Т†лен …бдiк?Лы парасат майданы таЎдамалы Алматы «Раритет» 2012
жүктеу/скачать 1,3 Mb. Pdf көрінісі
|
| К‡КТЕРЕК
Бґрын ЅабырЈа †зенi к†ктемде бґрј-сарј тасып, жаз- дыЎ аяЈында суы азайып, кей тґстары ойдым-ойдым јара суЈа айналып, кей жерлерi тiптi јґрЈап јалЈанда, жґрт †зен табанына киiз Ґй тiгiп алатын едi дейтiн јариялар. Ол бiз Ґшiн баяЈы заман секiлдi. БiздiЎ тґсымызда ЅабырЈа †зенi Зауыт тґсынан б†гел- ген. Б†геттiЎ бауырында жайјалып јалыЎ тал †скен. Ту сыртынан јараЈанда б†геттiЎ зор тґлЈасы бар биiгiмен к†рiнiп, табиЈаттыЎ дҐлей кҐшiне †зiнiЎ т†теп берiп тґрЈа- нын сезетiндей, айрыјша айбарлана тҐседi. Сол б†геттiЎ јалыЎ јґрај †скен оЎтҐстiк јапталымен жҐрiп отырсаЎ, Нґрпейiс к†Ўiне тiрелесiЎ. Одан †тiп, оЎЈа бґрылсаЎ, „удем жерде т†бесi к†к тiреген к†к теректi к†рер едiЎ. К†к терек бiздiЎ балалыј шаЈымыздыЎ с„нi едi. Сонша јиырдан к†рiнетiн, т†Ўiрегiнде тал-шыбыј жој, жалЈыз аЈаштыЎ јасына келгенде, тҐбiндегi саядан „лдебiр жан рајатын сезгендей боласыЎ. ¦лкендердiЎ с†зiне јарасаЎ, осы ара бiр кезде јалыЎ орман болЈан т„рiздi. ОтырЈызЈан Оймауыт деген кiсi екен. Жаны ж„ннатта болсын. «Ал сонда јалЈан аЈаштар јайда» деген бiр ой басымызЈа келедi де, бiрај оны одан „рi жал- ЈастыруЈа бiздiЎ уајытымыз болмайды. ‡йткенi бiзге осы К†ктеректiЎ „серi басым: одан з„улiм, одан жалпај, одан киелi аЈаш жој. С„л жел тґрса, жапырајтары сусыл- дап, оЈан ґшар басындаЈы јґстардыЎ шуылы јосы- – 581 – лып, с„л јорјынышты, с„л јатерлi јґпия тҐрге енедi. БiздiЎ санамыздан тыс тiлдесу я сырласу жҐрiп жат- јан секiлдi. Адам санындай жґп-жґмыр, бiлеу-бiлеу бґтајтарына шыЈып, жерге јарасаЎ, бiртҐрлi к†ЎiлiЎ к†терiлiп, †зiЎдi †згелерден биiк сезiнесiЎ. Жердегiлер сенен т†мен, „лсiз болып к†рiнедi. ЖiЎiшке бґтајтарына жоламайтынбыз – сындырып аламыз ба деп. Себебi ҐлкендердiЎ айтуынша, „лде балалардыЎ †здерiнiЎ нанымы, „йтеуiр, К†ктеректiЎ бґтаЈын сындырсаЎ, јан аЈады екен деген лајап бар. ‡йткенi киелi аЈаш. Киелi аЈашты сындыруЈа, шабуЈа болмайды. Ал шабамын деп ауру болЈан бiр адам бар. Ол адамды б„рiмiз де бiлемiз; ауру екенi де рас. АуылЈа јосылмай, жаз бойы жалЈыз Ґй боп отырушы едi бей- шара. Бiздер Ґшiн К†ктерек жерге †сiп тґрЈан аЈаш емес, адамдар мiн„жат јылатын „улиелi мазар я мешiт секiлдi. Бiрнеше баланыЎ јґшаЈы жетпейтiн дiЎiне арјаЎды тiресеЎ болды, жаныЎа жайма-шуај нґр т†гiлiп, ш а л а ґ й ј ы д а к † з i Ў д i ж ґ м ы п , б е й ж а й б а л б ы р а п тыныјјыЎ келедi. Айрыјша бiр жґпар иiстi ауаны сезесiЎ... ЖаздыЎ басында келсеЎ, аЈаш тҐбiндегi арыј бойы- мен аЈып жатјан суЈа аяЈыЎды малып отырар едiЎ. ЖҐгiре-жҐгiре домбыЈып iсiнген аяЈыЎ салјын судан рајаттанып, бойыЎды жеЎiлдетiп, тынысыЎды кеЎейт- кендей болады. К†птен берi жаныЎа жоламай жҐрген Јажайып сезiмдер оралып, iшкi „лемiЎдi сарјылмас јуанышја б†лейдi. ДҐниеЎ тҐгелденiп, тал бойыЎда бiрде-бiр кемшiлiгiЎ жојтай, мґјтажыЎ жојтай сезiнесiЎ †зiЎдi. Тек бiр Јажабы – сол сезiмдер †з бойыЎда бґрыннан бар н„рсе ме, „лде К†ктеректiЎ тҐбiндегi јазына ма – оЈан к†з жеткiзе алмайсыЎ; „йтеуiр осы аЈашја, осы сая- Ја байланысты екенiн аЎЈарасыЎ. ОсыныЎ б„рi к†ктемгi тасјындай мол аЈынмен к†кiрегiЎе сарјырап јґйылып жатады. Сен к†ктемгi ЅабырЈа †зенi секiлдiсiЎ. АЈыл-тегiл су... Жойјын дария... Ѕатерлi молшылыј... – 582 – Сол с„тте бойыЎа Јажайып кҐш жиналып, жаныЎдаЈы баламен кҐресе кеткiЎ келедi; жыЈу Ґшiн емес, бойыЎда- Јы јуаныш тасјынын с„л-п„л азайту Ґшiн. Кейбiр атајјґмар балалар терек бойымен жоЈары †рлеп, адам Ґрейiн ґшыратын биiкке дейiн барады. Сен де ґмтыласыЎ. Ѕым-јиЈаш бґтајтардыЎ арасынан „лгi баланыЎ бiрде јолы, бiрде аяЈы анда-санда бiр к†рiнедi. Ѕанша јорјып тґрсаЎ да, †зiЎдей баланыЎ жеткен жерiне сен де жетсем дейсiЎ. Жерге јарамауЈа тырысып, бґтај- бґтајтан ґстап жоЈары †рлейсiЎ. Бiрај јанша јарамайын десеЎ де, жеткен жерiЎдi ойша болжап, жҐрегiЎ к†терiледi. Жетем деген жерiЎе б„рiбiр жете алмайсыЎ. Ајырындап тҐсе бастайсыЎ. С†йтiп манадан бергi Јажайып сезiмдерiЎдi аты †шкiр б„секе быт-шыт јылады. ЖоЈарыда тґрЈан мајтаншај балаЈа ыза боласыЎ. Мен терек тҐбiндегi салјын саяны јанаЈат јылып, ґзај жҐрдiм. Ајыры К†ктеректiЎ т†бесiне бiр кҐнi мен де шыјтым. Рас, талпынЈан, жаттыјјан к†п кҐндер †ттi. Бґл шаруаныЎ бiр кҐнде бiтпейтiнiн „у баста-ај бiлгенмiн. К†ктеректiЎ еЎ биiк бґтаЈына жеткен кезде менi екi- ај сезiм биледi: бiрi – јуаныш, екiншiсi – јорјыныш. Осы екi сезiмнiЎ бiр-бiрiне ґјсас екенiн мен сонда бiлдiм. Екi бґтајтыЎ арасына аяЈымды тiрей, теректiЎ жiЎiшкерген дiЎiн јапсыра јґшајтап, айналаЈа к†з жiберген кезде, бар дҐниенi жаЎа к†ргендей аузымды ашып сiлейдiм де јал- дым. Мен †зiм туЈан жердi мґндай биiктен ешјашан да к†рмеген едiм. БiреудiЎ к†зiн, јґлаЈын, аузын жеке-жеке к†рiп, ендi бет-жҐзiн тґтас к†ргенде мҐлде басјаша „сер беретiнi секiлдi, мен †зiм талай шомылЈан †зен, к†лдi, талай јыдырЈан ой мен јырды ендi к†рiп, ендi таныдым. «Е, сен осындай ма едiЎ? Сен мен ойлаЈаннан „лдејайда „демi, „лдејайда кеЎ, „лдејайда ґлы екенсiЎ Јой!» – дейтiн секiлдiмiн iшiмнен. Одан кейiн ґзај жылдар †ттi. Ержетiп, †мiр сојпаЈын јуалап, жан-жајја тарадыј. Ел жајја ат iзiн сирек са- лып, К†ктерекке соЈа алмай жҐрушi едiм. Бiр жолы жо- лым тҐсiп, б†гетке бардым. БаяЈыша јалыЎ талын жай- јалтып, кҐмпiлдетiп сусын јґйЈан тегенедей болып жа- тыр екен жарыјтыј. Сол јанатын жаЈалай, Нґрпейiс к†ЎiнiЎ тґсына келдiм. Орап †тiп, оЎЈа бґрылдым – – 583 – К†ктерек жој! ЖҐрегiм „лдебiр жајын адамныЎ јазасын естiгендей шым ете јалды. Жајындап келiп јараЈанда к†рдiм, алып динозаврлардыЎ јаЎја сҐйегiндей аппај болып, жарјырап шашылып жатыр екен... Елу жылда ел жаЎа дейдi. Елмен бiрге жер жаЎа. Жа- ЎарЈаны осы болды Јой. Мына заманда тау жоЈалып кет- се де, таЎјалуЈа болмайды. К†ктерек балалыј шаЈымыздыЎ к†ркi едi. К†зiмдi жґмсам, к†з алдыма келедi. ЯЈни К†ктерек †зiмнiЎ iшiмде, жҐрегiмде деген с†з Јой. ЖадыЎда сајтай алатыныЎ јан- дай жајсы. Ел мен жердi сајтайтын басја не амалыЎ бар?.. |