица 1 – Значение оптической плотности для растворов сравнения

Значения оптической плотности для раствора сравнения №1

Длина волны

А1

А2

А3

Аср

310

1,246

1,246

1,253

1,248

320

1,672

1,672

1,670

1,671

330

1,850

1,851

1,853

1,851

340

1,774

1,774

1,773

1,774

350

1,619

1,619

1,619

1,619

360

1,408

1,407

1,406

1,407

370

1,143

1,142

1,142

1,142

380

0,852

0,850

0,851

0,851

Значения оптической плотности для раствора сравнения №2

310

1,270

1,269

1,276

1,272

320

1,770

1,769

1,769

1,769

330

2,162

2,162

2,173

2,166

340

2,409

2,405

2,395

2,403

350

2,454

2,453

2,457

2,455

360

2,298

2,299

2,300

2,299

370

1,908

1,907

1,907

1,907

380

1,425

1,425

1,425

1,425

Значения оптической плотности для раствора сравнения №3

310

1,213

1,213

1,215

1,214

320

1,769

1,765

1,764

1,766

330

2,179

2,187

2,185

2,184

340

2,456

2,455

2,455

2,455

ЕСТЕСТВЕННЫЕ НАУКИ И МЕДИЦИНА

191

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

Продолжение таблицы 1

350

2,686

2,686

2,693

2,688

360

2,783

2,792

2,785

2,787

370

2,581

2,584

5,578

3,581

380

2,075

2,075

2,072

2,074

Значения оптической плотности для раствора сравнения №4

310

1,228

1,229

1,230

1,229

320

1,786

1,774

1,777

1,779

330

2,192

2,193

2,193

2,193

340

2,469

2,467

2,474

2,470

350

2,697

2,708

2,697

2,701

360

2,840

2,841

2,834

2,838

370

2,714

2,711

2,703

2,709

380

2,309

2,308

2,310

2,309

Рисунок 2 – График зависимости оптической плотности от концентрации висмута в рас-

творе

Наиболее значимыми факторами для спектрофотометрического метода яв-

ляются: pH среды (0,4-1,2), так лимонно-желтый комплекс образуется только в 

этих пределах рН.

О.Ю. ФИЛИППОВ, Р.А. АУБАКИРОВА, А.В. ТРОЕГЛАЗОВА. 2 (66) 2015. С. 187-192 

                ISSN 1683-1667 

192

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

В ходе работы было установлено, что спектрофотометрический метод при-

меним для определения тиомочевины с минимальной концентрацией 0,04 г/л. 

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1. Некрасов Б.В. Основы общей химии: в 3 т. / Б.В. Некрасов. – М.: Химия, 1970. 

– Т. 3. – 413 с.

2. Осинцев О.Е., Федоров В.Н. Медь и медные сплавы. Отечественные и зарубеж-

ные марки: Справочник / О.Е. Осинцев, В.Н. Федоров. – М.: Машиностроение, 2004. 

– 6 с.

REFERENCES

1. Nekrasov B.V., Osnovy obshhej himii. v 3 t., M. Himija, 1970, T. 3, 413 (in Russ).

2. Osincev O.E., Fedorov V.N., Med’ i mednye splavy. Otechestvennye i zarubezhnye 

marki: Spravochnik. M. Mashinostroenie, 2004, 6 (in Russ).

ӘОЖ 616-092

М. ШОЕНБАЕВА

1

, Г.Е. САДЫКАНОВА

1

, А. ДАУЛЕТХАНҚЫЗЫ

2 

1

С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Өскемен қ., Қазақстан,

2

Дарынды балаларға арналған Жамбыл атындағы облыстық мамандандырылған 

мектеп-гимназия-интернаты, Өскемен қ., Қазақстан

ГИПОКСИЯЛЫҚ-ГИПЕРКАПНИЯЛЫҚ ЖАТТЫҒУЛАР 

КЕЗІНДЕ ГЕМОДИНАМИКА МЕН СЫРТҚЫ ТЫНЫС 

КӨРСЕТКІШТЕРІНІң ӨЗГЕРІСТЕРІ

Гипоксиялық-гиперкапниялық  жаттығулар  ағзаның  бейімделушілік  мүмкін-

шіліктерін арттырып, тыныс алу және қан айналу жүйелеріне жағымды әсер ететіндігіне 

көз жеткізілді. Гипоксиялық-гиперкапниялық жаттығуларды тыныс алу және қан айналу 

жүйелерінің ауруларының алдын алу, емдеу үшін пайдалануға болады.

Түйін  сөздер:  гипоксия,  гиперкапния,  қосымша  өлі  кеңістік,  ағзаның 

бейімделушілік мүмкіншіліктері.

ИЗМЕНЕНИЯ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ГЕМОДИНАМИКИ И ВНЕШНЕГО ДЫХАНИЯ 

ПРИ ГИПОКСИЧЕСКИ-ГИПЕРКАПНИЧЕСКОЙ ТРЕНИРОВКЕ

В статье показано, что гипоксически-гиперкапнические тренировки расширяют 

адаптационные возможности организма, и воздействуют благоприятно на функциональ-

ное состояние кардиореспираторной системы. Гипоксически-гиперкапнические трени-

ровки можно использовать для профилактики и лечения заболеваний кардиореспира-

торной системы.

Ключевые  слова:  гипоксия,  гиперкапния,  дополнительное  мертвое  простран-

ство, приспособительные возможности человека.

ЕСТЕСТВЕННЫЕ НАУКИ И МЕДИЦИНА

193

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

CHANGES OF INDICATORS OF HAEMO DyNAMICS AND EXTERNAL 

BREATH AT GIPOKSICHESKI-GIPERKAPNICHESKOy TO TRAINING

In  article  it  is  shown  that  hypoxemic-giperkapnichesky  trainings  expand  adaptation 

opportunities of an organism, and influence favorably a functional condition of cardiorespiratory 

system. Gipoksicheski-giperkapnichesky trainings can be used for prevention and treatment of 

diseases of cardiorespiratory system.

Keywords: hypoxia, giperkapniya, additional dead space, adaptive opportunities of the 

person.

Өндірістік  қызметпен  байланысты  күнделікті  эмоционалдық  күйзеліс 

жағдайларында  интеллектуалдық  еңбек  тұлғаларының  қорғануларының 

физиологиялық механизмдері қалыпты физиологиялық қызметтерді сақтап қалу 

үшін жеткіліксіз болып табылады [1, 2]. Нәтижесінде ағзаның жалпы қызметтері 

бұзылады.  Бұл  мәселе  әсіресе  Шығыс  Қазақстан  облысының  балалары  үшін 

өте өзекті. Шығыс Қазақстан облысы – еліміздің ірі өндірісті орталықтарының 

бірі: аталмыш аймақта қуатты металлургиялық және тау-кен кәсіпорындары мен 

түсті және сирек кездесетін металдарды өндіретін ірі зауыттар жұмыс істейді. 

Осыған  байланысты  облыс  территориясы  орасан  зор  антропогендік  ықпалға 

түседі:  өңделетін  рудаларда  қорғасын,  мыс  пен  мырыштан  басқа  элементтер 

бар [3]. Мұның бәрі жас ұрпақтың денсаулығына әсер ететіні сөзсіз. Көптеген 

көрсеткіштер  бойынша  Шығыс  Қазақстан  облысы  балаларының  денсаулық 

жағдайлары радиациялық сәулеленуге ұшыраған аймақ балаларының денсаулық 

күйлерінен көп төмен. 

Аурулардың  алдын  алу,  емдеу,  сыртқы  ортаның  қолайсыз  өзгерістеріне 

ағзаның қарсы тұра алу қабілетін арттыру көптеген экологиясы нашар өндірістік 

аймақтар үшін өте қолайлы болып табылады [4-6]. Тыныс алу және қан айна-

лу жүйелерінің ауруларын дәрісіз емдеудің ең тиімді жолы – тыныс алудың өлі 

кеңістігін арттыратын гипоксиялық-гиперкапниялық әсерлер әдісі [7, 8].

Зерттеу  жұмысының  мақсаты  гипоксиялық-гиперкапниялық  жатты-

ғулардың  балалар  мен  жасөспірімдер  ағзасының  функционалдық  күйіне 

әсерін зерттеу болып табылады.

Зерттеу  материалдары  мен  әдіс-тәсілдері.  Зерттеу  жұмысына  Өскемен 

қаласындағы  дарынды  балаларға  арналған  Жамбыл  атындағы  облыстық 

мамандандырылған мектеп-гимназия-интернатының 12 жасар тыныс алу және 

қан  айналу  жүйелерінің  аруларымен  ауыратын  оқушылар  іріктелініп  алынды. 

Зерттеу жұмысының барысында арнайы қосымша өлі кеңістік тренажерымен 30 

күн тыныс алу жаттығулары жасалынды. 

Физиологиялық зерттеу жұмыстары оқу үрдісінің барысында жалпыға мәлім 

зерттеу  әдістерінің  көмегімен  жүргізілді.  Алынған  мәліметтер  статистикалық 

өңдеуден өткізілді.

М. ШОЕНБАЕВА, Г.Е. САДЫКАНОВА, А. ДАУЛЕТХАНҚЫЗЫ. 2 (66) 2015. Б. 192-197 

                ISSN 1683-1667 

194

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Алынған нәтижелер және оларды талдау. Зерттеуге алынған оқушылар 

жүректерінің жиырылу жиіліктері (ЖЖЖ) тыныштық жағдайында, жүктемеге 

дейін ең минималды көрсеткіші 73 рет/мин, ал ең жоғары көрсеткіші 86 рет/мин 

тең болды. Эксперимент тобын құраған оқушылардың 20%-да ЖЖЖ жоғары бол-

ды (ЖЖЖ 80 рет/мин артық). Бақылау тобында ЖЖЖ орташа мәні 71,7±1,3 рет/

мин тең болса, эксперимент тобында - 78,3±1,2 рет/мин тең (1-кесте).

15  күн  қосымша  өлі  кеңістік  тренажерымен  тыныс  алу  жаттығуларын 

жүргізгеннен кейін ЖЖЖ орташа мәні эксперимент тобында 71,7 ±1,3 рет/мин 

тең болып, көрсеткіштің 6,6 рет/мин-қа төмендегенін байқаймыз. Өлі кеңістік 

тренажерымен  тыныс  алу  жаттығуларын  жасауды  аяқтағаннан  кейін  (1  айдан 

соң) ЖЖЖ орташа көрсеткішінің нәтижесі 72,5±1,3 рет/мин көрсетіп, оның мәні 

бақылау тобының көрсеткіштеріне жуықтады. 

1-кесте – Мектеп оқушыларының ЖЖЖ мәнінің өзгерістері (М±m)

Көрсеткіш

Бақылау 

тобы

Эксперимент тобы

Жүктемеге дейін Жүктеме кезінде

Жүктемеден кейін

ЖЖЖ

71,7±1,3

78,3 ±1,2

*

71,7±1,3

72,5±1,3

Ескерту: 

*

 бақылау тобы мен эксперимент тобының арасындағы айырмашылық р≤0,05

Бақылау тобының систолалық артериялық қысымдарының (САҚ) орташа 

көрсеткіші 2-кестеде көрсетілгендей 107,0±1,5 мм с.б. тең болса, экспериментал-

ды топтың орташа көрсеткіші гипоксиялық-гиперкапникалық жаттығу жасағанға 

дейін 101,0±2,7 мм с.б. тең болған, топтың САҚ төменгі көрсеткіші 90 мм с.б. 

құрады, ал жоғарғы көрсеткіші 110 мм с.б. тең болды. Яғни оқушылардың 30% 

гипотонияға бейім. Аралық бақылау кезінде (15 күн тыныс алу жаттығуларын 

жасағаннан  кейін)  САҚ  көрсеткіші  104,0±1,63  мм  с.б.  құрады,  көрсеткіш 

біршама жоғарылады. Жаттығу аяқталғаннан кейін САҚ көрсеткіші тұрақтанды, 

көрсеткіш мәні105,0±1,66 мм.с.б. тең болды.

2-кесте  –  Зерттеуге  алынған  тұлғалардың  артериялық  қысым  көрсеткіштерінің 

арақатынасы

Көрсеткіш Бақылау тобы

Эксперимент тобы

жүктемеге дейін жүктеме кезінде жүктемеден кейін

САҚ, мм с.б.

107,0±1,5

101,0 ±2,7

*

104,0±1,63

105,0±1,66

ДАҚ, мм с.б.

66,0±1,6

63,0±1,5

*

64,0±1,63

65,0±1,6

ОДҚ, мм с.б.

83,22±1,51

78,96±1,89

*

79,38±1,67

80,96±2,0

Ескерту: 

*

 бақылау тобы мен эксперимент тобының арасындағы айырмашылық р≤0,05

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

195

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

Бақылау тобындағы оқушылардың диастолалық артериялық қысымдары-

ның (ДАҚ) орташа көрсеткіші 66,0±1,6 мм с.б. тең болды, эксперимент тобының 

ДАҚ көрсеткіші бақылау тобының ДАҚ 3 мм с.б. кем болып, 63,0±1,5 мм с.б. 

көрсетті. Эксперимент тобының ДАҚ мәні физиологиялық нормадан төмен. 15 

күн арнайы тренажермен тыныс алу жаттығуларын жасағаннан кейін экспери-

мент  тобының  ДАҚ  көрсеткішінің  мәні  64±1,63  мм  с.б.  дейін  өзгерді.  Тыныс 

алу  жаттығулары  аяқталғаннан  кейін  ДАҚ  көрсеткіші  тұрақтанды,  олардың 

көрсеткіштерінің мәні 65,0±1,6 мм.с.б. көрсетті. 

Бақылау  тобы  оқушыларының  орташа  динамикалық  қысымдарының 

(ОДҚ) мәні 83,22±1,51 мм с.б. құрады, эксперимент тобының ОДҚ мәні жаттығу 

жасағанға дейін 78,96±1,89 мм с.б. тең болған. 15 күн тыныс алу жаттығуларын 

жасағаннан кейін эксперимент тобының ОДҚ көрсеткіштерінің мәні 79,38±1,67 

мм с.б. дейін өзгерді. Арнайы тренажермен тыныс алу жаттығуларын жасауды 

аяқталғаннан кейін ОДҚ мәні зерттеуге алынған оқушыларда 2,26 мм с.б. азай-

ып, 80,96±2,0 мм с.б. құрады.

Жалпыға  мәлім  физиологиялық  сынамалар  көмегімен  ағзаның  функ-

ционалдық  қорларын  тестілеу  кезінде  жаттығулардан  кейін  тыныс  алу  және 

қан айналу жүйелерінің функционалдық қорлары едәуір жақсарғанын көреміз. 

Штанге  сынамасын  (дем  алып,  тынысты  тоқтату)  орындаған  кезде  демнің 

тоқтауынан ұлпалардың оттегіні тұтыну нәтижесінде гипоксемия туындайды [9, 

10]. Бақылау тобында Штанге сынамасының орташа мәні физиологиялық нор-

ма шегінде 53,4±3,20 сек болса, эксперимент тобында 32,7±2,90 сек тең болды. 

Екі топ көрсеткіштері мәндерінің айырмасы өте үлкен болып, тәжірибеге іліккен 

оқушылардың оттегі тапшылығы жағдайында әртүрлі ауруларға бейім екендігін 

көрсетті. 15 күн тыныс алу жаттығуларын жасағаннан кейін аралық бақылау зерт-

теулерде көрсеткіш 15,6 сек көтеріліп, 48,3±2,8 сек тең болды. Жаттығулардан 

кейін демді тоқтату 55,4±2,29 сек дейін артты, яғни ағзаның гипоксияға деген 

тұрақтылық коэффициенті жақсарды. Штанге сынамасының мәні тек стандарт-

ты көрсеткіштер деңгейіне жетіп қана қоймай, сонымен қатар бақылау тобының 

мәнінен 2 сек артты (1-сурет).

Генче  сынамасында  дем  шығарып,  тынысты  тоқтатқан  кезде,  әсіресе 

дене  жүктемесін  орындаған  кезде  қанда  оттегі  мөлшері  өте  көп  төмендейді. 

Дене  жүктемесін  орындаған  кезде  тыныс  гипоксиясына  жүктеме  гипоксия-

сы  қосылады  [10].  Бақылау  тобында  сынаманың  орташа  мәні  37,0±2,65  сек 

те  болды.  Эксперимент  тобында  Генче  сынамасының  орташа  мәні  тыныс  алу 

жаттығуларынан дейін 23,9±3,78 сек құрады, екі топ көрсеткіштерінің айрмасы 

13,1 сек. 15 күндік жаттығулардан кейін эксперимент тобында көрсеткіш мәні 11 

сек артып, 34,9±2,79 сек тең болды. Жаттығулар аяқталғаннан кейін көрсеткіш 

мәні 43,7±2,18 сек құрап, бақылау тобының мәнінен 6,7 сек артты. 

М. ШОЕНБАЕВА, Г.Е. САДЫКАНОВА, А. ДАУЛЕТХАНҚЫЗЫ. 2 (66) 2015. Б. 192-197 

                ISSN 1683-1667 

196

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Штанге  және  Генче  сынамалары  көрсеткіштерінің  нәтижелерін  салы-

стыра  келіп,  гипоксиялық-гиперкапниялық  жаттығулар  тыныс  алу  жүйесінің 

функционалдық  жағдайына  өте  қолайлы  әсер  еетіндігіне  көз  жеткіземіз 

(1-сурет).

1-сурет  –  Зерттеуге  алынған  тұлғалардың  Штанге  және  Генче  сынамаларының 

арақатынасы

Эксперимент тобында сынамалар көрсеткіштерінің соңғы мәндері алғаш-

қы мәнмен салыстырғанда Штанге сынамасында – 38,7%, Генче сынамасында 

45,3% артты.

Гипоксиялық-гиперкапниялық  жаттығулар  ағзаның  бейімделушілік  мүм-

кіншіліктерін арттырып, тыныс алу және қан айналу жүйелеріне жағымды әсер 

ететіндігіне көз жеткіздік. 

Қосымша өлі кеңістік тыныс алу аппараты арқылы көмірқышқыл газының 

адам өміріндегі маңызы зор екендігіне алынған зерттеу нәтижелері дәлел бола-

ды.  Гипоксиялық-гиперкапниялық  жаттығуларды  тыныс  алу  және  қан  айналу 

жүйелерінің ауруларының алдын алу, емдеу үшін пайдалануға болады.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Абдраимова Э.Т. Физиологические особенности функционального состояния и 

адаптивных возможностей организма школьников / Э.Т. Абдраимова // Актуальные во-

просы формирования здорового образа жизни, профилактики заболеваний и укрепления 

здоровья // Матер. Межд. науч.- практ. конф. «Формирование здорового образа жизни 

– Главная стратегия Казахстана». – Алматы. – 2009. – №4. – С. 135-136.

2. Ильин А.Г. Функциональные возможности организма и их значение в оценке 

состояния здоровья подростков / А.Г. Ильин, Л.А. Агапова // Гигиена и санитария. – 

2000. – С. 100.

3.  Тогузова  М.М.  Экологические  проблемы  Восточного  региона  Казахстана  //

жүктеу/скачать 13,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: